________________
,
ਕੇ, ਸਾਰੇ ਵਰਗ ਅਤੇ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਉਨਾਂ ਕੋਲ ਦੀਖਿਅਤ ਹੋਏ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰ ਭੂਤੀ ਗੋਤਮ ਆਦਿ ਸੈਂਕੜੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਚੇਲੇ ਸਨ। ਧੰਨਾ, ਸ਼ਾਲੀ ਭੱਦਰ ਆਦਿ ਸੈਂਕੜੇ ਬਾਣੀਏ ਕੁਲ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ। ਮੇਘ ਕੁਮਾਰ, ਉਦਾਇਣ ਰਾਜਾ ਆਦਿ ਖੱਤਰੀ ਸਨ ਤਾਂ ਅਰਜੁਨਮਾਲੀ ਜਿਹੇ ਹੇਠਲੇ ਵਰਗਾਂ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਕੋਲ ਮੁਨੀ ਧਰਮ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ, ਨਿਰਗ੍ਰੰਥਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਸ਼ਮਣ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਧਰਮ ਸਾਧਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਸ਼ਰਲ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਰਾਹ ਦੱਸਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਧਰਮ, ਸ਼ਾਵਕ ਧਰਮ ਜਾਂ ਸ਼ਮਣ ਉਪਾਸ਼ਕ ਧਰਮ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।
ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਵਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਮੀਨ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਗਊਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਮੀਰ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਸਨ ਤਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਉਪਾਰੀ, ਬਾਣੀਏ, ਖੱਤਰੀ ਅਤੇ ਸੂਦਰ ਕੁਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਪਨ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਧਰਮ ਸਾਧਨਾ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਲਈ ਜਾਤੀ, ਵਰਗ ਦਾ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਅਨੇਕਾਂ ਸਨਿਆਸੀ, ਪਰਿਵਰਾਜਕ ਵੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਉਪਾਸ਼ਕ ਬਣੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਲੰਬੀ ਤੱਪਸਿਆ ਕਰਕੇ ਅਪਣੀ ਆਤਮਾ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਧਰਮ ਤੀਰਥ ਦੇ ਚਾਰ ਖੰਬੇ ਸਨ। ਸਾਧੂ, ਸਾਧਵੀ, ਵਕ ਵਿਕਾ। ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਧਰਮ ਤੀਰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਤੀਰਥੰਕਰ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਵਰਤਕ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਨੇਕਾਂ ਰਾਜ ਪਰਿਵਾਰ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਪਰਮ ਭਗਤ ਸਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਮ ਹਨ ਮੱਗਧ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸ਼੍ਰੇਣਿਕ ਬਿੰਬਸਾਰ, ਚੰਪਾ ਦਾ ਰਾਜਾ ਅਜਾਤ ਸ਼ੱਤਰੂ ਕੋਣਿਕ, ਅਵੰਤੀ ਦਾ ਰਾਜਾ ਚੰਡਪ੍ਰਦੋਤ, ਸਿੰਧ ਸੋਵੀਰ ਦੇਸ ਦਾ ਰਾਜਾ ਉਦਾਇਣ, ਵੇਸ਼ਾਲੀ ਦਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚੇਟਕ, ਕਾਸ਼ੀ ਕੋਸ਼ਲ ਕੋਸਾਂਭੀ ਆਦਿ ਦੇ ਰਾਜ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਪਰਮ ਭਗਤ ਸਨ।
15
