Jagat KalyankarI Jain Dharm

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009414/1

Page #1
jgt kliaannkaarii jain dhrm doo s'bd (leekhk vHlooN) hiNdii bbaas'aa tooN pNjaabii bbaas'aa viHc anuvaad jain dhrm sNsaar daa ik sbb tooN nrm dhrm hai, is daa muHkh udees' hai! aatmaa nuuN prmaatmaa bnnn daa raah dHsnaa atee jiNdgii nuuN tHp, tiaag, seevaa, sdaacaar atee smaantaa dee aacrn raahiiN, sukhii atee s'aaNtii vaalaa bnnaaunaa| look aakhdee hn jain dhrm tiaag prdhaan dhrm hai, pr maiN aakhdaa haaN tiaag dee naal hii bboog viHc viveek rHkhnaa smaaj viHc shiyoog atee sdbbaavnaa vdhaaunnaa vii jain dhrm sikhaauNdaa hai| jain dhrm daa tHtv giaan bhut gurraa hai, chee dv, nauN tHtv, krm vaad, aneekaaNt siaadvaad aadi nuuN smjhnnaa sukhaalaa nhiiN hai| pr ihnaaN dii jaannkaarii j'ruurii hai| ihnaaN dee giaan tooN binhaaN vaad - dhrm aacrn daa arth nhiiN smjh aauNdaa| aacrn viHc aahiNsaa atee vicaar viHc aneekaaNt, ih dooheeN jain dhrm dee muul aadhaar hn atee ihnaaN nuuN smjh kee asiiN apnnaa atee sNsaar daa kliaann kr skdee haaN| is dee naal hii jain dhrm dee itihaas dee vaaree vii lookaaN nuuN bhut ghHtt jaannkaarii hai| j'iaadaa jainii vii jiHthee apnnee aacaar, vicaar tooN anjaann hn, uHthee uhnaaN nuuN apnnee goorvs'aalii itihaas daa vii giaan nhiiN hai| apnnee itihaas daa giaan hoonnaa dhrm dii philii mNjil hai| is lii maiN is pustk viHc jain itihaas daa kujh visthaar naal vrnnn kiitaa hai| khaas taur tee bbgvaan mhaaviir tooN i

Page #2
lai kee vrtmaan sdii tHk dee itihaas dii jhlk sNkheep ruup viHc pees' kiitii hai| bbaaveeN jain klaa atee sNskritii tee visthaar naal prkaas' paaunnaa j'ruurii sii, pr maiN is vis'ee tee sutNtr ruup viHc ik vHkhraa grNth likhnnaa caahuNdaa hai isee lii maiN is vis'ee tee kooii crcaa nhiiN kiitii| choottii jihii pustk viHc saar ruup viHc jain tHtv giaan, krmvaad, chee dv, aneekaaNtvaad dii phil dee aadhaar tee jaannkaarii diHtii hai| jigiaasuu is vis'ee sNbNdhii hoor pustkaaN prrhkee ghiraaii naal jaann skdee hn| mainuuN vis'vaas hai ki paatthk sNkheep viHc jain dhrm dii jaannkaarii praapt krkee aapnnee giaan viHc vaadhaa krn dii koos'is krngee| acaariaa vijai nityaanNd suurii :=

Page #3
leekhk s'aaNtii duut gHchaadiiptii jain acaariaa srii vijai nityaanNd suurii jii daa pNjaabii anuvaadkaaN nuuN aas'irvaad mainuuN ih jaannkee bhut khus'ii hooii ki pNjaabii bbaas'aa viHc philee jain leekhk bbraavaaN s'ii purs'ootm jain atee srii rviNdr jain maaleerkoottlaa vHlooN meeree raahiiN likhii hiNdii pus'tk jn kliaannkaarii jain dhrm daa pNjaabii anuvaad kiitaa hai| maiN dooheeN leekhk bbraavaaN nuuN brree lNbee smeeN tooN jaanndaa haaN, ihnaaN nee prsiHdh jain saadhvii jain jyootii upprvrtnii sNthaaraa saadhkaa srii svrnkaaNtaa jii mhaaraaj dii preernnaa sdkaa 50 tooN j'iaadaa jain grNthaaN daa anuvaad, ttiikaa, sutNtr leekhn, khaannii leekhn atee itihaas leekhn daa kNm kiitaa hai| ihnaaN nuuN ihnaaN dee kNm kaarn smaaj dee snmaan tooN chuHtt bbaart dee raas'ttrptii giaanii jail siNgh, yuneeskoo, bbaas'aa vibbaag pNjaab, atee jain vrldd phaauNddees'n yuu. ais. ee. vHlooN vii snmaant kiitaa giaa hai| dooheeN leekhk 1975 tooN is kNm viHc juttee hooee hn| | maiN ihnaaN doohaaN leekhk bbraavaaN nuuN meerii hiNdii pus'tk daa pNjaabii viHc anuvaad krn tee saadhuuvaad diNdaa haaN atee aas krdaa haaN ki bbviHkh viHc vii isee prkaar deev, guruu atee dhrm dii seevaa smrpit bbaav naal krdee rhinngee| acaariaa vijai nityaanNd suurii daa dhrm laabb jain upaasraa maaleerkoottlaa 15/03/2010

Page #4
anuvaadkaaN dii klm tooN jain dhrm atee saahit viHc bbiNn bbiNn bbaas'aavaaN viHc lNbee smeeN tooN saahit dii rcnaa huNdii aa rhii hai| bbaas'aa caahee bbaartii hoovee jaaN videes'ii saariiaaN bbaas'aavaaN viHc aHj jain saahit praapt hai| pNjaabii bbaas'aa viHc jain saahit dee bbiNn bbiNn svruupaaN 'tee asiiN 1975 tooN likhdee aa rhee haaN| ih sbb kuHjh jain dhrm dee saaree phirkiiaaN dee acaariaa, saadhuu, saadhviiaaN dee aas'irvaad naal hii sNbbv hoo skiaa hai| jinhaaN acaariaa daa saanuuN aas'irvaad praapt huNdaa rihaa hai, unhaaN viHc vrtmaan tpaach dee dee gHchaadiptii, s'aaNtii duut, prsiHdh vidvaan, tiirthaaN dee nirmaataa, acaariaa vijai nityaanNd jii suurii mhaaraaj daa naaN vrnnnyoog hai| lNbee smeeN tooN saanuuN ik ajihii pustk dii tlaas' sii joo aam paatthk nuuN jain dhrm, sNskritii, itihaas atee prNpraa dii sNkheep ruup viHc jaannkaarii krvaa deevee| saaddii nj'r acaariaa srii jii dii hiNdii pustk 'jn kliaannkaarii jain dhrm' 'tee pii, aap dee maaleerkoottlaa aagmn tee asiiN acaariaa tooN is pustk dee pNjaabii anuvaad krn dii aagiaa mNgii, acaariaa srii nee brree piaar bbree aas'irvaad atee s'ubb kaamnaavaaN naal saanuuN aagiaa prdaan kiitii| acaariaa srii dee aas'irvaad naal is pustk daa anuvaad s'uruu kiitaa saanuuN khus'ii hai ki ih anuvaad s'idh kraaNtiikaarii jain acaariaa srii vijai nNd jii suurii dee 175veeN jnm din 'tee sNpuurn

Page #5
hooiaa hai| asiiN is anuvaad viHc s'idh vidvaan srii mooks'aa nNd jii mhaaraaj daa vii dhNnvaad krdee haaN jinhaaN saanuuN is kNm lii shiyoog diHtaa| | is kNm nuuN neepree caarrhn lii asiiN aapnnee choottee bbraa srii muhNmd s'Hbiir (yuunairaa kNpiuuttrj') maaleerkoottlaa dee shiyoog atee mihnt lii dhNnvaadii haaN| asiiN srii vinood driaapurkr ceearmain jain vrldd phaauNddees'n yuu. ais. ee. atee srii suniil dees'mnii dee vis'ees' ruup viHc dhNnvaadii haaN jinhaaN is pustk nuuN apnnii vaib cain vrldd tee sthaan dee kee is pustk nuuN sNsaar dee koonee - koonee viHc phuNcaaiaa hai| | saanuuN aas hai ki sdhaarn paatthk is pustk tooN laabb utthaaunngee| 31/03/2010 s'ubb ciNtk: purs'ootm jain, rviNdr jain maaleerkoottlaa

Page #6
vis'ee suucii pNnaa lrrii nN: 1. 2. 3. 6 17 vis'aa jain dhrm daa sruup jain prNpraa daa itihaas / bbgvaan mhaaviir tooN baaad dii jain prNpraa vicaar atee aacaar dhrm jain tHtv ciNtn jain sNskritii jain dhrm dee phirkee 38 45 5. 6. 7. 53 59

Page #7
jgt kliaannkaarii jain dhrm jain dhrm daa svruup: | dhrm dii pribbaas'aa: sd gunnaaN nuuN dhaarn krn vaalii pviHtr s'ktii daa naam dhrm hai| dhrm dee doo arth prsiHdh hn: 1. vstu dee subbaaa daa naam dhrm hai, jiveeN paannii daa subbaaa hai tthNddk, aHg daa subbaaa hai grmii| aatmaa daa subbaaa hai giaan atee aanNd aadi| dusraa aatmaa daa pviHtr aacrn dhrm hai jiveeN tHp, seevaa, sHc, sNjm, rhimdilii, sNtookh, srltaa aadi s'uHdh bbaavaaN daa aacrn krnaaN dhrm hai| duusree s'bdaaN viHc vikaaraaN tooN mukt hoonn dii saadhnaa nuuN dhrm kihaa jaaNdaa hai| uNjh taaN vidvaanaaN nee dhrm diiaaN saiNkrree pribbaas'aavaaN kiitiiaaN hn, pr unhaaN sbb daa saar ihoo hai ki joo aatmaa nuuN prees'tthtaa atee s'uHdhtaa vHl lai jaavee uh div gunn uh pviHtr aacrn hii s'l vivhaar dhrm hai| | dhrm dee muul sruup viHc kooii phrk nhiiN hai, kooii bbeed nhiiN hai| jivee gaaN daa duHdh sphaid hii huNdaa hai atee uh sriir dee lii taakt deenn vaalaa, aroog rHkhnn vaalaa huNdaa hai| phir bbaaveeN gaaN caahee piilii hoovee, bbuurii hoovee, kaalii hoovee jaaN sphaid hoovee| is prkaar dhrm daa muul svruup ik hii hai aatmaa daa s'uHdhiikrn| | aatmaa mul subbaaa viHc taaN s'uHdh hii hai, pr mooh, vaasnaa, mmtaa, kroodh aadi ks'aaiaa | vikaaraaN dee raahiiN kiitee krm ruupii mail aa jaaNdee hn| is mail nuuN duur krn dii joo saadhnaa hai us nuuN asiiN dhrm aakhdee haaN| aatmaa buHdhii dee saadhn nuuN dhrm kihaa jaaNdaa hai| kuHjh vidvaanaaN nee jis dee paidaa hoonn naal, aatmaa daa kliaann huNdaa hai us nuuN dhrm kihaa hai|

Page #8
| dhrm dee naal jain, buHdh, vaidik, islaam, isaaii aadi joo vis'eesnn lHgdee hn, uh keevl is lii hn ki us dhrm maarg dee prvrtk jaaN updees'k mhaapurs' dee naau naal jaaN grNth naal uh dhrm siHdh hooveegaa| jiveeN buHdh dhrm daa arth hai buHdh bbgvaan dee dHsee hooee raah jaaN unhaaN daa updees'| isee prkaar vaidik dhrm daa arth hai vaidik vis'iaaN raahiiN jaaN vaidaaN raahiiN joo sHc, s'iil daa updees' diHtaa giaa hai us dee anusaar aacrn krnaa vaidik dhrm hai| is kr jain dhrm aakhnn tooN bbaav hai, jin bbgvaan raahiiN dHsiaa hooiaa aatm kliaann daa joo maarg hai aatm s'uHdhii dii joo saadhnaa hai uh jain dhrm hai| jain s'bd daa arth: jain s'bd daa muul 'jin` hai| jin daa arth hai vikaaraaN nuuN jiHtn vaalaa| jinhaaN apnniiaaN iNdriiaaN nuuN, hNkaar atee mooh nuuN vaasnaa atee vikaaraaN nuuN jiHt liaa hai, raag dvees' dii virtii tee jiHt haasl kr lii hai, bbaav jinhaaN nee apnnee aap 'tee jiHt haasl kr lii hai| aatmaa dee agiaan, mooh aadi vikaaraaN nuuN ns'tt krkee, sNpuurn vikaar rhit avsthaa, viiraagtaa atee srbHgtaa praapt kr lii hai, uhnaaN mhaan aatmaavaaN nuuN jin kihaa jaaNdaa hai| jin nuuN arihNt vii aakhdee hn| jin kooii viaktii vis'ees nhiiN jin aatmaa dii puurn vikaas praapt atee prm ceetn sHtaa hai| ih jis aatmaa 'tee prgtt hoo jaavee, uh jin akhvaauNdee hn| unhaaN jin, viiraag, srvaaNg aatmaa duaaraa phrmaaiaa, aatm siHdhii praapt krn daa joo maarg hai us nuuN asiiN jain dhrm aakhdee haaN| | is nuuN asiiN doohaaN prkaaraaN naal aakh skdee haaN| jin raahiiN aakhiaa / prgtt kiitaa dhrm jain dhrm atee jain dhrm dee prgtt krn

Page #9
vaalee jin hn| duusree s'bdaaN viHc jin bbgvaan dii upaasnaa krn vaalaa jain hai, kuHjh vidvaan jin s'bd daa arth giaanii, bbaav iNdriiaaN rhit giaan aatmaa vii krdee hn joo bbuut, vrtmaan atee bbviHkh daa prtiik hai| jin s'bd jai (jiHt), vijai daa prtiik hai| is tooN prgtt huNdaa hai ki jis aatmaa viHc asNbbv hooslaa praam, purs'aarth, drirr sNklp s'ktii atee saaree sNsaar dee prtii doostii atee rhim dilii daa bbaav huNdaa hai, uh aatmaa jin bnn skdaa hai| | is prkaar jain dhrm kisee vis'ees' viaktii raahiiN sthaapt dhrm naa hoo kee, aatm jeetu mhaapurs'aaN dii saadhnaa daa mhaa maarg hai| jin maarg tee joo vii cHldaa hai uh jain hai| jain acaariaa nee kihaa hai, kooii vii jn (purs' jaaN istrii) jain bnn skdaa hai jis dee viHc sdaacaar atee cNgee vicaar diiaaN doo maatraa lHg jaaNdiiaaN hn uh jn tooN jain akhvaauNdaa hai| jain dhrm aacaar, vicaar, vivhaar dii s'uHdhtaa viHc vis'vaas rHkhdaa hai| jaat, rNg, liNg atee dees' daa bbeed bbaav nhiiN krdaa| jain dhrm dii puraatntaa: bbaaveeN dhrm dee vis'ee viHc puraannee atee nveeN daa prs'n mhHtvpuurn nhiiN hai, kiuNki dhrm daa mhHtv taaN us dee teej' atee nis'aanaa praapt krn dii smrthaa viHc hai, jis saadhnaa maarg raahiiN, asiiN apnniiaaN aatm s'ktiiaaN daa puurn vikaas' kr skiiee atee prmaanNd, mooks' jaaN sHcee suHkh ruupii nis'aanee nuuN praapt kr skiiee uh hii dhrm s'rees'tth hai| | duusrii gHl dhrm dii puraatntaa ki atee nvaapn ki? dhrm taaN anaadi hai jiveeN saaddii aatmaa anaadi hai, sNsaar anaadi hai isee prkaar dhrm vii anaadi hai| jd sNsaar viHc bbuHkh piaas sii taaN us nuuN s'aaNt krn vaalaa aNn atee paannii vii sii| jd mnuHkh dee jiivn viHc

Page #10
duHkh sii, as'aaNtii sii, taaN duHkh atee as'aaNtii tooN mukt hoonn daa kooii maarg vii sii| dhrm dee aacrn naal mnuHkh suHkhaaN tooN mukt huNdaa hai| is prkaar jd kiitee sNsaar viHc aatmaa sii taaN us aatmaa nuuN apnnee nis'aanee dii praaptii vHl vdhaaunn vaalaa dhrm vii j'ruur maajuud sii| is lii dhrm dii praaciintaa dii crcaa daa kooii mhHtv nhiiN hai| saaree dhrmaaN nuuN mnnn vaalee apnnee dhrm nuuN praaciin siHdh krn daa trk diNdee hn, ih keevl boodhik, (buHdhiijiivii) buHdhii hai| jain acaariaa nee sps'tt kihaa hai - jain dhrm tHtv dii dris'ttii tooN anaadi kaal daa dhrm hai, pr naaN dee pHkhooN is daa aadi (s'uruu vii hai) veedaaN tooN philaaN bhut puraatn kaal viHc bbgvaan ris'bb deev nee is dhrm nuuN mnn dhrm dee naauN naal prcaar kiitaa| bbgvaan ris'bb deev is kaal cHkr dee avnii kaal viHc, maanv sHbbiataa dee sNsthaapk aadii purs' (philee) sn| unhaaN nee mnuHkh jaatii nuuN klaa, sNskritii, viupaar, vidiaa, raajniitii atee dhrmniitii dii siHkhiaa diHtii| unhaaN nee sbb tooN philaaN tiaag, sNjm, tHpsiaa aadi daa maarg bnnaaiaa isee lii uh jain dhrm dee philee prvrtk jaannee jaaNdee hn| bbgvaan ris'bb deev dee smeeN daa mnn dhrm phir bbgvaan aris'tt neemii dee smeeN arht dhrm dee naaN naal prsiHdh hooiaa bbgvaan paars'vnaath atee bbgvaan mhaaviir dee yuHg viHc nirgrNth jaaN jin dhrm dee naaN naal jaanniaa jaaNdaa sii| bbgvaan mhaaviir tooN baaad ih jin dhrm hii jain dhrm dee naaN naal prsiHdh hoo giaa| smeeN smeeN viHc naaN bdl jaann tee vii dhrm daa sruup iHk hii sii tiaag, sNjm atee tHp dii saadhnaa| itihaas dee leekhkaaN dii kuHl kaarn lookaaN viHc ik bbrm sii ki jain dhrm hiNduu dhrm dii s'aakhaa hai kujh look is nuuN buHdh dhrm dii s'aakhaa mNndee sn, pr hunn lgbbg 100 saalaaN tooN joo itihaask khooj hooii hai|

Page #11
us tooN ih siHdh hoo giaa hai ki jain dhrm ik sutNtr dhrm hai jis dee philee sNsthaapk bbgvaan ris'bb deev sn| vdheeree visthaar viHc naa jaakee dhrm atee drs'n dee vis'v prsiHdh vidvaan ddaa: srvplii raadhaa kris'n daa ik vrnnn ithee kiitaa jaaNdaa hai| ''jain prNpraa ris'bb deev tooN apnnee dhrm dii uHtptii hoonn dii gHl aakhdii hai joo bhut sdiiaaN philaaN hooee sn, is gHl dee sbuut paaee jaaNdee hn ki iisaa dii philii sdii viHc philee tiirthNkr ris'bb deev dii puujaa kiitii jaaNdii sii| is viHc kooii s'k nhiiN hai ki jain dhrm vrdhmaan atee paars'vnaath tooN philaaN hii prclt sii| yjurvaid viHc ris'bb deev, ajitnaath atee aris'ttneemii ihnaaN tiNn tiirthNkraaN dee naauN mildee hn| ttipnii: 1. iNddiian philoosphii jild 1 pNnaa 217

Page #12
jain prNpraa daa itihaas jain prNpraa anusaar sNsaar viHc kaal cHkr lgaataar ghuNmdaa rhiNdaa hai| is kaal cHkr dee doo bbaag hn: ik ootpniikaal duusraa avpniikaal| ootpniikaal viHc jmiin, paannii, bnsptii aadi viHc rs atee mnuHkhaaN dee subbaaa viHc s'rltaa, miHtthaas, niroog sriir, umr atee suHkh s'aaNtii aadi silsileevaar vHdhdii jaaNdii hai| jdki avpniikaal viHc ih sbb gHlaaN hoolii hoolii ghHtt huNdee huNdee aakhr viHc jmiin, ik dm khus'k, ruHkhii, mnuHkh dii ghHtt umr, subbaaa viHc ktthoortaa, chHl kHptt, raahiiN duraacaarii huNdaa jaaNdaa hai| utpniikaal uHntii daa kaal hai, jdki avpniikaal vinaas' daa kaal hai| hunn asiiN kaal cHkr dee avpniikaal dee pNjveeN aaree (yuHg) viHc jii rhee haaN| avspniikaal dee tiijee aaree dee aNt viHc philee tiirthNkr bbgvaan ris'bb deev daa jnm hooiaa| unhaaN dee pitaa naabbiiraaee mnuHkh jaatii dii kuHl prNpraa viHc sHtveeN kulkr (14veeN mNnuu) hooee, uhnaaN dii dhrm ptnii sii mrdeevii| bbgvaan ris'bb deev jii: bbgvaan ris'bb deev dee 100 puHtr atee doo puHtriiaaN sn| unhaaN dee vHddee puHtr bbrt cHkrvrtii hooee, jis dee naauN tee is aariiaa vrt daa naau bbaart prsiHdh hooiaa| sbb tooN choottee puHtr sn baahublii, joo anookhee bhaadr praakrmii atee mhaan tHpsvii dhiaan yoogii sn| ris'bbdeev nee philii puHtrii braahmii nuuN lipii daa giaan sikhaaiaa 6

Page #13
atee duusrii puHtrii suNdrii nuuN aNk vidiaa sikhaaii| mii dee raahiiN sikhaaiijaann 'tee aHj saaddii aHkhr lipii brrrhmii lipii akhvaauNdii hai| bbgvaan ris'bb deev daa vrnnn puraannee tooN puraannee jain saahit viHc mildaa hai, is tooN chuHtt s'riimd bbaagvt viHc vii bbgvaan ris'bb deev daa vrnnn iHk mhaan yoogii dee ruup viHc aaiaa hai| hiNduu prNpraa dee 24 avtaaraaN viHc vii ris'bb deev 8veeN avtaar mNnee jaaNdee hn| | puraatn s'ilaa leekhaa atee khudaaii tooN praapt murrriiaaN tooN ih siHdh hoo giaa hai ki bhut puraatn kaal tooN ris'bb deev dii puujaa huNdii sii| rig veed aadi viHc vii ris'bb deev daa vrnnn mildaa hai| ihnaaN saaree puraatn hvaaliiaa tooN ih siHdh huNdaa hai ki jain dhrm bbaart daa ik puraatn dhrm hai atee is dhrm dee anuyaaii bbgvaan ris'bb deev nuuN apnnaa philaa tiirthNkr' mNndee hn| bbgvaan ris'bb deev daa nirvaan asttaapHd prbt tee hooiaa| unhaaN tooN baaad coothee aaree viHc bbgvaan ajitnaath tooN lai kee bbgvaan mhaaviir tHk 23 tiirthNkr hooee| unhaaN viHcooN hstinaapur vikhee 16 tiirthNkr s'aaNtii naath 20veeN tiirthNkr munii suvrt (m yuHg viHc hooee| 22veeN tiirthNkr aris'tt nee s'rii kris'n dee yuHg viHc hooee| bbgvaan aris'ttneemii (neemii naath) yvNs' dee vaasuudeev srii kris'n dee cceeree bbraa sn| bbgvaan neemii naath: aHj dee itihaas leekhk bbgvaan aris'tt neemii - neemii naath nuuN itihaask purs' mNndee hn| unhaaN nee us smeeN phailii hooii jiiv hiNsaa daa kaarn maas bboojn, s'raab piinn dee viruHdh ik kraaNtiikaarii vaataavrn daa nirmaan kiitaa| jd neemii kumaar juunaagrrh dee raajaa ugrsain dii spuHtrii raajmtii naal viaah dee lii braat lai kee jaa rhee sn, taaN

Page #14
unhaaN nee juunaagrrh dee baahr hj'aaraaN psuuaaN nuuN baarree viHc rooNdee kurlaauNdee veekhiaa| psuuaaN dii ciikh pukaar tooN neemii naath daa diHl psiij giaa| unhaaN apnnee saarthii tooN puHchiiaa, ih hj'aaraaN psuu iHthee kis lii bNd kiitee hooee hn? saarthii nee dHsiaa tuhaaddii s'aadii smaarooh viHc hj'aaraaN khHtrii mhimaan aa rhee hn unhaaN dee bboojn dee lii ihnaaN psuuaaN nuuN ktl kiitaa jaaveegaa| ih sunn kee neemii kumaar daa hirdaa rhim naal bbr giaa, "ki meeree viaah dee kaarn inhaaN hj'aaraaN bee jvaan psuuaaN nuuN maariaa jaaveegaa? nhiiN! nhiiN! inaaN maarraa kNm nhiiN hoonn deevaaNgaa| neemii kumaar nee saarthii nuuN vaaps cHlnn lii aakhiaa| us smeeN smuNdr vijai (pitaa), vaasdeev s'rii kris'n nee unhaaN nuuN bhut rookiaa, pr neemii kumaar viaah lii shimt naa hooee| unhaaN dee saahmnnee ih mhaan nis'aanaa sii, saaree bbaart viHcooN jiiv hiNsaa nuuN rooknnaa, maas bboojn nuuN rooknnaa, s'raab piinn dee viruHdh aam lookaaN nuuN jgaaunnaa"| raaj kumaar neemii binhaaN viaah kiitee hii diikhiat hoo gee atee girnaar prbt tee jaa kee saadhnaa krkee keevl giaan praapt kiitaa| bbgvaan paars'v naath: aHj tooN lgbbg 3000 saal philaaN pauh vdii 10viiN dee din vaaraansii dee raajaa as'v sain dii raannii vaamaadeevii dee ghr paars'v kumaar daa jnm hooiaa| paars'v kumaar bcpn tooN hii sHc atee giaan dee upaask sn| agiaan aNdh vis'vaas atee agiaan naal jurree kriaakaaNddaa viHc rhiNdii prjaa nuuN uh sHc, giaan atee aatm sNjm ruupii tHp, dhiaan daa updees' diNdee sn| ik vaar uh gNgaa ndii kinaaree ghuNm rhee sn, uHthee kmtth naauN daa ik tHpsvii apnnee caaree paasee lkrriiaaN baalkee tHp kr rihaa sii| 8

Page #15
paars'v kumaar nee tHpsvii nuuN aakhiaa tusiiN ihnaaN lHkrraaN nuuN baal kee kiuN jiiv hiNsaa kr rhee hoo| tHpsvii guHsee viHc booliaa, "tusiiN raaj kumaar saaddee dhrm dee baaree viHc kii jaanndee hoo ? asiiN pNc agnii tHp kr rhee haaN, is viHc kooii jiiv hiNsaa nhiiN hai| | pheer paars'v kumaar nee apnnee nookraaN nuuN hukm diHtaa, "ih joo vHddii lHkrr jl rhii hai us nuuN saavdhaanii naal baahr kHddoo us viHc ik naag jl rihaa hai| lkrrii nuuN ciir kee veekhiaa giaa taaN naag aHdh jlii avsthaa viHc trrphdaa nikliiaa| paars'v kumaar nee us nuuN nmkaar mhaa mNtr sunnaaiaa atee s'aaNtii naal piirraa shin daa mhHtv smjhaaiaa| paars'v kumaar tooN mNtr sunn atee s'aaNtii dee updees' kaarn us daa mn s'aaNt hoo giaa| thoorrii dee baaad trrphdee naag nee praann tiaag diHtee| ih hii naag mr kee dhrneedr naauN daa naag kumaaraaN daa svaamii bnniaa| | is ghttnaa tooN baaad paars'v kumaar daa mn duHkhii hoo giaa, unhaaN veekhiaa ki aHj bbaart viHc kiitee dhrm dee naauN tee, kiitee tHpsiiaa dee naauN tee is prkaar daa agiaan naal bbriiaa kriaa kaaNdd pl rihaa hai| jis viHc diaa dii thaaN hiNsaa, tHp dii thaaN kroodh atee hNkaar daa prdrs'n hii muHkh bnniaa hooiaa hai| paars'v kumaar nee sNsaar nuuN sHcee dhrm daa giaan krvaaunn dee lii 30 saal dii bbrii jvaanii viHc dikhiaa lii atee tHp dhiaan saadhnaa krn lHgaa| | iHk vaar bbgvaan paars'v naath ahichHtr jNgl viHc jaa kee dhiaan kr rhee sn, tHd usee kmtth taaps daa jiiv mr kee joo asur kumaar deev bnniaa sii| us nee paars'v naath nuuN dhiaan krdee hooee veekhiaa taaN us dee mn viHc teej', vair bbaavnaa jaag uHtthii| us nee unhaaN daa dhiaan bbNg krn dee lii ittaaN dii baars' kiitii pheer miHttii bbrii hneerii claaii| us nee muslaadhaar baars' raahiiN paarsv naath nuuN

Page #16
ks'tt diHtaa| usee smeeN naag kumr dhrneedr nee atee deevii pdmaavtii nee hj'aar phn vaalee sHp daa ruup dhaarn krkee is ks'tt tooN bbgvaan paars'v naath dii rHkhiiaa kiitii| isee ks'tt tooN baaad bbgvaan paars'v naath nuuN keevl giaan praapt hooiaa| keevl giaan praapt krkee bbgvaan paars'v naath nee duur draarr dee ilaakiiaaN viHc dhrm daa prcaar kiitaa| 100 saal dii umr puurii krkee smeet sikhr (vrtmaan jhaarkhNdd) viHc bbgvaan nee nirvaan praapt kiitaa| ih smeet sikhr prbt aHj vii paarsv naath hil dee naauN tee prs'idh hai atee saaree sNsaar viHc mhaa tiirth dee ruup viHc prsiHdh hai| bbgvaan paars'v naath dii aHj sNsaar viHc sbb tooN j'iaadaa muurtiiaaN mildiiaa hn atee saariiaa muurtiiaaN tee ukt ghttnnaa dii yaad viHc sHp daa phn khudiiaa rhiNdaa hai| aHj vii jainiiaaN tooN chutt hj'aaraaN ajain vii paars'v naath dii puujaa krdee hn| bbgvaan paars'v naath daa smaaN ii: puu: nauNvii sdii hai| bbgvaan mhaaviir: bbgvaan paarsv naath dee nirvaan dee 250 saal baaad bihaar dee khtrii kuNdd viHc bbgvaan mhaaviir daa jnm hooiaa| unhaaN dee pitaa sidhaarth iHk bhaadr khtrii raajaa sn| bbgvaan mhaaviir dii maataa tris'laa raannii vees'aalii dee gunn prmuHkh ceettk dii puHtrii sii| ceet sudii 13 nuuN bbgvaan mhaaviir daa jnm hooiaa| jnm daa naau sii vrdhmaan, jnm tooN hii bhut teej'vaan, praakrmii, nirbbai atee teej' buHdhii dee dhnii sn, naal hii unhaaN dee subbaaa viHc aneekaaN ajihee viroodhii gunn sn ki ik paasee uh bhut hii ks'tt shinns'iiltaa rHkhdee sn taaN duusree paasee dil tooN bhut hii kooml tee diaavaan vii sn| sHc daa pHkh lainn viHc 10

Page #17
dirr atee ktthoor sn, taaN naal hii sHc dii viaakhiaa krn viHc vii uh bhut pHkhpaat rhit buHdhii, vicaaraaN viHc sumeel s'ailii apnnaauNdee sn| uh privaar dee prtii apnnaa krtb paalnn, maataa pitaa dee prtii bhut binai bbaav atee vHddee bbraa dee prtii aadr snmaan rHkhdee sn, taaN naal hii sNsaark suHkh dee saadhn dee prtii jl viHc paidaa hooee kml dii trhaaN bhut hii udaasiin nirleep atee mhaan yoogii jihaa jiivn jiuNdee sn| maaN piu dee svrgvaas tooN baaad 30 saal dii umr viHc, raaj suHkhaaN nuuN chHdd kee suNdr ptnii ys'oodhaa daa piaar tthukraa kee, ktthoor saadhnaa daa raah svikaar kr kee diHkhiaa grhinn kr lii| mHghr bdii 10 dee din uh sNsaar daa tiaag krkee saadhuu bnn gee| us smeeN tooN raajkumaar vrdhmaan mnn vrdhmaan jaaN mnn mhaaviir dee naauN naal prsiHdh hooee| bbgvaan mhaaviir nee ikaaNt viHc dhiaan yoog dii apnnii saadhnaa s'uruu kiitii| is saadhnaa dee smeeN unhaaN nuuN aneekaaN bbiaank ks'tt musiibtaaN atee sNktt vii paidaa hooee| anaariiaa dus'tt look) agiaanii mnuHkhaaN nuuN vii piirr phuNcaaii, uthee dhrm dee dvees'ii asur deevtiaaN nee bbgvaan mhaaviir nuuN dil kNbaaunn vaalee ks'tt atee duHkh diHtee| 12 saal 5 mhiinee 15 din daa saadhnaa kaal bhut hii ktthoor tHpsiiaa dhiaan atee cuHp (moon) saadhnaa daa smaaN rihaa| aNt viHc j'Nbbik graam dee baahr rijuuvaaliikaa ndii dee kinaaree prm s'uHdh uHc dhiaan krdee hooee ik s'aal drkht dee heetthaaN baitthee hooee bbgvaan mhaaviir nee caar ghnnghaatii krmaaN daa naas' krkee keevl giaan praapt kr liaa| ih pviHtr din sii, vees'aakh s'uklaa 10viiN| 11

Page #18
tiirth sthaapnaa keevl giaan praapt krn tooN baaad bbgvaan mhaaviir j'Nbbik graam tooN cHlkee mHdhiam paavaa (paavaapurii) viHc pdhaaree, mHdhiam paavaa viHc soomil naau daa amiir baahmnn iHk vis'aal mhaaN yHg kr rihaa sii| jis viHc us smeeN dee mhaan pNddit, veed-veedaaNg dee vidvaan kumkaaNddii yHg acaariaa iNdr bbuutii gootm smeet aneekaaN vidvaan s'aaml hooee sn| inhaaN giaaraaN muHkh mhaaN pNdditaaN dee 4400 ceelee vii naal sn| ih saaree vidvaan bbgvaan mhaaviir daa philaa updees' sunn kee uhnaaN dee ceelee hoo gee| usee smeeN cNpaa ngrii dii raajkumaarii bsuurtii, jis nuuN lutteeree phoojiiaaN nee koos'aaNbbii ngrii viHc ik daasii dee ruup viHc veec diHtaa sii atee joo uHthooN dee seetth dhNnaa dee ghr surHkhiat dhrm saadhnaa kr rhii sii| bsumtii nuuN suucnaa milii ki mnn bbgvaan vrdhmaan nee dhrm tiirth dii sthaapnaa kiitii hai taaN uh vii us dhrm sbbaa viHc haaj'r hooii| aneekaaN raajkumaariiaaN atee raanniiaaN dee naal us nee vii bbgvaan mhaaviir tooN s'umnn diHkhiaa grhinn kiitii| ih hii mhaavtii cNdn baalaa bbgvaan mhaaviir diiaaN 36000 saadhviiaaN dii prmuHkh bnnii| isee dhrm sbbaa viHc s'Nkh, s'tk aadi grhisthaaN nee s'aavk (upaas'k) dhrm atee sulsaa aadi nee s'uuvikaa (upaaskaa) dhrm svikaar kiitaa| is prkaar vis'aakh sudii 11 dee din jain prNpraa viHc tiirth sthaapnaa daa din siHdh hooiaa| isee din bbgvaan mhaaviir nee saadhuu saadhvii, s'aavk vikaa ruupii cturvidh (caar prkaar) dhrm tiirth dii sthaapnaa kiitii atee ahiNsaa sNjm prmuHkh dhrm daa sNdees' diHtaa| keevl giaan praapt krn tooN baaad 30 saal tHk bbgvaan mhaaviir nee vidvaanaaN dii sNskrit bbaas'aa nuuN chHdd kee aam bbaas'aa ardh maagdhii praakrit viHc apnnaa dhrm updees' diHtaa jis daa dduuNghaa asr hooiaa| bHcee istrii peeNdduu atee saaree vrgaaN dee look unhaaN daa updees' 12

Page #19
sunnn lii aauNdee atee smjh kee is dhrm updees' nuuN svikaar vii krdee| aNg, mHgdh, tliNg, kaaNs'ii, koos'l, avNtii, siNdhu sooviir aadi duur dees'aaN viHc bbgvaan mhaaviir nee dhrm prcaar kiitaa| bbgvaan mhaaviir daa updees': vicaar atee aacaar s'uHdhii bbgvaan mhaaviir nee jiivn s'uHdhii dee lii jis s'rl shij dhrm daa updees' diHtaa| us nuuN asiiN doo bbaagaaN viHc vNdd skdee haaN| vicaar s'uHdhii daa maarg atee aacaar s'uHdhii daa maarg| | vicaar s'uHdhii - vicaar hiin mnuHkh dee aacaar daa nirmaan krdee hn is lii sbb tooN philaa vicaaraaN dii s'uHdhii j'ruurii hai| vicaar s'uHdhii dee lii bbgvaan mhaaviir nee doo raah dHsee hn| 1. aneekaaNt dris'ttii - kisee vii scaaii, tHtv jaaN sidhaaNt nuuN smjhn dee lii aneekaaNt jaaN siaadvaad daa shaaraa lvoo| aneekaaNt daa arth hai apeeks'aavaad (kisee iHk pHkh tooN), vivhaar jgt viHc apeeks'aavaad jaaN aneekaaNt tooN binhaaN jiveeN kNm nhiiN cHldaa, uNjh hii tHtvaaN dii viaakhiaa viHc vii aneekaaNt tooN binaaN kisee sHc nuuN puurn ruup viHc smjhiiaa nhiiN jaa skdaa| udaahrn ruup viHc bbgvaan mhaaviir nee dHsiiaa - praannii jnm laiNdaa hai, vstuu ik ruup viHcooN utpNn huNdii hai, pheer praannii mr jaaNdaa hai vstuu vii glsrr kee ns'tt hoo jaaNdii hai| pr us paannii dee aNdr joo aatmaa hai, bnsptii dee aNdr joo ceetnaa hai, uh kdee vii nhiiN mrdii, ns'tt nhiiN huNdii| deeh ns'tt huNdii hai, deehii (aatmaa) nhiiN| is prkaar hr vstuu jaaN pdaarth diiaaN tiNn avsthaavaaN huNdiiaaN hn| paidaa hoonnaa, ns'tt hoonnaa atee us dee aNdr ceetnaa daa sdaa sthir rhinnaa, is nuuN hii tripdii kihaa jaaNdaa hai| ih tipdii hii bbgvaan mhaaviir dee phlsphee nuuN smjhnn dii kuNjii hai atee aapsii sumeel daa raah hai| 13

Page #20
2. bbaavnaa s'uHdhii - vicaar s'uHdhii daa duusraa raah hai| suHkh duHkh viHc dhiirj atee smtaa atee maan apmaan viHc sm bbaav rHkhkee asiiN sdaa khus' atee s'aaNt rhi skdee haaN| naal hii sNsaar dee bbootik suHkhaaN atee bboogaaN prtii lgaau dii bbaavnaa rhit sriir aadi dee prtii mmtaa mukt, jiivn jii kee jl viHc kml dii trhaaN soog, ciNtaa bbai aadi saariiaaN tooN nirlipt vii rhi skdee haaN| isee lii anitaa, as'rntaa, aadi 12 vairaag bbaavnaa atee maitrii, prmood, krunnaa atee maadhysth (vickaarlaa raah) bbaavnaa nuuN bl diHtaa jaaNdaa hai| ihnaaN bbaavnaa duaaraa ciHt nuuN nirlipt s'aaNt atee seehtmNd rHkhnnaa hii bbaav s'uHdhii daa raah hai| aacaar s'uHdhii - acaar dhrm dii ks'ttii hai| dhrm dii priikhiaa atee phicaan mnuHkh dee cHritr tooN hii huNdii hai| aacaar saaddaa jiivn tHtv hai joo mnuHkh viHc, smaaj viHc, privaar viHc, dees' viHc tee vis'v viHc phailiaa hooiaa hai| jis aacrn jaaN vivhaar tooN mnuHkh tooN lai kee dees' atee vis'v daa kliaann atee trHkii hoovee us nuuN dhrm kihaa jaaNdaa hai| bbgvaan mhaaviir nee dHsiaa ki dhrm tiNn prkaar daa hai, ahiNsaa, sNjm atee tHp (is dii viaakhiaa aHgee kiitii jaaNdii hai| dhrm tiirth dee caar mHhtvpuurn aNg: bbgvaan mhaaviir nee aatm saadhnaa dee lii doo raah dHsee: iHk puurn saadhnaa atee tiaag daa maarg jis nuuN mnn dhrm kihaa giaa, s'umnn sNsaar nuuN chHddkee tHp tiaag viHc lHgkee tiaag daa jiivn jiuNdaa hai| unhaaN daa aacaar pNj mhaavrt akhvaauNdaa hai| jiveeN ahiNsaa, sHc, coorii naa krnaa, mcrj atee arihi (j'ruurt tooN vHdh vstuuaaN daa sNgrhi) bbgvaan mhaaviir dee updees'aaN tooN prbbaavit hoo 14

Page #21
, kee, saaree vrg atee jaataaN dee look unaaN kool diikhiat hooee| jinhaaN viHc iNdr bbuutii gootm aadi saiNkrree braahmnn ceelee sn| dhNnaa, s'aalii bbHdr aadi saiNkrree baanniiee kul tooN aaee sn| meegh kumaar, udaainn raajaa aadi khHtrii sn taaN arjunmaalii jihee heetthlee vrgaaN tooN aaee sn| isee trhaaN hj'aaraaN istriiaaN nee bbgvaan mhaaviir dee kool munii dhrm grhinn kiitaa jinhaa nuuN s'roomnnii, nirgrNthnnii kihaa jaaNdaa sii| s'mnn dhrm dee naal hii bbgvaan mhaaviir nee grhisth jiivn viHc rhiNdee hooee dhrm saadhnaa krn daa ik s'rl atee vivhaark raah dHsiaa, jis nuuN grhisth dhrm, s'aavk dhrm jaaN s'mnn upaas'k dhrm kihaa giaa| bbgvaan mhaaviir dee grhisth vkaaN viHc aanNd jihee vis'aal jmiin viHc kheetii krn vaalee atee guuaaN daa paalnn krn vaalee amiir kisaan vii sn taaN aneekaaN viupaarii, baanniiee, khHtrii atee suudr kulaaN viHc utpn hooee mnuHkh vii s'aaml sn| dhrm saadhnaa dee raah viHc unhaaN kisee lii jaatii, vrg daa bbeed nhiiN kiitaa| aneekaaN sniaasii, privraajk vii bbgvaan mhaaviir dee upaas'k bnnee atee unhaa nee lNbii tHpsiaa krkee apnnii aatmaa daa kliaann kiitaa| is prkaar bbgvaan mhaaviir dee dhrm tiirth dee caar khNbee sn| saadhuu, saadhvii, vk vikaa| caar prkaar dee dhrm tiirth dii sthaapnaa krn kaarn hii bbgvaan mhaaviir tiirthNkr jaaN dhrm dii sthaapnaa krn vaalee prvrtk akhvaauNdee hn| us smeeN aneekaaN raaj privaar bbgvaan mhaaviir dee prm bbgt sn| jinhaaN viHcoo prmuHkh atee prsiHdh naam hn mHgdh daa raajaa s'reennik biNbsaar, cNpaa daa raajaa ajaat s'Htruu koonnik, avNtii daa raajaa cNddprdoot, siNdh sooviir dees daa raajaa udaainn, vees'aalii daa raaj prmuHkh ceettk, kaas'ii koos'l koosaaNbbii aadi dee raaj privaar vii bbgvaan mhaaviir dee prm bbgt sn| 15

Page #22
us smeeN dee itihaas tooN ptaa cHldaa hai ki lHchvii aadi gnnraajaaN viHc bbgvaan mhaaviir daa bhut prbbaav sii atee s'aaky gnnraajaaN viHc mhaatmaa buHdh daa prbbaav sii dooheeN dhrm prvrtk khtrii raajkumaar sn atee ahiNsaa - sNjm - krunnaa prdhaan dhrm daa prcaar krdee sn| doohaaN nee yHgaaN viHc hoonn vaalii hiNsaa daa viroodh kiitaa| dhrm dee naau tee jaat, paat daa bbeed mittaa kee sbb nuuN dhur araadhnaa daa puurn adhikaar diHtaa| bbgvaan mhaaviir nee is tooN vii aHgee vHdhkee istrii jaatii nuuN dhrm saadhnaa dee kheetr viHc puurn snmaan atee braabrii daa sthaan diHtaa joo puraatn smeeN tooN cHliiaaN aa rhiiaaN maantaavaaN nuuN ik khulii cunnootii sii| jis nuuN asiiN dhrm kaaNtii vii aakh skdee haaN| | is prkaar tiih saal tHk ahiNsaa dhrm daa prcaar kr kee kHtk bdii amaavs dii raat nuuN paavaapurii vikhee bbgvaan mhaaviir daa nirvaan hoo giaa| bbgvaan mhaaviir daa jnm ii. puu. 599 maarc diHkhiaa ii. puu. 569 dsNbr, jnvrii nirvaan ii. puu. 527 nvNbr ttipnii: 1. sriimd bbgvt puraan dee pNjveeN skNdh dee adhiaaee 2 tooN 6 tHk bbgvaan ris'bb deev daa suNdr vrnnn mildaa hai| 2. kuHjh puraatn criHtraaN viHc naag atee naagn daa joorraa dHsiaa jaaNdaa hai| joo svrg viHc paidaa hoo kee dhrneedr - pdmaavtii bnnee atee inhaaN nee bbgvaan paars'v naath dii bhut seevaa kiitii| aj vii ih paars'v naath dee bbgtaaN dii shaaitaa krdee hn| 16

Page #23
bbgvaan mhaaviir tooN baaad dii jain prNpraa ) * aariaa sudhrmaa svaamii: bbgvaan mhaaviir dee nirvaan tooN baaad pNjveeN gndhr sudhrmaa svaamii unhaaN dee vaars bnnee| aariaa sudhrmaa daa jnm ik braahmnn privaar viHc hooiaa sii| uh apnnee smeeN dee s'idh krmkaaNddii vidvaan sn| pr bbgvaan mhaaviir daa updees' sunnkee hii unhaaN daa dil bdl giaa atee uh vii iNdr bbutii gootm aadi dee naal bbgvaan mhaaviir dee ceelee bnn gee| | gndhr sudhrmaaN dii s'khsiiat bhut prbbaavs'aalii sii| mhaaviir dii moojuudgii viHc hii uhnaaN dee mooddhee tee gunn naaik daa phrj vii sii| nirvaan tooN baaad kHtk s'uklaa 1 nuuN saaree mnn siNgh nee milkee, unhaaN nuuN bbgvaan mhaaviir daa vaars cuniaa| aariaa sudhrmaa nee bbgvaan mhaaviir dee updees'aaN nuuN trtiib ruup diHtaa| jis nuuN duvaads' jaaN gnnii pittk kihaa jaaNdaa hai| aHj praapt giaaraaN aNg s'aastr gndhr sudhrmaaN dii hii deenn hn| unhaaN nee joo bbgvaan mhaaviir dii baannii nuuN sunniaa hai uhii sunniaa hooiaa s'rut giaan aapnnee ceelee aariiaa jNbu svaamii aad nuuN diHtaa atee ih vii aHj aagm jaaN jain sutr dee ruup viHc prsiHdh hai| acaariaa sudhrmaa dee smeeN gdh viHc s'reennik biNbr daa puHtr ajaat s'tru kook daa atee avNtii viHc cNdddoot dee puHtr paalk daa raaj sii| ih dooheeN sudhrmaaN svaamii dee upaas'k sn| cNdddoot dee puHtr goopaalk nee sudhrmaaN svaamii tooN diHkhiaa praapt kiitii| sudhrmaa svaamii bbgvaan mhaaviir tooN aHtth saal vHddee sn| bbgvaan mhaaviir dee nirvaan dee 12 saal baaad unhaaN nuuN keevl giaan praapt hooiaa atee aHtth saal baaad viir nirvaan sNmt 20 viHc 17

Page #24
veebbaargirii (raajgir, bihaar) prbt 'tee unhaaN nee vrt naal mooks' praapt kiitaa| | aHj saaree mnn aariaa sudhrmaa svaamii dee privaar ruupii klp drHkht diiaaN s'aakhaavaaN hn| * aNtm keevlii aariaa jNbuu svaamii: aariaa sudhrmaa svaamii dee nirvaan tooN baaad aariaa jNbuu svaamii unhaaN dee vaars bnnee| jNbuu kumaar raajhi ngr dee mhaan seetth ris'bbdHt dee iklootee spuHtr sn| 16 saal dii uHmr viHc maataa pitaa dee j'iaadaa joor kaarn aHtth suNdr kNniaavaaN naal inhaaN daa viaah taaN hoo giaa| pr is s'rt dee naal ki viaah hoonn dee aglee din hii maiN deekhiaa| hinn kr lvaaNgaa| viaah viHc praapt 99 kroorr soonee diiaaN moohraaN daa dhn atee hoor smaan ghr viHc khiNddiiaa piaa sii| raat smeeN uh aHtth ptniiaaN nuuN aapnnee vairaag bbree jiivn lii preert kr rhee sn| usee smeeN prbbv naau daa coor apnnee 500 coor saathiiaaN naal coorii krn lii aaiaa, jNbuu atee ptniiaaN viHckaar huNdii vairaag updees' nuuN gupt ruup viHc sunnkee prbbv nuuN apnnee paapii jiivn tooN ghirnnaa hoo gii| uh vii apnnee saathiiaaN smeet jNbu kumaar daa anuyaaii bnn giaa| is prkaar aHtth ptniiaaN uhnaaN dee maataa pitaa, jNbu kumaar dee maataa pitaa, is prkaar kuHl 527 lookaaN nee iHkoo smeeN sudhrmaaN svaamii tooN diikhiaa grhinn kiitii| is diHkhiaa smaarooh viHc ajaat s'truu koonnik vii apnnee raajsii s'aan s'ookt naal haaj'r hooiaa| | srii jNbuu svaamii daa vairaag jain itihaas viHc ik mhHtvpuurn ghttnaa hai| 36 saal dii umr viHc uh sudhrmaa svaamii dee vaars atee acaariaa bnnee atee 80 saal dii umr viHc viirnirvaan sNmt 64 18

Page #25
(vikrm sNmt purb 406) viHc mooks' praapt kiitaa| aariaa jNb is yug dee aNtm keevlii sn atee unhaaN dee smeeN saaree nirgrNth sNprdaaee viHc kisee prkaar daa vii mHtbbeed nhiiN sii| aariaa jNbu svaamii dee nirvaan tooN baaad prbbv svaamii unhaaN dee vaars bnnee| prbbv ik khHtrii puHtr sn, pr kisee kaarn vHs vidroohii bnnkee coorii krn lHg pee| srii jNbu svaamii daa vaartaalaap nee unaa dee hirdee nuuN jaagrt kiitaa| viirnivaan sNmt 1 viHc unhaaN daa aariaa sudhrmaa svaamii tooN diikhiaa lii 64 saal baaad sNgh dee acaariaa bnnee, atee viirnirvaan 75 (vikrm sNmt purb 395) viHc 105 saal dii umr viHc unhaaN daa nirvaan hoo giaa| | acaariaa prbbv philee 14 purvaaN dee acaariaa sn| ihnaaN dee smeeN viHc mHgdh dee siNghaasn tee nNd vNs prgtt hoo cuHkaa sii, nNd vNs vii jain dhrm daa anuyaaii sii| is dee itihaask prmaann mildee hn| kliNg cHkrvrtii mhaaraajaa khaarveel dee s'ilaaleekh tooN ptaa cHldaa hai ki mhaaraaj nNd nee apnnee raajkaal viHc liNg dees' tee hmlaa kiitaa sii| uHthee kliNg dee raaj ghraannee viHc bbgvaan vis'v deev dii bhut kiimtii puraatn muurtii jis nuuN mhaaraajaa nNd apnnee naal lai aaiaa| is tooN 300 saal baaad kliNg dee raajee khaarveel nee mHdh 'tee hmlaa kr diHtaa, tHd uHthee pus'y miHtr daa raaj sii, pus'y miHtr nee ih muurtii vaaps krkee s'mraatt khaarveel nuuN khus' kiitaa| is ghttnaa tooN ptaa lHgdaa hai ki nNd vNs' jain dhrm daa anuyaaii sii atee uHthee bbgvaan ris'bb deev dii puHjaa kiitii jaaNdii sii, nNd daa mNtrii raaks's' vii jain sii| us daa vrnnn mudraaks' dee prsiHdh naattk viHc vii mildaa hai| 19

Page #26
* acaariaa bbHdrbaahuu: bbgvaan mhaaviir dee dhrm s'aasn viHc s'rutdhr (s'aastraaN nuuN juvaanii yaad krn dii) prNpraa viHc acaariaa bbHdrbaahu daa naam bhut hii stikaar naal liaa jaaNdaa hai| uh acaariaa ys'oobbHdr dee ceelee sn, acaariaa bbHdrbaahuu tooN philaaN hii jain prNpraa viHc digNbr svaitaaNbr mt bbeed paidaa hoo cuHkaa sii| bbHdrbaahu aagmaaN dee dduuNghee jaannkaar sn naal hii yoog vidiaa dee dduuNghee abbiaasii sn| unhaaN dii s'khsiat bhut prbbaavs'aalii sii ihoo kaarn hai ki mtbbeed hoonn dee baavjuud vii digNbr jain prNpraa viHc unhaaN daa mhHtvpuurn sthaan hai| acaariaa bbHdrbaahu neepaal dee traaii kheetr viHc mhaapaann dhiaan saadhnaa kr rhee sn| us smeeN mHgdh aadi puurbii kheetraaN viHc bbiNakr akaal pai giaa sii| saadhuuaaN nuuN bboojn milnnaa mus'kl hoo giaa, aneek s'rutdhr acaariaa akaal claannaa kr gee| tHd mnn sNgh dii beentii 'tee unhaaN acaariaa sbuuliibbHdr nuuN 14 puurbaaN daa giaan prdaan kiitaa| kuHjh vidvaanaaN daa mHt hai ki mooriiaa smaatt cNdrgupt mooriiaa vii jainii sii atee uh acaariaa bbHdrbaah daa ceelaa sii| us nee jiivn dee aNtm smeeN acaariaa bbHdrbaahuu tooN saadhuu diikhiaa grhinn kiitii| bbaaveeN is baaree kaal mtbbeed hai, pr inhaaN sps'tt hai ki mooriiaa smaatt cNdr gupt atee us daa mNtrii caannky jain dhrm dee anuyaaii sn| acaariaa bbHdrbaahuu nee 12 saal tHk neepaal viHc rhikee mhaapraann dhiaan dii saadhnaa kiitii| vikrm sNmt puurb 300 viHc unhaaN daa svrgvaas hoo giaa| uh aakhrii 14 purbaaN dee jaannkaar acaariaa sn| 20

Page #27
* mhaayoogii acaariaa sthuuliibbHdr : acaariaa sthuuliibbHdr ik mhaayoogii dee ruup viHc prsiHdh hn| unhaaN dii mhimaa ik praaciin slook viHc likhii gii hai jis viHc unhaaN nuuN bbgvaan mhaaviir atee gndhr gootm tooN baaad, mNgl aakhiaa giaa hai| nNd vNsii raaj privaar dii raajdhaanii paattliiputr sii, nNd saamraaj bhut vis'vaas paatr mhaamNtrii sn, s'kddaal| ih braahmnn sn, pheer vii jain dhrm dee pHkee anuyaaii sn| s'kddaal dee doo puHtr atee 7 puHtriiaaN sn| sthuuliibbHdr sbb tooN vHddaa puHtr sii| nNd raaj viHc raajnitiik saajis' daa s'ikaar hooee, s'kddaal dii smeeN tooN philaa hooii maut dee kaarn sthuuliibbHdr jihaa kaamii noojvaan acaank hii sNsaar tooN virkt hoo kee acaariaa sNbbuutvijee daa ceelaa bnniaa| ktthoor sNjmii, dhiaan saadhnaa atee kaam jeetuu dee ruup viHc saaree jain sNgh viHc unhaaN dii prs'idhii sii| acaariaa bbHdrbaahuu tooN unhaa ds puurbaaN daa giaan praapt krn tooN baaad, bbainnaa nuuN cmtkaar vikhaaunn dee lii unhaa ik vaar s'eer daa ruup dhaarn kr liaa| is ghttnaa tooN acaariaa bbHdrbaahuu nee aap nuuN giaan deenn dee ayoog smjh kee baakii dee caar puurbaaN daa giaan naa diHtaa| pr jain sNgh dii beentii tee keevl s'bd giaan diHtaa, pr arth giaan nhiiN diHtaa| is kaarn acaariaa sthuuliibbHdr keevl 10 puurb dee jaannkaar rhee| vikrm sNmt tooN philaaN 255 viirnirvaan sNmt 215 viHc unhaaN daa svrgvaas hoo giaa| acaariaa sthuuliibbHdr dee doo prbbaavs'aalii ceelee sn| aariaa mhaagirii atee aariaa suhHstii| mooriiaa smraatt cNdr gupt daa pootaa as'ook philaaN apnnee kul dhrm jain dhrm daa anuyaaii sii pr kujh kaarnaaN krkee uh buHdh dhrm daa anuyaaii bnn giaa| vidvaanaaN 21

Page #28
daa kthn hai ki us daa deevaanupriaa vis'eesn jain prNpraa naal usdee sidhee sNbdh dii suucnaa diNdaa hai| * raajaa sNtii: smraatt as'ook daa pootaa atee kunaal daa puHtr sii; sNptii| sNptii apnnee pichlee jnm dee sNskaaraaN dee kaarn acaariaa suhHstii daa bbgt bnn giaa atee us nee jain dhrm dee prcaar viHc apnnaa mhHtvpuurn yoogdaan diHtaa| buHdh dhrm dee prcaar viHc joo yoogdaan raajaa as'ook daa rihaa, usee prkaar daa yoogdaan sNtii daa jain dhrm dee prcaar prsaar viHc rihaa| us nee uHtr pHchm dee anaariaa dees'aa viHc jiHthee jain saadhuu nhiiN jaa skdee sn| uHthee dhrm prcaark bbeejee aneekaaN s'ilaaleekh khudvaaee, aneekaaN vihaar (saadhuuaaN dee rhinn dee tthikaanee) atee jain mNdiraaN dii sthaapnaa kiitii| bbgvaan mhaaviir tooN acaariaa suhHstii tHk atee raajaa s'reennik tooN sNtii tHk 400 saal dee smeeN viHc jain dhrm raajsii dhrm dee ruup viHc sthaapt hoo giaa| mooriiaa saamraaj dee aNtm kaal smeeN usdee aakhrii raajaa brdrHth daa baahmnn seenaaptii pustmiHtr sii| us viHc dhaarmik kHttrrtaa hii us dee dvees dee ruup viHc bdl gii| us nee jainiiaaN atee boodhiiaaN tee bbiNakr atiaacaar kiitee| hoolii hoolii buHdh dhrm taaN hiNdustaan tooN smaapt hoo giaa atee jain dhrm daa prbbaav purii bbaart tooN simtt kee dHkhnn, pHchmii bbaart vHl rhi giaa| viirnirvaan sNmt 245 dee aas paas acaariaa blih bbgvaan mhaaviir dee vaars dee ruup viHc s'idh hooee| unhaaN dee smeeN kliNg viHc mhaameeghvaahn raajaa khaarveel hooiaa| uh jain dhrm anuyaaii sii us nee kumaarrii prbt vrtmaan viHc khNdd girii udeerii urriisaa uHpr ik saadhu sNmeeln bulaaiaa| jis viHc acaariaa suhHstii dee ceelee aariiaa susitht sutibudh aadi vii s'aaml hooee| 22

Page #29
C // (FC * acaariaa kaalk: bbgvaan mhaaviir dee nirvaan tooN lHgbbg 450 - 460 saal dee viHckaar mhaan prbbaavs'aalii acaariaa kaalk hooee| kaalk ik raajkumaar sn unhaaN dii bbainn sii bhut suNdr raajkumaarii srsvtii| doohaaN nee hii jain acaariaa gunnaakr surii daa updees' sunn kee deekhiaa grhinn kr lii| ujainii dee raajaa grdhbbiHl nee saadhvii srsvtii dee ruup 'tee moohit hoo kee us nuuN cukvaa ditaa| acaariaa kaalk nee us nuuN bhut smjhaaiaa pr taakt atee sHtaa dee ns'ee viHc cuur grdhbbiHl nee saadhvii nuuN mukt nhiiN kiitaa, tHd acaariaa kaalk nee prtis'tthaanpur dee prtaapii raajaa s'aataahn nuuN is dhrm yuHdh lii preert ktaa| acaariaa kaalk dee shiyoog naal s'aataahn nee grdhbbiHl nuuN hraa kee saadhvii srsvtii nuuN aajaad krvaaiaa, baaad viHc avNtii 'tee s'kn nee hmlaa krkee aapnnaa raaj sthaapt kr liaa| * acaariaa deevaardhaagnii: | is prNpraa viHc aneekaaN vidiaa siHdh prbbaavk acaariaavaaN nee baahrlee hmliaaN tooN jain dhrm dii rHkhiaa kiitii| jis viHc acaariaa paadlipt suurii, mhaan vidvaan acaariaa vjr svaamii, mhaan vidvaan umaasvaatii aadi tooN baaad lgbbg viirnirvaan 980 viHc acaariaa deevaardhaagnii ik mhaan prbbaavs'aalii duurdrs'ii acaariaa hooee| acaariaa deevaardhaagnii nee bHlbbii (gujraat) viHc ik vis'aal saadhuu sNmeeln bulaaiaa is sNmeeln viHc hunn tHk muNh juvaanii yaad cHlee aa rhee aagm giaan nuuN lipiibHdh krkee ik itihaask kNm s'uruu kiitaa| aHj praapt jain aagm acaariaa srii deevaardhaagnii ks'maa - mnn duaaraa sNgrhi kiitee mNnee jaaNdee hn| bbgvaan mhaaviir dee nirvaan tooN 1000 saal tHk ih smaaN ik prkaar naal jain dhrm dii trHkii atee pHtn daa smaaN sii| isee yuHg 23

Page #30
viHc prmuHkh ruup viHc jain s'aastraaN nuuN surHkhiat rHkhnn atee adhiain tee j'oor ditaa jaaNdaa rihaa| | is tooN baaad jain itihaas daa vidiaa atee raaj prbbaav pHkhooN pHtn daa smaaN s'uruu huNdaa hai| is yuHg viHc sNskrit bbaas'aa dee mhaan pNddit, mhaan trk s'aastr acaariaa siHdh sain suurii divaakr hooee| unhaaN nee apnnii vidiaa s'ktii dee naal avNtii dee raajaa smraatt vikrmaadiHt nuuN prbbaavt kiitaa atee aneekaaN raajiiaaN nuuN jain dhrm daa anuyaaii bnnaaiaa| siHdh sain suurii nee niyaaee avtaar, snmtii trk jihee adbbut niyaaee grNthaaN dii rcnaa krkee jain s'roomnnaaN nuuN niyaaee atee trk viHdiaa dee kheetr viHc sthaapt kiitaa| kliaann mNdir stootr vii (bbgvaan paars naath dii stutii) aap dii pviHtr rcnaa hai| ihnaaN daa smaaN viir nirvaan sNmt 840 (vikrm sNmt 350 - 377 daa mNniaa giaa) * acaariaa srii maantNg suurii: vikrm dii 7viiN sdii viHc bbgtii rth dee mhaan prtiik acaariaa srii maantNg surii hooee| acaariaa srii maantNg surii nuuN sveetaaNbr atee digNbr dooheeN jain prNpraavaaN viHc stikaar praapt hai| unhaaN dii amr rcnaa bbktaaNvr stootr daa aHj lHkhaaN jainii hr rooj paatth krdee hn| apnnii s'uHdh bbgtii tooN bnaars dee raajaa hrs' deev nuuN prbbaavt kiitaa| 48 taaleeaaN vaalee jail khaannee viHc bNd, prbbuu bbgtii dee prbbaav naal mukt hoo kee prgtt hooee atee hj'aaraaN lookaaN nuuN apnnee is'tt deev daa s'rdhaaluu bnnaa diHtaa| * acaariaa srii hrii bbHdr suurii: vikrm dii 6viiN, 7viiN sdii viHc jain prNpraa viHc acaariaa hrii bbHdr daa paidaa hoonnaa ik yaadgaarii ghHttnaa hai| aap ciHtrkutt nivaasii veed veedaaNg dee mhaan jaannkaar braahmnn sn| ik s'look daa arth naa 24

Page #31
smjhnn dee kaarn jain saadhvii yaanii mhitraa tooN giaan praapt kiitaa| saadhvii updees' tooN prbbaavt hoo kee, jain saadhuu bnnee, unhaaN nee jain prmaann s'aastr atee yoog s'aastr dii jain dris'ttii tooN aneekaaN mhHtvpuurn grNthaaN dii rcnaa kiitii atee jain saahit nuuN sNsaar dee uHc saahit dii s'reennii viHc sthaapt kiitaa| * nvaaNgii (nauN ttiikaakaar acaariaa s'rii abbai deev suurii: vikrm dii 11viiN - 12viiN sdii dee mhaan ttiikaakaar acaariaa abbai deev surii hooee| dhaaraa ngrii dee ik baanniaa privaar viHc unhaaN daa jnm hooiaa| acaariaa jinees'vr suurii tooN unhaaN diikhiaa grhinn kiitii, uh bhut uHcii buHdhii dee dhnii sn| kuHjh hii smeeN viHc jain sidhaataaN dee dduuNghee jaannkaar bnn gee| ik din dhiaan viHc baitthee sn, ki s'aasn deevii nee unhaaN nuuN jain aagmaa tee sNskrit bbaas'aa viHc visthaar naal viaakhiaa krn vaalii ttiikaavaaN dii rcnaa krn daa hukm diHtaa| mhaan sNklp dee dhnii acaariaa srii abbai deev suurii nee nauN aagmaaN tee vis'aal sNskrit bbaas'aa viHc ttiikaavaaN likhiaaN| ik vaar kisee kaarn vHs unhaaN dee sriir viHc koohrr hoo giaa| raat dee smeeN unhaaN dhrneeNdr deevtaa daa simrn kiitaa, pheer dhrneeNdr deevtaa unhaaN nuuN is'aaree dee naal jain sNgh smeet stNbbn piNdd viHc lai giaa| uHthee seeddikaa ndii dee kinaaree aap nee jy tihuynn naamk prbbaavs'aalii stootr dii rcnaa krkee bbgvaan paars'v naath dii stutii kiitii| ndii viHcooN bbgvaan paars'v naath dii muurtii prgtt hooii, jis nuuN liaa kee khNbbaat viHc sthaapt kiitaa giaa| abbai deev surii roog mukt hoo gee| * acaariaa srii jindHt suurii: vikrm dii 12 viiN sdii viHc khrHtr gHch dii prNpraa viHc acaariaa jint surii bhut prbbaavs'aalii acaariaa hooee| uh philee daadaa guruu dee naau naal prsiHdh hn| aap daa jnm gujraat dee ddhoolkaa 25

Page #32
ngr viHc baanniaa privaar viHc hooiaa atee nauN saal dii choottii umr viHc aap diikhit hoo gee| sNskrit, praakrit, apbbrNs' bbaas'aavaaN daa giaan praapt krkee vidvaan bnnee atee aap nee jain dhrm dii khuub seevaa kiitii| siNdh, gujraat, maarvaarr aadi prdees'aaN viHc aap dee prbbaav naal aneekaaN lookaaN nee jain dhrm svikaar kiitaa| * kliikaal srvHg acaariaa heem cNdr suurii: vikrm dii 12viiN - 13viiN sdii viHc jain dhrm nuuN gujraat daa raaj dhrm bnaaunn vaalee mhaan prtaapii kliikaal srvHg acaariaa heem cNdr suurii jii hooee| acaariaa s'rii daa ih smaaN jain dhrm daa suneehrii yug mNniaa jaaNdaa hai| aap dii vidvaantaa, saadhnaa, atee duur dris'ttii tooN prbbaavt hoo kee gujraat daa s'iv bbgt raajaa jai siHdhraaj siNgh jain dhrm daa preemii bnn giaa| us tooN baaad kumaar paal gujraat daa raajaa bnniaa| kumaar paal ik sdhaarn yoodhaa tooN raajaa bnaaunn daa shiraa acaariaa s'rii heem cNdr suurii nuuN hii hai| acaariaa s'rii heem cNdr dee prbbaav naal gujraat viHc ahiNsaa daa vis'aal prcaar hooiaa| anaath, griibaaN dii deekh bbaal atee shaaitaa viHc srkaarii khjaanee viHcooN kroorraaN rupee khrc kiitee gee| acaariaa s'rii khud aapsii sumeel atee eektaa vaadii vicaaraaN viHc vis'vaas rHkhdee sn| isee kaarn jain s'eev vais'nv phirkiiaaN viHc aapsii meeljool atee piaar viHc vaadhaa hooiaa| ih smaaN gujraat dee srv pHkhii vikaas daa smaaN rihaa| 1 * acaariaa jin cNdr suurii (mnniidhaarii): khrtrgHch dee duusree daadaa guruu dee naaN naal prsiHdh acaariaa jin cNdr suurii mnniidhaarii sn| aap daa smaaN vikrm sNmt 13viiN sdii mNniaa jaaNdaa hai| aagmaaN dee giaan dee naal naal aap dii baannii bhut prbbaavs'aalii sii atee aap dee aneekaaN cmtkaar vii prsiHdh hn| 26

Page #33
diHlii daa raajaa mdnpaal (aanNgpaal) aap dee mhaan giaan atee saadhnaa dii s'ktii tooN khus' hoo kee aap daa anuyaaii hoo giaa| jain dee prcaar prsaar viHc aap daa mhHtvpuurn yoogdaan hai| vikrm sNmt 1223 bbaadooN sudhii 14 nuuN diHlii vikhee aap daa svrgvaas hooiaa| mhiroolii (diHlii) viHc aap dee svrgvaas dee sthaan tee daadaa vaarrii (smaadhii) bnnii hooii hai| joo ik cmtkaarii atee prbbaavs'aalii bbaart prsiHdh tiirth bnn giaa hai| * jgt guruu acaariaa hiir vijee suurii: vikrm dii 16viiN sdii viHc bbaart dee vis'aal bbuu khNdd tee muglaaN daa s'aasn sii| saaree dhrmaaN daa snmaan krn vaalaa atee sumeel krn daa preemii mugl baads'aah akbr jain dhrm tooN kaaphii prbbaavt rihaa| is sdii viHc tpaagHch dii pviHtr prNpraa viHcooN acaariaa srii hiir vijee daa saaree bbaart viHc dduuNghaa prbbaav piaa| unhaaN dee giaan, saadhnaa atee prvcn dii prs'idhii sunnkee mugl baads'aah akbr nee unhaaN nuuN aagraa aaunn daa bulaavaa diHtaa| acaariaa s'rii dee sNprk viHc aaunn 'tee us dee vicaaraaN atee jiivn viHc kaaphii bdlaau aa giaa| hiir vijee suurii dee sNprk tooN baaad hii uh kHttrr muslmaan tooN sbb dhrmaa prtii aadr krn vaalaa raajaa bnniaa atee hr rooj pNj soo cirriiaaN dee maas daa bboojn krn vaalaa, saal viHc chee mhinee maas chHddn daa tiaagii hoo giaa| akbr nee apnnee raaj viHc jain dhrm dee priyuusn aadi tiuhaaraaN viHc sNpuurn jiiv hiNsaa atee maas vikrii 'tee rook daa phrmaan vii jaarii kiitaa| acaariaa hiir vijee suurii nee baads'aah akbr dii beentii 'tee apnnee doo vidvaan ceelee upaadhiaaee s'rii s'aaNtii cNdr jii atee s'rii bbaanuu cNdr jii nuuN us dee sNprk viHc rHkhiaa| jinhaaN daa prbbaav akbr tooN baaad s'aah jhaan, aurNgj'eeb tee vii rihaa| 27

Page #34
akbr nee srii hiir vijee surii nuuN vikrm sNmt 1640 viHc jgt guruu dii upaadhii naal snmaant kiitaa| 28

Page #35
acaariaa s'rii vijee nNd suurii jii (aatmaa raam jii mhaaraaj vikrm dii 19viiN sdii viHc s'rii vijee nNd surii jii mhaaraaj ik kraaNtiikaarii mhaa purs' hooee| aap daa jnm mhaaraajaa rnnjiit siNgh dii phooj viHc naukrii krdee srii gnees' cNd jii dii ptnii maataa rupaa deevii dii kuHkhooN hooiaa| pNjaab dee phirooj'pur j'ilee dee viHc paiNdee lhiraa naauN dee piNdd viHc vikrm sNmt 1894 ceet sudhii nveeN vikrmii sNmt dee philee din (iisvii sn 1837, aprail) nuuN aap jii daa jnm hooiaa| bcpn tooN hii aap prtiibbaas'aalii atee bhaadur sn| aap dee pitaa kooii jhuutthaa doos' lHg jaann kaarn, aapnnee baalk aatmaa raam nuuN jain miHtr s'rii joodhaa ml jii dee spurd krkee, aap jeel clee gee| joodhaa ml j'iiraa daa rhinn vaalaa sii| 12 saal dee baalk aatmaa raam nuuN joodhaa ml nee puHtraaN dii trhaaN piaar diHtaa| vidiaa adhiain krvaaiaa| joodhaa ml jii sthaank vaasii jain prNpraa dee anuyaaii sn| 1852 ii. viHc munii srii jiivn raam jii daa ctrmaas s'uruu sii, baalk aatmaa raam unhaaN dee sNprk viHc aaee| pichlee jnm dee dhaarmik sNskaaraaN dee kaarn unhaaN daa mn dhaarmik rNg viHc rNg giaa| vairaag dee biij' puNgrn lHgee, sNn 1854 ii. nuuN maaleerkoottlaa viHc 17 saal dee baalk aatmaa raam sthaank vaasii jain prNpraa viHc diikhiat hoo gee| dikhiaa tooN baaad jain s'aastraaN dee adhiain tooN baaad munii aatmaa raam nuuN prtiit hooiaa ki asiiN joo muurtii puujaa lii lookaaN nuuN rook rhee haaN, ih s'aastr viruHdh hai| prtiimaa jaaN murtii taaN aatm kliaann daa s'ktiis'aalii saadhn hai| aap srii nee is vis'ee 'tee dduuNghaa adhiain - khooj - vicaar atee crcaa krn tooN baaad, hus'iaarpur viHc 1874 29

Page #36
ii. viHc coomaasaa kiitaa| uHthee aap nuuN apnnee saathii 16 muniiaaN naal tiNn phaislee kiitee| 1. jain prNpraa dee prsiHdh tiirthaaN dii yaatraa krnaa| 2. gujraat jaa kee kisee yoog munii kool jaakee s'aastr anusaar saadhuu bbees grhinn krnaa| 3. pheer pNjaab aa kee praaciin jain prNpraa dii sthaapnaa atee prsaar krnaa| aap s'rii nee s'truuNjai (paaliitaanaa, j'ilhaa bbaavngr, gujraat) dii yaatraa krkee ahimdaabaad vikhee munii s'rii buHdhii vijee jii mhaaraaj tooN 1874 ii. viHc sNveegii (muurtii puujk) prNpraa dii diikhiaa svikaar kiitii| aap daa naau munii aanNd vijee rHkhiaa giaa| jain itihaas tooN ptaa lHgdaa hai ki bbgvaan mhaaviir dee 61veeN vaars acaariaa vijee siNgh suurii (vikrm sNmt 1688) tooN baaad jain muniiaaN dee aacaar vicaar viHc kaaphii giraavtt aaunn lHgii, joo lgaataar vHdhdii jaa rhii sii| is daa asr ih hooiaa ki s'uHdh aacrn vaalee jain muniiaaN dee sNgh 'tee giraavtt vaalee atee ytiiaaN daa kbj'aa hoo giaa| dhrm dee naauN 'tee giraavtt atee paakhNdd nuuN hHlaas'eerii milii, 260 saal baaad munii aatmaa raam jii mhaaraaj nee is kheetr viHc nviiN kraaNtii paidaa kiitii| kHttrr pNthiiaaN nee viroodh vii kiitaa pr aap apnnee mis'n tee addiHg rhee| 1886 ii. viHc aap jii nuuN paaliitaanaa tiirth uHpr mHghr bdii pNjmii dee s'ubb din tee hj'aaraaN lookaaN dii haaj'rii viHc acaariaa pdvii naa s'us'oobbit kiitaa giaa atee aap s'rii acaariaa s'riimd vijee nNd suurii dee naau naal prsiHdh hooee| aap s'rii nee uNjh taaN smucee bbaart viHc hii ghuNm kee dhrm prcaar kiitaa, pr pNjaab nuuN apnnee prcaar daa keeNdr bnnaaiaa| iHthee siHkhiaa dee prcaar viHc, giaan dee prsaar viHc, atee smaaj viHc 30

Page #37
jaagrtii dii lhir paidaa krn viHc aap srii nee adutii kNm kiitaa| aap srii dii preernaa naal aneekaaN thaavaaN tee mNdiraaN dii murNmt hooii atee nveeN nveeN mNdiraaN dii sthaapnaa hooii| aap srii nee dhrm prcaar dee naal naal aneekaaN grNth vii likhee| jis tooN aap dee s'aastr giaan daa ptaa cldaa hai| aap srii nee lgbbg 60 saal dii umr puurii krkee vikrm sNmt 1952 ( 1895 ii.) jeetth sudhii 7 dii raat nuuN pNjaab dee s'idh s'hir gujraaNvaalaa (vrtmaan viHc paakistaan) deevlook praapt kiitaa| aap nee bhut choottee jiivn kaal viHc iHk itihaas daa nirmaan kiitaa atee smeeN dii dhaar nuuN bdl kee rHkhiaa| ajihee sHcee, drirr sNklpii atee jeetuu saahs dee dhNnii s'khsiat sdiiaaN tooN baaad hii jnm laiNdii hai| 31

Page #38
yugpurs' acaariaa s'riimd vijee vlHbb suurii: kii sdiiaaN tooN ajihaa yug purs' sNt paidaa hooiaa jis nee smucee bbaart viHc jain dhrm dii coomuHkhii prsaar kiitaa| apnnee pviHtr criHtr atee mhaan prtibbaa dee raahiiN ik ajihaa diip, joo suurj tooN j'iaadaa cmk ruup dhaarn krn vaalee s'riimd vijee vlHbb suurii daa jnm gujraat dee bddoodaa vikhee vikrm sNmt 1927 kHtk sudhii 2 (bbaaii duuj) nuuN s'riimaalii jain privaar viHc hooiaa| is buHdhiimaan baalk dee jiivn viHc udooN ik kraaNtiikaarii privrtn aaiaa jd us nee acaariaa s'riimd vijee nNd suurii daa bbgtii atee vairaag rs vaalaa philaa prvcn sunniaa, baalk chgn acaank hii sNsaarik sukhaaN tooN muuNh moorr kee tiaag dee ktthoor maarg 'tee cHlnn lii pees' hooiaa| vikrm sNmt 1944 vis'aakh s'uklaa 13 nuuN raadhn pur viHc acaariaa s'rii dee crnaa viHc diikhiaa grhinn kr lii| ap dii maan s'khsiat, prbbaavs'aalii bulaaree, klaa sNjm viHc drirr hoonn dee naal aap prupkaarii, ruucii, sNgtthnn, eektaa dii preernnaa atee suNdr tee vis'aal s'khsiat dee kaarn, aap smucee jain smaaj diiaaN nj'raaN viHc aa gee| vikrm sNmt 1981 nuuN laahoor (paakistaan) viHc aap nuuN acaariaa pd diHtaa giaa| acaariaa bnnn tooN baaad unhaaN nee saaree bbaart dii paidl yaatraavaaN kiitiiaaN| us smeeN bbaart aNgreej'aaN daa gulaam sii atee unhaaN dee smeeN annprrtaa, aNdhvis'vaas atee aapsii phuHtt kaarnaaN tooN jain smaaj dii s'ktii khilrii hooii sii| aap nee apnnee prbbaavs'aalii prvcnaa raahiiN sikhiaa prcaar atee kaumii jaagrtii, svdees'ii preem atee eektaa tee anaukhaa bl diHtaa is kaarn jain acaariaa hoo kee vii aap kaumii neetaa dee ruup viHc aap daa saaree 32

Page #39
dees' viHc snmaan vHdhiaa, vikrm sNmt 2011 (22 stNbr 1954 ii.) aHsuu bdii 10 dii raat nuuN muNbii mhaa ngrii viHc svrgvaas hoo giaa| aap dee svrgvaas dee smaacaar tooN jain smaaj hii nhiiN sgooN saaraa dees' duHkhii hoo giaa| aap dii aNtm s'oobbaa yaatraa viHc saaree jain smaaj dee phirkiiaaN tooN chuHtt hiNduu, muslmaan, siHkh, iisaaii, paarsii aadi hoor dhaarmik phirkiiaaN dee hj'aaraaN look s'aaml hooee| | aap nee saarii jiNdgii smaaj viHc sikhiaa, istrii snmaan, dheej prthaa daa viroodh, dees' preem, koomii criHtr nirmaan, ttrsttiis'ip sidhaaNt, sikhiaa prsaar atee sNgtthn, eektaa aadi koomii ceetnaa dee vis'iiaaN tee jis prbbaavs'aalii jnbbaavnaa daa nirmaan kiitaa atee rcnaatmk kaarj kiitee ajihee kaarj hj'aaraaN saalaaN dee itihaas viHc soonee dii lkiir dii trhaaN hn| aap jii dee ih vicaar aap dii khuHldilii vaalee ciNtn s'ailii dee prtiik hn, "maiN naa jain haaN, naa buHdh haaN, naa vais'nv, naa s'aiv, naa hiNduu, naa muslmaan| "maiN taaN viiraag prmaatmaa dii khooj dee raah tee cHlnn vaalaa mnukh haaN yaatrii haaN| 33

Page #40
smtaamuurtii acaariaa s'riimd vijai smuNdr suurii: D raajsthaan dii praaciin dhrm ngrii paalii viHc vikrm sNmt 1948 mHghr sudii 11 nuuN aap daa jnm hooiaa| aap dee pitaa srii s'oobbaa cNd jii baareecaa atee maataayii dhaarnii nee aatm suHkh daa bbeed paaunn vaalee is hoohaar puHtr daa naau sukhraaj rHkhiaa| is nuuN pichlee jnm dee agiaat sNskaar hii mNnnnaa caahidaa hai ki bcpn tooN hii kheedd, khaanpiinn jeehii bHciaaN vaalii shij aadt tooN udaasiin rhiNdee atee jin bbgtii jin puujaa guru seevaa atee s'aastr svaadhiaaee jihiiaaN uHc prvirtiiaaN viHc liin rhiNdee sn| | 18 saal dii umr viHc aap nee srii sidhaacl mhaatiirth dii yaatraa kr rhee sn tHd stsNg dee prbbaav aap dee hirdee viHc vairaag daa biij' phuttiaa| siHttee vjooN vikrm sNmt 1967 phHgn vdii 6 aitvaar dee din s'ubb mhuurt viHc pNjaab kees'rii s'riimd acaariaa srii vijee bblHv suuriis'vr jii mhaaraaj dee pviHtr hHthaaN naal saadhuu jiivn hinn kiitaa| aap daa naau munii smuNdr vijee rHkhiaa| aap dii yoogtaa s'khsiat atee aatmk dris'ttii nee aap dee vikaas' daa maarg pHdhraa kiitaa| aap gnnii pHd, pniaas pd atee pheer upaadhiaaee pd dii soobbaa vdhaaunn tooN baaad vikrm sNmt 2009 nuuN pNjaab kees'rii srii vijee vlHbb surii jii mhaaraaj nee acaariaa pd naal sNnmaant kiitaa| munii smuNdr vijee, vijee smuNdr suurii dee naau naal s'idh hooee| aap nee pNjaab dee us smeeN dee muHkh mNtrii prtaap siNgh kairooN nuuN guruu naank deev jii dee sidhaataaN naal ahiNsaa daa arth smjhaa kee pNjaab viHc 34

Page #41
saaree skuulaaN viHc kiitee jaann vaalee aNddaa vNdd daa proograam bNd krvaaiaa| prm puujy acaariaa s'riimd vijee vlHbb suurii jii mhaaraaj dii jnm staabdii smeeN aap nee brroodaa viHc vijee vlHbb saarvjnik hsptaal, atee naalaa soopaaraa muNbii viHc aatm vlHbb ngr daa nirmaan aap jii dii preernnaa naal puuraa hooiaa| bbgvaan mhaaviir dii 2500veeN nirvaan mhootsv 'tee smucee jain phirkiiaaN dee acaariaa nee aap jii nuuN jin s'aasn rtn dii pdvii naal snmaant kiitaa| vikrm sNmt 2035 jeetth bdhii 8 nuuN muraadaabaad viHc aap jii daa srgvaas hoo giaa| aap prm s'aaNtmuurtii, giaanvaan ris'i atee jain eektaa atee sNgtthn dee phireedaar sn| 35

Page #42
prupkaarii prm mhaan acaariaa s'riimd vijee iNdrdiHn suurii aap dii adhiaatmk aabbaa, vairaag atee giaan duaaraa praapt s'aaNtii atee jiivn sudhii dee lii ahiNsk kraaNtii aap s'rii dii s'khsiat dii khud jaannkaarii krvaauNdii hai| vikrm sNmt 1980 kHtk bdhii 9viiN dee din brroodaa j'ilhee dee saalpuraa piNdd viHc prmaar khHtrii vNs dee s'rii rnnchoodd bbaaii dii ptnii baaluu bbainn dee kuHkh tooN aap daa jnm hooiaa| aap daa jnm daa naau moohn bbaaii sii| vikrm sNmt 1998 viHc munii s'rii vinai vijee jii mhaaraaj nee aap nuuN diikhiaa prdaan kiitii, diikhiaa naam iNdr vijee sii| aap s'rii vis'ees s'khsiat vivhaar viHc kus'ltaa, jin baannii dee prtii dduuNghii s'rdhaa sNjm prtii drirrtaa, atee dhrm updees' viHc prviintaa aadi saaree gunnaaN tooN prbbaavt hoo kee acaariaa s'riimd vijee smuNdr jii mhaaraaj nee vikrm sNmt 2011 ceet bdhii 3 gnnii pHd prdaan kiitaa atee vikrm sNmt 2027 maagh s'udhii pNjmii nuuN bNbii viHc acaariaa pd naal snmaant hooee| aap nee 12 saal tHk gujraat dee pNc mhil atee brroodaa j'ilhee viHc ghuNm kee ik lHkh tooN vii j'iaadaa prmaar khHtriiaaN nuuN jain aacaar vicaar raahiiN jain bnnaaiaa| inhaaN viHcooN 115 viaktiiaaN nee diikhiaa grhinn kiitii| 75 piNddaaN viHc jain mNdiraa dii usaarii hooii atee dhaarmik paatths'aalaa khoolhiiaaN giiaaN| aap s'rii nee jiivn bbr aapnnee guruu deev dee aadrs'aaN dee anusaar jghaa jghaa 'tee jain mNdiraaN daa nirmaan, murNmt atee sikhiaa sNsthaavaaN dii sthaapnaa hsptaal aadi dii usaarii lii vis'ees preernnaa dee kee 36

Page #43
smaaj viHc jin bbgtii, sikhiaa atee look seevaa dee lii ik nveeN vaataavrn daa nirmaan kiitaa| | acaariaa s'rii vijee vlHbb suuriivr jii mhaaraaj dii diikhiaa s'taabdii smaarooh viHc aap sii dii deekh reekh viHc dilii vikhee hooiaa| is mookee tee s'idh udyoogptii srii abbai oosvaal nee deekhiaa staabdii dee anusaar 100 lHkh (ik kroorr) rupiiaa daan deenn dii ghoos'naa kiitii| aap srii dii preernaa naal pNjaab dii udyoogik ngrii ludhiaannaa viHc jain dhrmii bbraavaaN lii ik mupht ghr lii vijee iNdr ngr daa nirmaan hooiaa| aap daa svrgvaas jnvrii 2004 viHc aNbaalaa vikhee hooiaa| ttipnii: 1. aap dee svrgvaas tooN baaad aap dii dhaarmik gHdii 'tee is pustk dee leekhk acaariaa s'rii vijee nitynNd jii viraajmaan hooee| 37

Page #44
vicaar atee aacaar (aacrnn) dhrm dhrm s'bd daa arth hai aatmaa viHc cNgee gunnaaN nuuN dhaarn krn vaalii s'ktii| aatmaa nuuN apnnee s'uHdh - st - anNt s'ktii ruup hooNd, aNnt giaan vaalii atee aanNt suHkh aanNd sruup viHc joo sthir rHkhdaa hai us virtii vHl lgaauNdaa hai uh tHtv dhrm hai| jain dhrm daa sbb tooN mhHtvpuurn naaaraa hai, hr jiiv aatmaa viHc prmaatmaa bnnn dii s'ktii hai| bbaav kooii vii jiiv cNgaa purs'aarth krkee, tHp, sNjm aadi dii saadhnaa krkee prmaatmaa bnn skdaa hai| sNsaar dee saaree dhrmaaN viHc bbgt atee bbgvaan daa bbeed dHsiaa giaa hai| pr jain dhrm hii iHk ajihaa khuHl dilii vaalaa vicaar diNdaa hai / ki hr bbgt khud bbgvaan sruup bnn skdaa hai| uh praannii dee srvuHc vikaas' viHc vis'vaas krdaa hai| s'idh vidvaan vrnaarddsaah dee s'bdaa viHc, "sNsaar viHc jain dhrm hii ik ajihaa dhrm hai, joo jiiv aatmaa nuuN sNpuurn vikaas' dii sNbbaavnaa svikaardaa hai atee us nuuN sNpuurn vikaas daa adhikaar vii diNdaa hai| dhrm dee doo buniaadii sidhaaNt: vicaar atee aacaar (aacrnn) kisee vii dhrm dee doo aNg huNdee hn, vicaar atee aacaar| vicaar dhrm dii buniaad bbuumii huNdee hn usee vicaar tee aacaar dhrm daa mhil khrrhaa huNdaa hai| vicaar atee aacaar jain pribbaas'aa viHc giaan atee kriaa, s'ruut atee criHtr, vidiaa atee aacrnn nuuN kihaa jaaNdaa hai| aHj dii bbaas'aa viHc asiiN is nuuN drs'n (philaasphii) atee dhrm aakh skdee haaN| hr dhrm dii buniaad us daa drs'n huNdaa hai| drs'n viHc aatmaa, prmaatmaa - prlook - jgt- pudgl aadi 'tee 38

Page #45
vicaar kiitaa jaaNdaa hai| dhrm dee raahiiN aatmaa nuuN prmaatmaa bnnaaun daa raah dHsiaa jaaNdaa hai| jain dhrm dee vicaaraaN daa muul hai aneekaaNtvaad| aacaar daa muul hai ahiNsaa| aneekaaNtvaad atee ahiNsaa daa aapsii dduuNghaa ris'taa hai| aneekaaNtvaad, siaadvaad ik prkaar naal boodhik jaaN maansik ahiNsaa hai taaN ahiNsaa (jiiv hiNsaa tooN chuttkaaraa) aacaar ahiNsaa hai| aneekaaNtvaad daa sruup: jain acaariaa daa kthn hai ki hr vstuu viHc aneekaaN gunn huNdee hn| jis nuuN dhrm (subbaaa) aakhdee hn| ik vstuu viHc aaps viroodhii gunn vii deekhee jaaNdee hn| ik mnuHkh kisee daa pitaa hai taaN kisee daa puHtr vii hai| ik guruu kisee daa guruu hai taaN apnnee guruu daa ceelaa vii hai| is prkaar hr vstuu, aneek dhrm vaalii huNdii hai| is nuuN jain drs'n kihaa giaa hai| vstuu daa subbaaa aanNt dhrmaa vaalaa hai| vstuu daa ih subbaaa asiiN apnnii dris'ttii tooN jaann skdee haaN| us dee aaps viroodhii gunnaaN nuuN ikoo smeeN jaannnaa aukhaa nhiiN hai| pr unhaaN saaree dhrmaaN nuuN ikoo smeeN kthn nhiiN kiitaa jaa skdaa| kthn s'ailii smeeN silsileevaar ik ik gHl aakhii jaaNdii hai| vstuu dee aneekaaN dhrmaatmik sruup daa giaan krnaa aneekaaNt hai, atee us aneek dhrmaatmk vstuu dee sruup nuuN silsilvaar kthn krn dii s'ailii hai siaadvaad| aneekaaNt daa arth hai vstuu aneek + aNt bbaav aneekaaN dhrmaaN (subbaaa) vaalii hai| suaad daa arth hai, kisee pHkh tooN ih sHc hai taaN kisee pHkh tooN jhuutth vii hai| 39

Page #46
is prkaar doo aaps viroodhii dhrmaaN nuuN mNndee hooee kisee ik daa viroodh naa krkee duusree dhrm daa kthn krnaa siaadvaad hai, kiuNki suaad s'bd tooN binhaaN asiiN kisee vstuu daa sNpuurn ruup viHc kthn nhiiN kr skdee| is lii suaad daa arth s'k nhiiN hai| prNtuu kisee pHkhooN is prkaar vii hai atee kisee pHkhooN iNjh nhiiN hai ih bbaav hai| ik adhiaapk nee blaik boordd 'tee caak naal lkiir khicii atee vidiaarthiiaaN tooN puHchiaa, "ih lkiir vHddii hai jaaN choottii' ? siaadvaad dee jaannkaar vidiaarthii nee kihaa, "ih vHddii vii hai atee choottii viing| saaree vidiarthii us dii gHl tooN hHsnn lHg pee| ik hii lkiir vHddii vii atee choottii vii dooheeN gHlaaN kis trhaaN hoo skdiiaaN hn? adhiaapk nee kihaa, "udaahrnn dee kee apnnii gHl smjhaau"| vidiaarthii nee caak naal usee reekhaa dee braabr ik vHddii reekhaa khiNcii atee kihaa, "veekhoo s'riimaan jii is reekhaa dee pHkhooN ih lkiir choottii hai pheer us nee apnnii vHddii reekhaa nuuN mittaa kee duusrii choottii reekhaa us dee braabr khiHc diHtii atee kihaa, "is choottii reekhaa dee pHkhooN ih reekhaa vHddii hai"| isee trhaaN ik hii lkiir choottii vii hai atee vHddii vii hai| is pHkhooN ih kHthn hii siaadvaad vcn hai| siaadvaad dii kthn s'ailii viHc 'bbii' daa pryoog huNdaa hai 'hii' daa nhiiN| 'hii' ik paasee daa vcn hai jd asiiN jiivn dee hr vivhaar viHc anubbv krdee haaN ki kooii vii kthn eekaaNt (iklaa) sHc nhiiN huNdaa atee naa hii eekaaNt jhuutth huNdaa hai| ik grhisth buraa vii hai atee cNgaa vii, choottaa vii hai atee buree niic, duraacaarii viaktii dee pHkhooN uh bblaa hai atee mhaan hai| ih niym sNpuurn pdaarth jgt viHc phailiaa hai| aaiNsttn nee isee nuuN thiuurii aaph rileevlttii sidhaaNt kihaa hai| jain drs'n viHc hj'aaraaN saal philaaN hii is sidhaaNt dii sthaapnaa hoo cuHkii atee is dee 40

Page #47
aadhaar tee dhrm drs'n aadi dee kheetr viHc aapsii jhgrree s'aaNt krkee sumeel atee s'aaNtii dii sthaapnaa kiitii gii hai| jain drs'n viHc is aneekaaNtvaad nuuN siaadaastii (kisee pHkhooN hai) siaadanaastii (kisee pHkhooN nhiiN hai| siaastii - naastii (kisee pHkhooN hai kisee pHkhooN nhiiN hai), ih tiNn prkaar naal aakhiaa giaa hai| siaaaastii - dryoodn dee pHkhooN bbiim j'iaadaa s'rees'tth gdhaa dhaarii sii, siaanaastii pr srii kris'n jaaN blraam dee pHkhooN bbiim cNgaa gdhaa dhaarii nhiiN sii| isee lii asiiN aakhdee haaN ki bbiim cNgaa gdhaa dhaarii sii vii atee nhiiN vii| doohaaN gHlaaN nuuN ikoo smeeN nhiiN aakh skdee is lii siaad s'bd daa pryoog krkee asiiN viroodhii gHl dii sNbbaavnaa nuuN svikaar krkee vii gupt rHkhdee haaN us tooN rookdee nhiiN| jain drs'n daa ih sidhaaNt ik moolik ciNtn hai, vicaar jgt viHc aapsii sNghrs', jhgrree, klees' atee mtbbeedaaN nuuN mittaaunn lii ih ik mhHtvpuurn upaaa hai| is naal hii sNsaar viHc boodhik ahiNsaa, vicaarik sumeel sthaapit kiitaa jaa skdaa hai| jain acaariaa nee siaavaad 'tee brree srl grNthaaN dii rcnaa kiitii hai atee ny niks'eep aadi aneekaaN dris'ttiikoonnaaN tooN is aneekaaNt vicaardhaar daa sidhaaNtik svruup sthaapt kiitaa hai| ahiNsaa daa s'uHdh sidhaaNt: bbgvaan mhaaviir nee apnnee updees' viHc kihaa hai, "sNsaar dee saaree jiiv jiuNnnaa caahuNdee hn, mrnaa kooii nhiiN caahuNdaa sbb nuuN jiNdgii piaarii hai is lii kisee vii paannii dee praann lainnaa us nuuN duHkh deennaa ks'tt phuNcaaunnaa ih ghoor paap hai, hiNsaa hai, is dee siHttee vjooN aapsii bair krrvaahtt, atee dvees' viHc vaadhaa huNdaa hai| 41

Page #48
jis prkaar asiiN sNsaar viHc suHkh, s'aaNtii, preem atee sdbbaav caahuNdee haaN usee prkaar saaree jiiv caahuNdee hn isee lii kisee jiiv dii hiNsaa naa krnaa hii jain dhrm daa prmuHkh sidhaaNt ahiNsaa hai| | dhrm daa svrup dHsdee hooee kihaa giaa hai, dhrm sNsaar viHc mNgl krdaa hai| us dee tiNn aNg hn, 1. ahiNsaa, 2. sNjm, 3. tHp| | ahiNsaa daa arth keevl ahiNsaa jaaN kisee dee praann daa ghaat krnaa nhiiN, sgooN mn raahiiN, vcn raahiiN, kisee nuuN duHkh deennaa, kisee daa maarraa naa soocnaa atee koorraa ktthoor maarraa vcn naa boolnnaa ih vii ahiNsaa dii hHd viHc hii aauNdaa hai| ahiNsaa vrt dii saadhnaa dee lii sHc, coorii naa krnaa, brhmcrj, atee aprigrhi vrtaaN daa vidhaan kiitaa giaa hai| ih pNj mhaaN vrt milkee hii sNpuurn ahiNsaa dhrm dii araadhnaa huNdii hai| jain munii inhaaN pNj mhaaN vrtaaN daa puurn ruup viHc paalnn krdee hn| is lii unhaaN dee lii ih pNj mhaaN vrt akhvaauNdee hn| jain ghris't apnnii s'ktii dee anusaar, haalaat dee anusaar, inhaaN daa paalnn krdaa hai| is lii ghrist dee lii inhaaN nuuN pNj annuuvrt aakhiaa giaa sNjm saadhnaa: | sNjm aatmaa dii ik s'ktii hai| sNjm adhiaatmk jiivn dii buniaad hai| binaa sNjm dee mnuHkh dii mnuHkhtaa j'iNdaa nhiiN rhi skdii| sNjm viHc aj'aadii taaN rhi skdii hai khulaapnn nhiiN| jee sriir diiaaN bbautik j'ruurtaaN 'tee adhiaatmk s'ktii raahiiN rookiaa naa jaavee taaN mnuHkh viHc vhis'iipunaa s'aaml hoo skdaa hai| is prkaar mn atee buHdhii tee vii kaabuu krn dii j'ruurt hai| binhaaN ahiNsaa dee jiivn 7

Page #49
viHc mitthaas nhiiN aauNdii atee binhaaN sNjm dee ahiNsaa daa aacrn nhiiN hoo skdaa| is lii ahiNsaa dee lii sNjm bhut j'ruurii hai| iNdriiaaN dee yoog vis'iaaN viHcoo tthiik viHc raag atee glt viHc dvees' paidaa hoo jaaNdaa hai| lgaau, atee ghrinnaa dooheeN mn dee vikaar hn| vikaaraaN nuuN ns'tt krn dee lii vicaar j'ruurii hai| s'uHdh vicaar hii taaN sHcaa sNjm hai, jiivn nuuN seehtmNd, suNdr atee suHkhii bnnaaun dee lii sNjm dii bhut j'ruurt hai| kiuNki binhaaN sNjm dee uHc drjee daa krm, cNgee krm nhiiN kiitee jaa skdee| sNjm jain dhrm atee sNskritii dii aatmaa hai| dhrm daa muul biij' tHp: dhrm daa muul biij' tHp hai, ahiNsaa dii saadhnaa dee lii sNjm j'ruurii hai atee sNjm dii surHkhiaa dee lii tHp| tHp dii saadhnaa krn vaalaa ahiNsaa atee sNjm dii saadhnaa kreegaa hii| tHp kii hai? uh aatmaa daa iHk teej' hai, aatmaa daa divy prkaas' hai, tHp daa arth naa taaN bbuHkhaa mrnaa hai naa sriir nuuN sukaannaa hai| tHp daa asl arth hai apnniiaaN vaasnaavaaN nuuN kaabuu krnaa atee apnniiaaN ichaavaaN daa maalk bnnnaa| binhaaN tHp dee jiNdgii teej'vaan nhiiN bnn skdii, vaasnaa vaalaa jiivn dhrm dii araadhnaa krn viHc hmees'aa asphl siHdh huNdaa hai| asl viHc tHp rhit jiivn dhrm nuuN dhaarn nhiiN kr skdaa| is lii tHp jiivn s'udhii daa ik vis'ees tHtv hai| ks'tt shinnaa mn tee kaabuu krnaa, atee vaasnaa tee kaabuu krnaa hii asl viHc tHp hai| vrt kiitaa hai, vrt liaa hai, aNn atee jl daa tiaag kr diHtaa hai pheer vii mn viHc ks'aaee bbaavnaa atee vis'ee bbaavnaa bnnii rhiNdii hai taaN ih vrt nhiiN hai sgooN ik prkaar daa vikhaavaa hai| joo kisee mj'buurii v 43

Page #50
kiitaa jaaNdaa hai, viveek tooN rhit kiitaa tHp nhiiN hai keevl deeh nuuN ks'tt deennaa huNdaa hai| tHp daa s'uHdh sruup: tHp aatm dee vikaaraaN nuuN ns'tt krn lii kiitaa jaaNdaa hai is lii tHp daa sNbNdh aatmaa tee mn naal hai, deeh naal bhut ghHtt hai| tHp nuuN dhrm daa hirdaa kihaa giaa hai, saar kihaa giaa hai, tHp ki hai? is dee uHtr viHc kihaa giaa hai ki jis prkaar paaunn tee soonee naal lHgii mittii, soonee tooN duur kr diHtii jaaNdii hai, krmaaN daa taap jis tooN hoovee, uh hii tHp hai| tHp dii saadhnaa krn vaalee nuuN ih gHl khaas ruup viHc dhiaan rHkhn vaalii hai, ki tHp unhaaN krnaa caahidaa hai jis raahiiN mn viHc smaadhii bbaav (suHkh) bnniaa rhee| s'ktii naa hoonn tee joo tHp prsidhii paaunn lii kiitaa jaaNdaa hai uh sHcaa tHp nhiiN hai| tHp dee doo ruup hn, baahrlaa atee aNdrlaa| jiivn dii s'uHdhii dee lii doo prkaar dee tHpaaN dii j'ruurt hai, maansik tHp dii vii atee sriirk tHp dii vii| 44

Page #51
( jain tHtv ciNtn aacaar (aacrn) atee vicaar dii dhaarnaa dee naal naal hr prNpraa viHc tHtv ciNtn 'tee vii j'oor diHtaa giaa hai| kiuNki hr prNpraa dee svruup daa vrnnn krdee smeeN ih prs'n utthdaa hai ki us nee kihrree kihrree muul tHtvaaN nuuN maantaa diHtii hai? prNpraa daa aadhaar hii tHtv tooN huNdaa hai| tHtv daa arth hai, drs'n dii muul maantaa binhaaN tHtv dee kooii prNpraa jiuNdii nhiiN rhi skdii| bbaart dee bbiNn bbiNn drs'naaN nee bbiNn bbiNn prkaar dee tHtv svikaar kiitee hn| vais'ees'ik drs'n viHc sHt pdaarth mNnee gee hn| niaa drs'n, 16 pdaarth svikaar krdaa hai, saaNkhy drs'n 25 tHtvaaN nuuN svikaar kiitaa giaa hai, yoog drs'n viHc saaNkhy drs'n dee anusaar 25 tHtvaaN nuuN svikaar kiitaa giaa hai| miimaaNsaa drs'n viHc veed viHc vrnnn krn nuuN sHc mNniaa giaa hai| veedaaNt drs'n viHc, ikoo ik brhm nuuN sHc mNnkee baakii ciijaaN nuuN ast (mithiaa) siHdh kiitaa giaa hai| caarvaak drs'n caar bbuutaaN nuuN sHc mNndaa hai baakii sbb nuuN mithiaa aakhdaa hai| buHdh drs'n viHc caar aariaa sHt (sHc) nuuN svikaar kiitaa giaa hai| jain drs'n viHc 2 tHtv atee nauN tHtv svikaar kiitee gee hn| | muul bbuut doo tHtv hn jiiv atee ajiiv| is daa visthaar nauN tHtv hn, 1. jiiv, 2. ajiiv, 3. puNn, 4. paap, 5. aas'rv, 6. sNbr, 7. nirjraa, 8. bNdh, 9. mooks' // 45

Page #52
chee v: tHt daa kthn doo dris'ttiiaaN naal kiitaa giaa hai| look rcnaa dii dris'ttii tooN atee adhiaatmiktaa dii dris'ttii tooN| look rcnaa dii dris'ttii tooN bbgvaan mhaaviir nee smuucee look nuuN chee vaaN vaalaa kihaa hai| muHkh drv doo hn jiiv atee ajiiv| ajiiv dee pNj bbeed hn| 1. dhrm, 2. adhrm, 3. akaas', 4. pudgl, 5. kaal| akaas' atee kaal nuuN hoor drs'n vii mNndee hn pr dhrm atee adhrm dii viaakhiaa keevl jain dhrm viHc hii praapt huNdii hai| pudgl dii jghaa tee hoor drs'naaN viHc kiitee jrr, kiitee praakritii atee kiitee prmaannuu s'bd daa pryoog kiitaa giaa hai| buHdh dhrm dee grNthaaN viHc pudgl s'bd daa istmaal jiiv dee lii vii kiitaa giaa hai| pHchmii drs'n viHc jiiv dee lii sool (soul) pudgl dee lii maittr (Matter) dhrm atee adhrm lii iithr (Either) akaas' dee lii pees' (space) atee kaal dee lii ttaaim (Time) s'bd daa pryoog kiitaa giaa hai| is daa arth ih hai ki jain drs'n raahiiN mNniaa giaa v kisee naa kisee ruup viHc bbaartii atee pHchmii saaree drs'naaN raahiiN mNniaa giaa hai| | ih pNj duv aceetn huNdee hooee vii aaps viHc bhut hii vilHkhnn | mildee juldee atee smaantaa rhit jaatii hai, jiiv v vii bbaaveeN anNt hai pr ceetn lHchnn vaalaa hoonn dee kaarn smaan jaatii (ik ruup) atee dikhaaii diNdaa hai| is viHc vis'ees' moolik bbeed nhiiN hai pr pNj ajiiv duvaaN viHc moolik bbeed hn isee kaarn tooN inhaaN pNj duvaaN nuuN alHg alHg atee jiiv v nuuN ik ruup dHs kee doo bbeed kiitee gee hn| jinhaaN nuuN chee drv aakhdee hn, sNkheep viHc inhaaN dii viaakhiaa is prkaar hai| 1. jiiv: jis v viHc jaannn atee veekhn dii s'ktii hai atee us viHc giaan ruup jhlkdaa hai atee praannaaN naal jiuNdaa rhiNdaa hai 46

Page #53
uh jiiv drv hai| is nuuN ceetn aatmaa praannii atee deehii aadi s'bdaaN naal vii aakhiaa jaaNdaa hai| is dee doo bbeed hn, 1. sNsaarii, 2. mukt| sNsaarii jiiv uh hn, joo krmaaN dee kaarn sNsaar viHc duHkh utthaa rhee hn atee mukt uh hn, joo krm khtm krkee inhaaN duHkhaaN tooN chuttkaaraa paa cuHkee hn| sNsaarii jiiv vii doo trhaaN dee hn, 1. dHs, 2. sthaavr| jis viHc ceetnaa daa j'iaadaa vikaas paaiaa jaaNdaa hai atee doo jaaN doo tooN j'iaadaa pNj iNdriiaaN jinhaaN viHc paaiaa jaaNdiiaaN hn, uh sbb praiHs jiiv akhvaauNdee hn| liikh, keeNcuuaa aadi praannii doo iNdriiaaN vaalee praannii hn kiirrii, khttml aadi tiNn iNdriiaaN vaalee jiiv hn, mHkhii mHchr aadi caar iNdriiaaN vaalee jiiv hn| mnuHkh, ps'uu, deevtee atee nrk dee praannii pNj iNdriiaaN vaalee jiiv hn| jmiin, paannii, aHg hvaa, atee bnsptii ih pNj sthaavr jiiv hn| inhaa viHc ceetnaa daa vikaas bhut ghHtt hai| inhaaN viHc keevl ik sprs iNdrii paaii jaaNdii hai| is iNdrii dee kaarn hii ih jiiv apnnaa aahaar (bboojnn) aadi krdee hn| 2. dhrm: (dhrmaastii kaaiaa): ih ik iNdriiaaN tooN rhit atee s'kl rhit ajiiv drv hai joo jiivaaN atee puHdglaaN nuuN gtii (cHlnn) kriaa viHc usee prkaar shaaik huNdaa hai jis prkaar mHchii nuuN cHlnn viHc paannii| ih dv akhNdd pr asNkhiaat prdees' vaalaa hai atee saaree look viHc tilaaN viHc teel dii trhaaN phailkee sthit hai| is drd dii upyoogtaa isee viHc hai ki is dee binhaaN jiiv atee puHdgl apnnii kooii vii kriaa jaaN gtii nhiiN kr skdee| 3. adhrm (adhrmaastii kaayaa): ih vii ik iNdrii atee naa vikhaaii deenn vaalaa atee amuurt ajiiv drv hai| joo dhrm drv tooN bilkul ultt hai atee saaree jiivaaN atee pudglaaN nuuN tthhirn viHc mdd krdaa hai| jiveeN drkht dii chaaN musaaphr nuuN, isee prkaar dii sthitii 47

Page #54
viHc ih duv dii upyoogtaa hai| is tooN binhaaN jiiv atee pudgl daa tthhirnaa asNbbv hai| ih drv vii dhrm drv dii trhaaN saaree look viHc phailiiaa hai| 4. akaas': (akaas'aastii kaaiaa): ih uh duv hai joo pdaarth nuuN rhinn dee lii jgaaN diNdaa hai| is viHc hii baakii pNj dv rhikee apnnii kriaa krdee hn| bbaaveeN akaas' ik hii drv hai pr jinee akaas' viHc uprookt pNj duv paaee jaaNdee hn us akaas' nuuN hii look aakaas' atee baakii nuuN alook akaas' aakhiaa giaa hai| 5. pudgl: (pudgl aastii kaaiaa): joo bnndaa atee bigrrdaa hai, jis viHc ruup, rs, gNdh, atee sprs' paaiaa jaaNdaa hai uh pudgl hai| meej, kursii, kprree, mkaan, soonaa, caaNdii aadi sbb puHdgl hn| 6. kaal: ih drv saaree vaaN dee priinmn viHc - ik avsthaa tooN duusrii avsthaa ruup hoonn viHc, moosmaa dee privrtn viHc, choottee vHddee dee vivhaar aadi viHc, j'ruurii shaaik hai| ih asNkhiaat annuu ruup hai, ik nhiiN atee naa akaas' aadi dii trhaaN akhNdd hai| drv viHc hr smeeN hoonn vaalaa privrtn hii is dii j'ruurt nuuN svikaar krdaa hai| is prkaar giaan pdaarth dee ruup viHc inhaaN chee vaaN daa jain saahit viHc visthaar naal vrnnn kiitaa giaa hai| nauN tHtv: nauN tHtv is prkaar hn: 1. jiiv, 2. ajiiv, 3. puNn, 4. paap, 5. aas'rv, 6. sNbr, 7. nir , 8. bNdh, 9. mooks' / aatmaa dee lii j'ruurii hoonn vaalee inaa vaaN viHcooN jiiv atee puHdl doo hii duuv hn| haaN inhaaN dee meel milaap atee vichoorree naal hoonn vaaliiaaN kujh avsthaavaaN daa giaan hoonnaa vii j'ruurii hai| bbaaveeN doohaaN dee 48

Page #55
meel atee vichoorree dii anginnt avsthaavaaN nuuN heetth likhee bbaagaaN viHc vNdd skdee haaN| jiiv dii s'ubb prvirtii vHl khiHcn vaalaa krm puNn hai| jiiv daa as'ubb prvirtii vHl khiHciiaa jaann vaalaa krm paap hai| ih dooheeN tHtv khud ajiiv hn pr jiiv dee raahiiN kiitee jaaNdee hn| krmaaN dee aaunn dii prkriaa nuuN aas'rv atee unhaaN daa aatmaa dee naal sNbNdh hoo jaannaa bNdh hai - aauNdee hooee krmaaN nuuN sNjm, iNdriiaaN 'tee kaabuu krn aadi naal rooknaa sNbr hai atee philee jmaaN hooee krmaaN nuuN tpsiaa naal jhaarrnaa krm dii nirj'raa hai| | sNjm, tHp, critr aadi saaree krmaaN daa khaatmaa krkee aatm svruup viHc sthit hoo jaannaa mooks' hai| aatmaa saaree krmaaN tooN mukt hoonn tooN baaad pheer sNsaar viHc vaaps nhiiN aauNdii| uHthee aatmaa prm aanNd viHc lNbee smeeN tHk sthir rhiNdaa hai| krmvaad: krmvaad daa sidhaaNt jain dhrm dii anookhii deenn hai| sNsaarii aatmaa anaadii kaal tooN krm prNpraa viHc piaa hooiaa hai| puraannee krmaaN dee joorr atee nveeN krmaaN dee bNdhn tooN jiiv bbiNn bbiNn yooniiaaN atee bbiNn bbiNn j'aataaN (jnmaaN) viHc ghuNmdaa hai| hr pl aatmaa apnnee pichlee kiitee krmaaN nuuN bboogdaa hooiaa, nveeN krmaaN nuuN iktthaa krdaa rhiNdaa hai| is lii jnm atee mrn dii prNpraa anNt kaal tooN clii aa rhii hai| jiiv anaadii kaal tooN krm vHs' atee bbiNn bbiNn gtiiaaN viHc ghuNm rihaa hai| jnm atee mrn daa mul krm hai atee jiiv apnnee s'ubb atee as'ubb krmaaN dee naal dusree jnm viHc jaaNdaa hai| joo jihaa krdaa hai uh usee prkaar daa phl paauNdaa hai| 49

Page #56
krm dii pribbaas'aa: 'krm' s'bd daa arth sdhaarn bbaas'aa viHc kaarj, kriaa, bbaav prvirtii kiitaa jaaNdaa hai| veedaaN viHc yHg kriaa nuuN krm kihaa giaa hai| puraannaa viHc vrt, niymaaN nuuN krm kihaa giaa hai| giitaa viHc krtv nuuN krm aakhiaa giaa hai, pr jain drs'n viHc krm ik uh tHtv hai, joo aatmaa dee giaan aadi nij' gunnaaN 'tee prdee dee ruup viHc huNdaa hai atee uh aatmaa tooN bbiNn ik vis'ees prkaar daa puHdgl tHtv hai| krm aatmaa nuuN ddhHkn dii s'ktii hai, krm dee prbbaav naal aatmaa suHkh duHkh jnm mrn krdaa hai| bbaaveeN ih krm daa krtaa khud aatmaa hii hai| pheer vii krm apnnee aap viHc puHdgl hai| krm dee bbeed: jain drs'n viHc krm dee doo bbeed hn drv krm atee bbaav krm| kaarmn j'aatii daa pudgl, bbaav jrr tHtv hai, joo ki dvees' dee kaarn aatmaa naal milkee krm dee ruup viHc bdldaa hai| uh dv krm akhvaauNdaa hai atee raag dvees' dee prinaam nuuN bbaav krm aakhdee hn| raag dvees' hii krm dee biij' hn| krmbNdh dee kaarn: jain drs'n viHc krmbNdh dee doo kaarn muHkh ruup viHc mNnee gee hn yoog atee ks'aaee sriir, vcn atee mn dii kriaa nuuN yoog aakhdee hn| kroodh, maan, maaiaa atee loobb nuuN ks'aaee aakhdee hn| ks'aaee dii teej'ii atee hlkaa pnn tooN hii krm dee phl viHc teej'ii atee hlkaa pn paidaa huNdaa hai| jd tHk ks'aaiiaaN daa khaatmaa nhiiN hooveegaa tHd tHk krm bNdh huNdaa hii rheegaa atee aatmaa dii sNsaarii avsthaa daa aNt nhiiN hooveegaa| 50

Page #57
aHtth krm: jain drs'n viHc krm diiaaN muul prkritiiaaN aHtth hn| ih prkritiiaaN jiiv nuuN tthiik atee glt phl diNdiiaaN hn| uh ih hn: 1. giaanaavrniaa, 2. drs'naavrniaaN, 3. veedniiaaN, 4. moohniiaaN, 5. aayuus, 6. naam, 7. gootr, 8. aNtraaee| giaanaavrniaa, drs'naavrniaa, moohniiaaN atee aNtraaee ih caar ghaatii krm aakhee jaaNdee hn kiuNki ih caaree aatmaa dee caar muul gunnaaN daa giaan, drs'n, suHkh, atee viirj daa ghaat krdee hn| baakii caar aghaatii krm hn kiuNki ih aatmaa dee kisee nij' gunn daa ghaat nhiiN krdee| caar ghaatii krmaaN daa naas' hoonn tee keevl giaan atee aHtth krmaaN daa naas' hoonn tee mooks' praapt huNdaa hai| krmaaN daa phl: giaanaavrniaa krm aatmaa dee giaan gunn daa, drs'n vrniaa krm aatmaa dee drs'n gunn, moohniiaaN aatmaa dee aatmaa dee s'rdhaa atee criHtr gunn daa atee aNtraaee gunn aatmaa dee viirj gunn (aatm s'ktii) daa ghaat krdaa hai| veedniaa gunn suHkh duHkh daa anubbv krvaauNdaa hai| naam krm tooN sriir, iNdriiaaN, jaatii, gtii aadi praapt huNdii hai| gootr krm tooN jiiv nuuN uHctaa atee niictaa praapt huNdii hai| krm khaatmee dee kaarn: raag dvees' atee mooh nuuN jiHtn naal atee caar ksaaiiaaN daa khaatmaa krkee aatmaa apnnee saaree krmaaN daa naas' krkee s'iHdh, buHdh, mukt, atee prmaatmaa bnn skdaa hai| hr aatmaa ukt vikaaraaN daa - 51

Page #58
khaatmaa krkee sNsaar tooN mukt bnn skdaa hai| saaree krmaaN daa khaatmaa hoonn 'tee nij' sruup viHc sthit hoonn daa naauN hii mooks' hai| 52

Page #59
jain sNskritii: jain sNskritii hirdee atee buHdhii dee seehtmNd sumeel tooN mnuHkhii jiivn nuuN srs, suNdr atee miHtthaa bnnaaun daa pviHtr suneehaa diNdii hai| vicaaraaN viHc aacaarn atee aacrn viHc vicaar jain sNskritii daa muul sidhaaNt hai| jain sNskritii daa siHdhaa arth hai, jiivn dii upjaaoo bbuumii viHc piaar, hmdrdii, shiyoog, sHdbbaavnaa atee shins'iltaa dee biij'aaN nuuN biij'naa| ih sNskritii vis'aal hai, viraatt hai atee phailii hooii hai, pr iHthee jain sNskritii dee aadhaar tHtvaaN daa sNkheep viHc jaannkaarii deennaa saaddaa mNtv hai| sumeel bbaavnaa: jain sNskritii daa ruup sdaa tooN sumeel atee visthaar tee adhaart rihaa hai| us daa vis'aal dr sbb dee lii khuulaa rihaa hai| is srvpHkhii atee vis'aal dris'ttiikoonn daa muul aphirkuu bbaavnaa atee jaat paat daa naa hoonnaa| jain dhrm kii hai? sHmiak drs'n, sHmiak giaan atee sHmiak caaritr dii saadhnaa| inhaaN tiNnaaN dii saadhnaa krn vaalaa kisee vii dees' daa hoovee kisee vii j'aat daa hoovee, kisee vii mHt, phirkee daa hoovee uh mooks' praapt kr skdaa hai| gunn puujaa jain sNskritii viHc mnuHkh dee gunnaaN daa aadr huNdaa hai, sirph mnuHkh daa nhiiN| jis viHc tiaag, tHpsiaa, sNjm atee sdaacaar aadi gunn hn uh puujn yoog hai, caahee uh purs' hoovee jaaN istrii, kooii vii 53

Page #60
kiuN naa hoovee| puujaa daa aadhaar jaat atee jnm nhiiN sgooN mnuHkh dee s'ubb krm atee gunn hn| smtaavaad: smtaavaad daa arth hai - sbb nuuN braabr mNnnnaa naa kisee prtii raag atee naa kisee prtii dvees'| jain sNskritii viHc kisee vii prkaar dee maarrii bbaavnaa dii jgaaN nhiiN| uHthee mnuHkh hii nhiiN saaree jiivaaN nuuN jiuNdee rhinn atee apnnee vikaas krn daa adhikaar praapt hai| jnm tooN naa s'uudr hai atee naa kooii baahmnn| mnuHk krm (kNm) tooN s'uudr huNdaa hai, krm tooN hii baahmnn vii| hriikees'ii munii jnm tooN cNddaal hoo kee vii cNgee gunnaaN kaarn sbb lii puujn yoog sn| is lii jaat daa, dees' daa atee rNg dii uHctaa niictaa daa jain sNskritii viHc kooii sthaan nhiiN| istrii jaatii daa snmaan | smaaj viHc istrii daa sdaa apmaan hii huNdaa rihaa hai| smaaj viHc, dhrm atee raajnitii viHc istrii nuuN uh adhikaar nhiiN sn, joo ik purs' nuuN praapt hoo skdee sn| istrii jaatii vii hrijnaa dii trhaaN apmaan dii vstuu bnn gii sii| pr bbgvaan mhaaviir nee istrii jiivn daa stkaar krn dii avaaj bulNd kiitii| apnnee dhrm sNgh viHc istrii diikhiaa deenn daa niscaa unhaaN kiitaa| siHttee vjooN smaaj, dhrm atee raajnitii viHc sbb paasee istrii daa snmaan hoonn lHgaa| mhaa saadhvii cNdnbaalaa atee jaiyNtii jeehiiaaN teej'vaan istriiaaN nee jain sNskritii viHc hii nhiiN hoor sNskritiiaaN viHc vii goorv praapt kiitaa| 54

Page #61
hirdaa privrtn: jain sNskritii viHc baahrlee kriaakaaNdd dii jghaa hirdee privrtn 'tee j'oor diHtaa giaa hai| mnuHkh kisee vii dees' daa hoovee, kisee vii bbeekh daa hoovee, kisee vii jaat daa hoovee, pr jee us daa hirdaa s'uHdh hai, nirml hai, pviHtr hai, taaN uh apnnee jiivn daa niscai hii kliaann kreegaa| iHthee criHtr nirmaan 'tee vis'ees' dhiaan diHtaa giaa hai| jiivn viHc neetik jaagrn tooN hii adhiaatmk jaagrn sthir rhi skeegaa| mnuHkh daa hirdaa privrtn kroo taaN us daa jiivn apnnee aap hii bdl jaaveegaa| aacrnn vicaar dii s'rees'tthaa hii jain sNskritii daa muul mNtr hai| klaa: klaa daa maanv jiivn naal dduuNghaa sNbNdh rihaa hai, sNskritii daa iHk aNg hii hai klaa, klaa daa bbaaveeN dhrm atee drs'n naal siHdhaa sNbNdh naa rihaa hoovee pr smaaj atee sNskritii naal is daa siHdhaa sNbNdh rihaa hii hai| bbgvaan ris'bb deev nee mnuHkhaaN nuuN 72 atee istriiaaN nuuN 64 klaa dii siHkhiaa diHtii sii| is viHc leekhn, gnnit, sNgiit, naac, ciHtrklaa, bbvn nirmaan, s'ilp atee vstr nirmaan aadi s'aaml hoo jaaNdee hn| vrtmaan smeeN viHc aabuu daa jain mNdir s'ilp atee bbvn klaa daa srvuHc nmuunaa hai| is nuuN sNsaar daa ik acNbaa mNniaa jaaNdaa hai| jain dhrm dee hj'aaraaN mNdir sNsaar viHc bbaart dii smridh bbvn nirmaan atee s'ilp klaa lii srvuHc nmuunee hn, naal hii ih maarg mnuHkh j'aatii nuuN bbgtii, preem atee tiaag dii preernnaa dee rhee hn| 55

Page #62
jain tiuhaar tiuhaar, sNskritii atee klaa daa miliiaa ruup huNdaa hai| hr prNpraa dee apnnee kooii vis'ees tiuhaar j'ruur huNdee hn| tiuhaar us sNskritii, itihaas atee dhrm dee dil dii dhrrkn hn| jain sNskritii viHc muHkh ruup viHc heetth likhee tiuhaar bnnaaee jaaNdee hn| 1. sNvtsrii, pryus'n prb, ds lks'n prb 2. aks'ai tritiaa / diivaalii, mhaaviir nirvaan mhaaviir jyNtii paars'v jyNtii s'aas'vt aulii tHp yuus'n purb adhiaatm saadhnaa daa tiuhaar hai, is saaree tiuhaaraaN viHcooN muHkh hoonn kaarn mhaaN purb akhvaauNdaa hai| ih tiuhaar bbaadooN mhinee dii bdii 12 jaaN 13 tooN lai kee bbaadooN s'udhii cooth jaaN pNjmii tHk mnaaiaa jaaNdaa hai| is viHc tiaag, tHpsiaa, svaadhiaaee aatm ciNtn, dhiaan, daan, prbbuu bbgtii aadi aatm s'uHdhii diiaaN kriaavaaN dii saadhnaa kiitii jaaNdii hai| pryus'n pb daa aakhrii din sNvtsrii akhvaauNdaa hai| is tiuhaar viHc aHtth dinaaN daa hoonn krn is nuuN aas'ttaahik prb vii aakhdee hn| saal bbr dii bbul cuHk dee lii is tiuhaar 'tee khimaa kiitii jaaNdii hai| is lii is tiuhaar nuuN khimaa prb vii aakhdee hn| digNbr jain prNpraa viHc bbaadoo dhii pNcmii tooN lai kee coods tHk ds lks'n daa tiuhaar bnnaaiaa jaaNdaa hai, is lii is nuuN ds laaks'nii vii kihaa jaaNdaa hai| 56

Page #63
aks'y tritiaa daa sNbdh bbgvaan ris'bb deev naal hai| bbgvaan ris'bb deev nee ik saal tHk tHpsiaa kiitii sii, jis viHc unhaaN naa aNn liaa atee naa paannii| vais'aakh s'udii, tiij' dee din bbgvaan ris'bb deev nee hstinaapur viHc gNnee dee rs naal vrt khooliaa| is lii jain sNskritii viHc ih tiuhaar aks'y tritiaa dee naau naal prsiHdh hai| aHj vii vrtii tHp (ik saal lgaataar, ik din vrt atee ik din bboojn krn vaalee aks'y tiij' nuuN gNnee dee rs naal vrt khoodee) paarnaa krdee hn| diivaalii daa sNbdh bbgvaan mhaaviir dee nirvaan naal hai| kHtk dii amaavs nuuN bbgvaan mhaaviir daa nirvaan hooiaa sii| us smeeN paavaapurii viHc deevtiaaN nee atee raajiiaaN nee prkaas' mhootsv kiitaa| aHj usee prNpraa nuuN nibbaauNdee hooee diivee jlaakee prkaas' kiitaa jaaNdaa hai| is lii is nuuN viir nirvaan sNmt vii kihaa jaaNdaa hai| | mhaaviir jyNtii tiuhaar vii jain sNskritii daa ik vis'ees tiuhaar hai| is daa sNbdh bbgvaan mhaaviir naal hai, ceet s'udii yoods'ii (teeraaN) nuuN bbgvaan mhaaviir daa jnm hooiaa sii| ih jnm jyNtii atee jnm kliaannk mhutsv hai| paars' jyNtii vii jain sNskritii daa s'uHdh tiuhaar hai| is daa sNbdh bbgvaan prs' naath naal hai joo 23veeN tiirthNkr sn| kaas'ii viHc pooh bdii dsviiN dee din bbgvaan paars'naath daa jnm hooiaa| | s'aas'vt aulii tHp s'aas'vt aulii tiuhaar daa sNbdh muHkh ruup viHc nvpHd dii bbgtii naal hai| ceet s'udii stviiN tooN puurnmaas'ii tHk atee soon s'udii stviiN tooN puurnmaas'ii tHk saal viHc doo vaar ailii tHp dii bbgtii kiitii jaaNdii hai| is viHc nvpHd (arihNt, siHdh, acaariaa, upaadhiai, saadhuu, giaan, drs'n, criHtr, atee tHp) dii puujaa bbgtii atee siHdh cHkr dii puujaa kiitii jaaNdii hai| ih ailii tHp 57

Page #64
s'aas'vt tiuhaar mNniaa jaaNdaa hai| is viHc nmk, ghii, teel, mitthaaii aadi tooN rhit ik smeeN, ik aNn daa bboojn atee nauN din tHk ik ik pHd dii araadhnaa kiitii jaaNdii hai| s'is'ttaacaar: s'is'ttaacaar vii jain sNskritii daa mhHtvpuurn aNg hai guruu dii bbgtii krnii caahidii hai kiuNki uh saadhnaa dee raah daa dikhaaunn vaalaa hai| acaariaa sNgh nuuN aacaar (aacrn) dii siHkhiaa diNdee hn atee upaadhiaaee s'aastraaN prraauNdee hn| is lii doohaaN dii seevaa nimrtaa naal krnii caahidii hai| arihNt atee sidh dii bbgtii puujaa krn naal jiivn pviHtr huNdaa hai| hr rooj sveeree nmskaar mNtr daa paatth jain mNdir dee drs'n atee jin puujaa, bbgtii aartii aadi dhaarmik krtvaaN naal jiivn viHc s'ubb sNskaar jaagdee hn| maataa atee pitaa dii seevaa krn viHc kdee aals nhiiN krnii caahidii| apnnee bj'urgaaN daa aadr stikaar krnaa caahidaa hai| sNgh viHc as'aaNtii, klees', atee bair paidaa hoovee ajihaa kooii kNm nhiiN krnaa caahidaa| is dee naal sNjmii aatmaa (saadhuu, saadhvii) nuuN bboojn daa deenn dii bbaavnaa rHkhoo| prtHkh diin duHkhii, j'ruurtmNd dii nimrtaa naal shaaitaa kroo, apnnee vicaaraaN nuuN miHtthii bbaas'aa viHc jaahr kroo| vHddiiaa dii iHjt atee chootteeaaN lii hmees'aa piaar rHkhoo jiivn viHc naitiktaa atee sHbbiataa daa paaln kroo ihoo jain s'is'ttaacaar hai| 58

Page #65
( jain phirkee jain dhrm muul ruup viHc aneekaaNtvaadii atee aapsii sumeel vaalaa dhrm hai| jiHthee aneekaaNt dris'ttii huNdii hai uHthee vicaar bbeed taaN huNdee hn pr jhgrraa nhiiN huNdaa| pr jd vicaaraaN viHc mjbuurii atee eekaaNt aa jaaNdaa hai taaN mtbbeed sNgh bbeed dee ruup viHc prgtt hoonn lHg paiNdee hn| jain dhrm viHc sNgh daa srvuHc mhHtv hai| tiirthNkr bbgvaan khud sNgh nuuN nmskaar krdee hn| sNgh daa arth hai! saadhuu saadhvii, vk s'uvikaa ruupii dhrm dii araadhnaa krn vaalaa caumuHkhii dhrm s'Ngh // bbgvaan mhaaviir dee smeeN unhaaN dee 11 gndhr sn atee nauN sNgh sn| bbgvaan mhaaviir dii maujuudgii viHc hii nauN gndhr mooks' nuuN clee gee atee philee gndhr iNdr kutii mhaaviir nirvaan dee duusree din hii keevl giaanii hoo gee| keevl giaanii sNgh naaik nhiiN huNdaa is lii smuucee mnn siNgh nee ik maatr mukhiiaa bnnee aariaa sudhHrmaa svaamii| doo prkaar daa aacaar: bbgvaan mhaaviir dee smeeN viHc kuHjh munii jinklpii huNdee sn joo vstr tiaag krkee jNglaaN viHc hii rhiNdee sn atee sNgh atee sriir tooN vii nirpHkh rhikee keevl apnnii saadhnaa viHc lHgee rhiNdee sn| j'iaadaa mnn sthaavir klpii sn, sthaavir klpii mnn siNgh viHc rhiNdee sn| sNgh dii mriaadaa atee look vivhaar daa paalnn krdee sn| uh sphaid kprree aadi atee nis'ct dhaarmik upkrn rHkhdee atee s'hiraa viHc iklee s'udh sthaan viHc nivaas krdee sn, dhrm updees' vii krdee sn| lookaaN naal meel jool vii rHkhdee, is 59

Page #66
prkaar aceel (kHprree rhit) atee sceelk dooheeN prkaar dee munii us sNgh viHc sn| pr unhaaN daa aaps viHc kisee prkaar daa ttkraau jaaN sNghrs nhiiN sii| bbgvaan mhaaviir atee gndhr svaamii, acaariaa jNbu svaamii tHk taaN sNpuurn s'mnn siNgh ik ddoorii viHc bNnniaa rihaa pr bbgvaan mhaaviir dee nirvaan tooN kuHjh sdiiaaN baaad s'mnn sNgh viHc doo bbeed khrree hoo gee| kuHjh munii kHprree rHkhnn daa viroodh krn lHgee, ik din unhaaN nee apnnaa phirkaa vii khrraa kr liaa tHd tooN bbgvaan mhaaviir daa s'umnn siNgh sveetaaNbr - digNbr doo dhaaraavaaN viHc vNddiaa giaa, joo aHj vii maujuud hai| | sveetaaNbr prNpraa viHc vii hoolii hoolii hoor mt phirkee khrrhee huNdee gee| aneek kaarnaaN tooN saadhuu smaaj dee aacrn viHc giraavtt, aaddNbr, vikhaavaa, raaj sHtaa daa suHkh bboog aadi aadtaaN ghr krn lHgiiaaN| smeeN smeeN kujh ktthoor aacrn paalk acaariaavaaN nee munii dee aacrn viHc aaii giraavtt nuuN duur krn lii dubaaraa praaciin maarg dii sthaapnaa kiitii atee s'aastr anusaar munii dhrm daa paaln krn lHgee| | hoolii hoolii sveetaaNbr mnn sNgh viHc tpaatthHch, aNclgHch, khtrgHch aadi aneek s'aakhaavaaN up s'aakhaavaaN bnn giiaaN ihnaaN tooN vii aneekaaN s'aakhaavaaN nikliiaaN| aHj taaN aneekaaN gHch atee phirkee viHc ih jain mnn sNgh vNddiaa hooiaa hai| sthaankvaasii prNpraa daa aarNbb vikrm dii 16viiN sdii viHc luHkaas'aah naau dee ik cNgee jain histh nee muurtii puujaa dee viruHdh aavaaj bulNd kiitii atee unhaaN nee kuHjh viaktiiaaN nuuN apnnee vicaaraaN naal prbbaavt krkee saadhuu diikhiaa 60

Page #67
diHtii| vikrm sNmt 1531 dee lgbbHg luHkaas'aah tooN prbbaavt hoo kee bbaanaa jii aadi lookaaN nee diikhiaa lai kee muurtii puujaa dee viroodh viHc prcaar s'uruu kiitaa us smeeN tooN sthaank vaasii prNpraa dii sthaapnaa mNnii jaaNdii hai| | puraatn prNpraa tooN bbiNn dHsnn vaalee inhaaN dee muHkh aadhaar sn muurtii puujaa daa viroodh| muurtii puujaa dii himaait krn vaalee puuraanee aagmaa nuuN naa mnnnaa 45 dii jghaa 32 aagmaa nuuN prmaannk mNniaa atee muuNh atee kNn viHc dhaagaa paakee muNh pHttii bnnkee rHkhnaa| sveetaaNvr teeraapNth phirkaa: sthaankvaasii prNpraa viHc diikhiat hoo kee aacaar vicaar dii maantaavaaN viHc mtbbeed hoonn kaarn vikrm sNmt 1817 ceet seedhii nvmii nuuN srii bbiikhn jii aadi caar saadhuu apnnee guruu acaariaa rHghunaath tooN vHkh hoo gee| kuHjh smeeN baaad inhaaN dee smuuh viHc hoor saadhuu vii s'aaml hoo gee| inhaaN daa sNgh teeraaNpNth dee naau naal prsiHdh hooiaa| aHj sveetaaNbr jain smaaj viHc tiNn muHkh phirkee hn| 1. sveetaaNbr muurtii puujk phirkaa: is viHc tpaagHch tooN sbb tooN vHdh saadhuuaaN daa smuuh hai| jis viHc aHj kHl chee hj'aar tooN j'iaad saadhu saadhviiaaN hn| sveetaaNbr muurtii puujk phirkee dee hoor aclgHch, khaartrgHch aadi viHc vii aHtth sau tooN j'iaadaa saadhu saadhviiaaN hn| kuHl milaakee sveetaaNbr muurtii puujk phirkee viHc 6800 tooN j'iaadaa saadhuu saadhviiaaN moojuud hn| 2. sveetaaNbr sthaankvaasii: is phirkee viHc vii mnn siNgh atee aneekaaN up phirkeeaaN viHc lgbbHg 2700 saadhuu saadhviiaaN hn| 3. sveetaaNbr teeraapNth: ih hii acaariaa dii agvaaii vaalaa ik sNgh hai jis viHc 680 tooN j'iaadaa saadhuu saadhviiaaN hn| 61

Page #68
4. digNbr: is phirkee viHc aneekaaN up phirkee hn, teeraapNth, taarnpNth, biis pNth aadi aneekaaN bbaagaa viHc ih sNgh vNddiaa hai| vrtmaan smeeN viHc 650 tooN j'iaadaa saadhuu vidvaan hn| is prkaar aHj sveetaaNbr digNbr doohaaN prNpraavaaN viHc bbgvaan mhaaviir nuuN apnnaa tiirth mNnnn vaalee kuHl giaaraa hj'aar tooN j'iaadaa saadhuu saadhviiaaN hn| jn sNkhiaa anusaar bbaart viHc lgbbg 50 lHkh tooN j'iaadaa jainii hn| ttipnii: 1. ih ginntii pustk dee chpnn smeeN dii hai, hunn saadhuu, saadhviiaaN dii ginntii bhut vHdh cuHkii hai| pNth phirkee viHc videes'aaN viHc jain dhrm daa prcaar krn lii acaariaa srii tulsii jii nee smnn atee smnnii phirkee dii sthaapnaa kiitii sii, joo jain dhrm daa prcaar videes'aaN viHc kr rhee hn| (anuvaadk) 62