________________
• ਮਹਾਯੋਗੀ ਅਚਾਰਿਆ ਸਥੂਲੀਭੱਦਰ :
ਅਚਾਰਿਆ ਸਥੂਲੀਭੱਦਰ ਇਕ ਮਹਾਯੋਗੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਇਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਲੋਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਅਤੇ ਗਨਧਰ ਗੋਤਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੰਗਲ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੰਦ ਵੰਸੀ ਰਾਜ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪਾਟਲੀਪੁਤਰ ਸੀ, ਨੰਦ ਸਾਮਰਾਜ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪਾਤਰ ਮਹਾਮੰਤਰੀ ਸਨ, ਸ਼ਕਡਾਲ। ਇਹ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਨ, ਫੇਰ ਵੀ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਪੱਕੇ ਅਨੁਯਾਈ ਸਨ। ਸ਼ਕਡਾਲ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 7 ਪੁੱਤਰੀਆਂ ਸਨ। ਸਥੂਲੀਭੱਦਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਨੰਦ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨਿਤੀਕ ਸਾਜਿਸ਼ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ, ਸ਼ਕਡਾਲ ਦੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਹੋਈ ਮੌਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਥੂਲੀਭੱਦਰ ਜਿਹਾ ਕਾਮੀ ਨੋਜਵਾਨ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਵਿਰਕਤ ਹੋ ਕੇ ਅਚਾਰਿਆ ਸੰਭੂਤਵਿਜੇ ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣਿਆ। ਕਠੋਰ ਸੰਜਮੀ, ਧਿਆਨ ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਕਾਮ ਜੇਤੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਜੈਨ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਿਧੀ ਸੀ। ਅਚਾਰਿਆ ਭੱਦਰਬਾਹੂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾ ਦਸ ਪੂਰਬਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭੈਣਾ ਨੂੰ ਚਮਤਕਾਰ ਵਿਖਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾ ਇਕ ਵਾਰ ਸ਼ੇਰ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਅਚਾਰਿਆ ਭੱਦਰਬਾਹੂ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਦੇਣ ਦੇ ਅਯੋਗ ਸਮਝ ਕੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਚਾਰ ਪੂਰਬਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਜੈਨ ਸੰਘ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਤੇ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ ਗਿਆਨ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਅਰਥ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਅਚਾਰਿਆ ਸਥੂਲੀਭੱਦਰ ਕੇਵਲ 10 ਪੂਰਬ ਦੇ ਜਾਣਕਾਰ ਰਹੇ। ਵਿਕਰਮ ਸੰਮਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 255 ਵੀਰਨਿਰਵਾਨ ਸੰਮਤ 215 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ।
ਅਚਾਰਿਆ ਸਥੂਲੀਭੱਦਰ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਚੇਲੇ ਸਨ। ਆਰਿਆ ਮਹਾਗਿਰੀ ਅਤੇ ਆਰਿਆ ਸੁਹੱਸਤੀ। ਮੋਰੀਆ ਸਮਰਾਟ ਚੰਦਰ ਗੁਪਤ ਦਾ ਪੋਤਾ ਅਸ਼ੋਕ ਪਹਿਲਾਂ ਅਪਣੇ ਕੁਲ ਧਰਮ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਅਨੁਯਾਈ ਸੀ ਪਰ ਕੁਝ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਅਨੁਯਾਈ ਬਣ ਗਿਆ। ਵਿਦਵਾਨਾਂ
21
