________________
ਵਿੱਚ ਮਿਠਾਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਅਤੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸੰਜਮ ਦੇ ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਆਚਰਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਅਹਿੰਸਾ ਦੇ ਲਈ ਸੰਜਮ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਯੋਗ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚੋ ਠੀਕ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਿੱਚ ਦਵੇਸ਼ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਗਾਉ, ਅਤੇ ਘ੍ਰਿਣਾ ਦੋਹੇਂ ਮਨ ਦੇ ਵਿਕਾਰ ਹਨ। ਵਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਵਿਚਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਧ ਵਿਚਾਰ ਹੀ ਤਾਂ ਸੱਚਾ ਸੰਜਮ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੇਹਤਮੰਦ, ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਸੁੱਖੀ ਬਣਾਉਨ ਦੇ ਲਈ ਸੰਜਮ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸੰਜਮ ਦੇ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦਾ ਕਰਮ, ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਸੰਜਮ ਜੈਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਆਤਮਾ ਹੈ।
ਧਰਮ ਦਾ ਮੂਲ ਬੀਜ਼ ਤੱਪ:
ਧਰਮ ਦਾ ਮੂਲ ਬੀਜ਼ ਤੱਪ ਹੈ, ਅਹਿੰਸਾ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਦੇ ਲਈ ਸੰਜਮ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਜਮ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਲਈ ਤੱਪ। ਤੱਪ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਸੰਜਮ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਕਰੇਗਾ ਹੀ। ਤੱਪ ਕੀ ਹੈ? ਉਹ ਆਤਮਾ ਦਾ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਹੈ, ਆਤਮਾ ਦਾ ਦਿਵਯ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੈ, ਤੱਪ ਦਾ ਅਰਥ ਨਾ ਤਾਂ ਭੁੱਖਾ ਮਰਨਾ ਹੈ ਨਾ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੁਕਾਣਾ ਹੈ। ਤੱਪ ਦਾ ਅਸਲ ਅਰਥ ਹੈ ਅਪਣੀਆਂ ਵਾਸਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਅਪਣੀਆਂ ਇਛਾਵਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬਣਨਾ। ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਤੱਪ ਦੇ ਜਿੰਦਗੀ ਤੇਜ਼ਵਾਨ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦੀ, ਵਾਸਨਾ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਧਰਮ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਸਫਲ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਤੱਪ ਰਹਿਤ ਜੀਵਨ ਧਰਮ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਤੱਪ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁਧੀ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ ਤੱਤਵ ਹੈ। ਕਸ਼ਟ ਸਹਿਣਾ ਮਨ ਤੇ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਵਾਸਨਾ ਤੇ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਤੱਪ ਹੈ। ਵਰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਵਰਤ ਲਿਆ ਹੈ, ਅੰਨ ਅਤੇ ਜਲ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਫੇਰ ਵੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਾਏ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਭਾਵਨਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਵਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਵਿਖਾਵਾ ਹੈ। ਜੋ ਕਿਸੇ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਵ
43
