________________
ਤੀਰਥ ਸਥਾਪਨਾ
ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਜ਼ੰਭਿਕ ਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਚੱਲਕੇ ਮੱਧਿਅਮ ਪਾਵਾ (ਪਾਵਾਪੁਰੀ) ਵਿੱਚ ਪਧਾਰੇ, ਮੱਧਿਅਮ ਪਾਵਾ ਵਿੱਚ ਸੋਮਿਲ ਨਾਉ ਦਾ ਅਮੀਰ ਬਾਹਮਣ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਹਾਂ ਯੱਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਪੰਡਿਤ, ਵੇਦ-ਵੇਦਾਂਗ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕੁਮਕਾਂਡੀ ਯੱਗ ਅਚਾਰਿਆ ਇੰਦਰ ਭੂਤੀ ਗੋਤਮ ਸਮੇਤ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਦਵਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਿਆਰਾਂ ਮੁੱਖ ਮਹਾਂ ਪੰਡਿਤਾਂ ਦੇ 4400 ਚੇਲੇ ਵੀ ਨਾਲ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਹੋ ਗਏ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਚੰਪਾ ਨਗਰੀ ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਬਸੂਰਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੁਟੇਰੇ ਫੋਜੀਆਂ ਨੇ ਕੋਸ਼ਾਂਭੀ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਇਕ ਦਾਸੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਸੇਠ ਧੰਨਾ ਦੇ ਘਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਧਰਮ ਸਾਧਨਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਬਸੁਮਤੀ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲੀ ਕਿ ਮਣ ਭਗਵਾਨ ਵਰਧਮਾਨ ਨੇ ਧਰਮ ਤੀਰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਉਸ ਧਰਮ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਈ। ਅਨੇਕਾਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਮਣ ਦਿੱਖਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਹੀ ਮਹਾਵਤੀ ਚੰਦਨ ਬਾਲਾ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀਆਂ 36000 ਸਾਧਵੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਣੀ। ਇਸੇ ਧਰਮ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਖ, ਸ਼ਤਕ ਆਦਿ ਗ੍ਰਹਿਸਥਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਵਕ (ਉਪਾਸ਼ਕ) ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੁਲਸਾ ਆਦਿ ਨੇ ਸ਼ੂਵਿਕਾ (ਉਪਾਸਕਾ) ਧਰਮ ਸਵਿਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਸ਼ਾਖ ਸੁਦੀ 11 ਦੇ ਦਿਨ ਜੈਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਤੀਰਥ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਦਿਨ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਇਸੇ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਸਾਧੂ ਸਾਧਵੀ, ਸ਼ਾਵਕ ਵਿਕਾ ਰੂਪੀ ਚਤੁਰਵਿਧ (ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ) ਧਰਮ ਤੀਰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਸੰਜਮ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।
ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 30 ਸਾਲ ਤੱਕ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਅਰਧ ਮਾਗਧੀ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾ ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਹੋਇਆ। ਬੱਚੇ ਇਸਤਰੀ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼
12
