________________
ਸੁਣਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਅਤੇ ਸਮਝ ਕੇ ਇਸ ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਵਿਕਾਰ ਵੀ ਕਰਦੇ। ਅੰਗ, ਮੱਗਧ, ਤਲਿੰਗ, ਕਾਂਸ਼ੀ, ਕੋਸ਼ਲ, ਅਵੰਤੀ, ਸਿੰਧੁ ਸੋਵੀਰ ਆਦਿ ਦੂਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ।
ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼: ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਆਚਾਰ ਸ਼ੁੱਧੀ
ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁੱਧੀ ਦੇ ਲਈ ਜਿਸ ਸ਼ਰਲ ਸਹਿਜ ਧਰਮ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਵਿਚਾਰ ਸ਼ੁੱਧੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਅਤੇ ਆਚਾਰ ਸ਼ੁੱਧੀ ਦਾ ਮਾਰਗ। | ਵਿਚਾਰ ਸ਼ੁੱਧੀ - ਵਿਚਾਰ ਹੀਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਚਾਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਸ਼ੁੱਧੀ ਦੇ ਲਈ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਦੋ ਰਾਹ ਦੱਸੇ ਹਨ। 1. ਅਨੇਕਾਂਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ - ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਚਾਈ, ਤੱਤਵ ਜਾਂ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਮਝਨ ਦੇ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂਤ ਜਾਂ ਸਿਆਦਵਾਦ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਵੋ। ਅਨੇਕਾਂਤ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਅਪੇਕਸ਼ਾਵਾਦ (ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਪੱਖ ਤੋਂ), ਵਿਵਹਾਰ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਅਪੇਕਸ਼ਾਵਾਦ ਜਾਂ ਅਨੇਕਾਂਤ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦਾ, ਉਂਝ ਹੀ ਤੱਤਵਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝੀਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਦਾਹਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਦੱਸੀਆ - ਪ੍ਰਾਣੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਵਸਤੂ ਇਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਫੇਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਸਤੂ ਵੀ ਗਲਸੜ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਪਾਣੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੋ ਆਤਮਾ ਹੈ, ਬਨਸਪਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੋ ਚੇਤਨਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਰਦੀ, ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਦੇਹ ਨਸ਼ਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਦੇਹੀ (ਆਤਮਾ) ਨਹੀਂ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਰ ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਪਦਾਰਥ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ, ਨਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਸਦਾ ਸਥਿਰ ਰਹਿਣਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਹੀ ਤ੍ਰਿਪਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਪਦੀ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਰਾਹ ਹੈ।
13
