________________
2. ਭਾਵਨਾ ਸ਼ੁੱਧੀ - ਵਿਚਾਰ ਸ਼ੁੱਧੀ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਰਾਹ ਹੈ। ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ਧੀਰਜ ਅਤੇ ਸਮਤਾ ਅਤੇ ਮਾਨ ਅਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਮ ਭਾਵ ਰੱਖਕੇ ਅਸੀਂ ਸਦਾ ਖੁਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਭੋਤਿਕ ਸੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਭੋਗਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਾਉ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਰਹਿਤ ਸਰੀਰ ਆਦਿ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮਮਤਾ ਮੁਕਤ, ਜੀਵਨ ਜੀ ਕੇ ਜਲ ਵਿੱਚ ਕਮਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੋਗ, ਚਿੰਤਾ ਭੈ ਆਦਿ ਸਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿਰਲਿਪਤ ਵੀ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸੇ ਲਈ ਅਨਿਤਾ, ਅਸ਼ਰਨਤਾ, ਆਦਿ 12 ਵੈਰਾਗ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਮੈਤਰੀ, ਪ੍ਰਮੋਦ, ਕਰੁਣਾ ਅਤੇ ਮਾਧਯਸਥ (ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਰਾਹ) ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਬਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਭਾਵਨਾ ਦੁਆਰਾ ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਨਿਰਲਿਪਤ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਸੇਹਤਮੰਦ ਰੱਖਣਾ ਹੀ ਭਾਵ ਸ਼ੁੱਧੀ ਦਾ ਰਾਹ ਹੈ।
ਆਚਾਰ ਸ਼ੁੱਧੀ - ਅਚਾਰ ਧਰਮ ਦੀ ਕਸ਼ਟੀ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਅਤੇ ਪਹਿਚਾਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਚੱਰਿਤਰ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਚਾਰ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਤੱਤਵ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਵਿੱਚ, ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਆਚਰਨ ਜਾਂ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਹੋਵੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧਰਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਧਰਮ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ, ਅਹਿੰਸਾ, ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਤੱਪ (ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅੱਗੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਧਰਮ ਤੀਰਥ ਦੇ ਚਾਰ ਮੱਹਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ:
ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਆਤਮ ਸਾਧਨਾ ਦੇ ਲਈ ਦੋ ਰਾਹ ਦੱਸੇ: ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਦਾ ਮਾਰਗ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਣ ਧਰਮ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, ਸ਼ੁਮਣ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਤੱਪ ਤਿਆਗ ਵਿੱਚ ਲੱਗਕੇ ਤਿਆਗ ਦਾ ਜੀਵਨ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਚਾਰ ਪੰਜ ਮਹਾਵਰਤ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਅਹਿੰਸਾ, ਸੱਚ, ਚੋਰੀ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਮਚਰਜ ਅਤੇ ਅਰਿਹਿ (ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ
14
