________________
( ਜੈਨ ਫਿਰਕੇ
ਜੈਨ ਧਰਮ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂਤਵਾਦੀ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸੁਮੇਲ ਵਾਲਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਅਨੇਕਾਂਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਵਿਚਾਰ ਭੇਦ ਤਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਝਗੜਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਪਰ ਜਦ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜਬੂਰੀ ਅਤੇ ਏਕਾਂਤ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਤਭੇਦ ਸੰਘ ਭੇਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸੰਘ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਖੁਦ ਸੰਘ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੰਘ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ! ਸਾਧੂ ਸਾਧਵੀ,
ਵਕ ਸ਼ੁਵਿਕਾ ਰੂਪੀ ਧਰਮ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਚੌਮੁੱਖੀ ਧਰਮ ਸ਼ੰਘ ॥ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 11 ਗਨਧਰ ਸਨ ਅਤੇ ਨੌਂ ਸੰਘ ਸਨ। ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨੌਂ ਗਨਧਰ ਮੋਕਸ਼ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਗਨਧਰ ਇੰਦਰ ਕੁਤੀ ਮਹਾਵੀਰ ਨਿਰਵਾਨ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਹੀ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਹੋ ਗਏ। ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਸੰਘ ਨਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਇਸ ਲਈ ਸਮੂਚੇ ਮਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਕ ਮਾਤਰ ਮੁਖੀਆ ਬਣੇ ਆਰਿਆ ਸੁਧੱਰਮਾ ਸਵਾਮੀ।
ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਆਚਾਰ:
ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਮੁਨੀ ਜਿਨਕਲਪੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਵਸਤਰ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸੰਘ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਵੀ ਨਿਰਪੱਖ ਰਹਿਕੇ ਕੇਵਲ ਅਪਣੀ ਸਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਣ ਸਥਾਵਿਰ ਕਲਪੀ ਸਨ, ਸਥਾਵਿਰ ਕਲਪੀ ਮਣ ਸਿੰਘ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਸੰਘ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਅਤੇ ਲੋਕ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਸਫੈਦ ਕਪੜੇ ਆਦਿ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਧਾਰਮਿਕ ਉਪਕਰਨ ਰੱਖਦੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾ ਵਿੱਚ ਇਕਲੇ ਸ਼ੁਧ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਜੋਲ ਵੀ ਰੱਖਦੇ, ਇਸ
59
