________________
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੋ ਆਪਸ ਵਿਰੋਧੀ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਕਿਸੇ ਇਕ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰਕੇ ਦੂਸਰੇ ਧਰਮ ਦਾ ਕਥਨ ਕਰਨਾ ਸਿਆਦਵਾਦ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੁਆਦ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਸੁਆਦ ਦਾ ਅਰਥ ਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸੇ ਪੱਖੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਪੱਖੋਂ ਇੰਝ ਨਹੀਂ ਹੈ ਇਹ ਭਾਵ ਹੈ।
ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਬਲੈਕ ਬੋਰਡ ‘ਤੇ ਚਾਕ ਨਾਲ ਲਕੀਰ ਖਿਚੀ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ, “ਇਹ ਲਕੀਰ ਵੱਡੀ ਹੈ ਜਾਂ ਛੋਟੀ' ? ਸਿਆਦਵਾਦ ਦੇ ਜਾਣਕਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਵੱਡੀ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਵੀਙ। ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਅਰਥੀ ਉਸ ਦੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਹੱਸਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਇਕ ਹੀ ਲਕੀਰ ਵੱਡੀ ਵੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਵੀ ਦੋਹੇਂ ਗੱਲਾਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ? ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਕੇ ਅਪਣੀ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉ”। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਚਾਕ ਨਾਲ ਉਸੇ ਰੇਖਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਇਕ ਵੱਡੀ ਰੇਖਾ ਖਿੰਚੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, “ਵੇਖੋ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਜੀ ਇਸ ਰੇਖਾ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਲਕੀਰ ਛੋਟੀ ਹੈ ਫੇਰ ਉਸ ਨੇ ਅਪਣੀ ਵੱਡੀ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਮਿਟਾ ਕੇ ਦੂਸਰੀ ਛੋਟੀ ਰੇਖਾ ਉਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਖਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, “ਇਸ ਛੋਟੀ ਰੇਖਾ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਰੇਖਾ ਵੱਡੀ ਹੈ”। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਹੀ ਲਕੀਰ ਛੋਟੀ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਕੱਥਨ ਹੀ ਸਿਆਦਵਾਦ ਵਚਨ ਹੈ।
ਸਿਆਦਵਾਦ ਦੀ ਕਥਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ‘ਭੀ’ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ‘ਹੀ’ ਦਾ ਨਹੀਂ। ‘ਹੀ’ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਾ ਵਚਨ ਹੈ ਜਦ ਅਸੀਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਕਥਨ ਏਕਾਂਤ (ਇਕਲਾ) ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਏਕਾਂਤ ਝੂਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਬੁਰਾ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਵੀ, ਛੋਟਾ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਨੀਚ, ਦੁਰਾਚਾਰੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਉਹ ਭਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਹੈ।
ਇਹ ਨਿਯਮ ਸੰਪੂਰਨ ਪਦਾਰਥ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੈ। ਆਇੰਸਟਨ ਨੇ ਇਸੇ ਨੂੰ ਥਿਊਰੀ ਆਫ ਰਿਲੇਵਲਟੀ ਸਿਧਾਂਤ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ
40
