________________
ਦਿੱਤੀ। ਵਿਕਰਮ ਸੰਮਤ 1531 ਦੇ ਲਗਭੱਗ ਲੁੱਕਾਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋ ਕੇ ਭਾਨਾ ਜੀ ਆਦਿ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੀਖਿਆ ਲੈ ਕੇ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਥਾਨਕ ਵਾਸੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। | ਪੁਰਾਤਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਸਨ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ। ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਦੀ ਹਿਮਾਇਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੂਰਾਨੇ ਆਗਮਾ ਨੂੰ ਨਾ ਮਨਣਾ 45 ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 32 ਆਗਮਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਕ ਮੰਨਿਆ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਅਤੇ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਧਾਗਾ ਪਾਕੇ ਮੁੰਹ ਪੱਟੀ ਬਣਕੇ ਰੱਖਨਾ।
ਸਵੇਤਾਂਵਰ ਤੇਰਾਪੰਥ ਫਿਰਕਾ:
ਸਥਾਨਕਵਾਸੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਦੀਖਿਅਤ ਹੋ ਕੇ ਆਚਾਰ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਤਭੇਦ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵਿਕਰਮ ਸੰਮਤ 1817 ਚੇਤ ਸੇਧੀ ਨਵਮੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਭੀਖਨ ਜੀ ਆਦਿ ਚਾਰ ਸਾਧੂ ਅਪਣੇ ਗੁਰੂ ਅਚਾਰਿਆ ਰੱਘੁਨਾਥ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸਾਧੂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਘ ਤੇਰਾਂਪੰਥ ਦੇ ਨਾਉ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ।
ਅੱਜ ਸਵੇਤਾਂਬਰ ਜੈਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਫਿਰਕੇ ਹਨ। 1. ਸਵੇਤਾਂਬਰ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਫਿਰਕਾ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਪਾਗੱਛ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਕੱਲ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦ ਸਾਧੁ ਸਾਧਵੀਆਂ ਹਨ। ਸਵੇਤਾਂਬਰ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਹੋਰ ਅਚਲਗੱਛ, ਖਾਰਤਰਗੱਛ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅੱਠ ਸੌ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਧੁ ਸਾਧਵੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾਕੇ ਸਵੇਤਾਂਬਰ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਫਿਰਕੇ ਵਿੱਚ 6800 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਧੂ ਸਾਧਵੀਆਂ ਮੋਜੂਦ ਹਨ। 2. ਸਵੇਤਾਂਬਰ ਸਥਾਨਕਵਾਸੀ: ਇਸ ਫਿਰਕੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਣ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਉਪ ਫਿਰਕੇਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭੱਗ 2700 ਸਾਧੂ ਸਾਧਵੀਆਂ ਹਨ। 3. ਸਵੇਤਾਂਬਰ ਤੇਰਾਪੰਥ: ਇਹ ਹੀ ਅਚਾਰਿਆ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲਾ ਇਕ ਸੰਘ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 680 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਧੂ ਸਾਧਵੀਆਂ ਹਨ।
61
