Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) anusaMdhAna zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri (gurumUrtiH bhadrezvaraH saM. 1333) kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda 2005 www.sanelibrary
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA sampAdakaH vijayazIlacandrasUri zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2005
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 Adya sampAdakaH DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdakaH vijayazIlacandrasUri samparkaH ____C/o. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa amadAvAda-380007 prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAnaH (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 mUlya: Rs. 80-00 . mudraka: kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phona: 079-27494393)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana chellA thoDA vakhatathI jaina saMghamAM cAlatA pravAho parathI evo ahesAsa thAya che ke jaina sAdhuomAM saMzodhanAtmaka adhyayananI ruci ughaDI rahI che. 'anusandhAna' jevAM zodha - sAmayiko mATenI jijJAsA, hastaprata- bhaNDAro jovAnI tathA pothIo ukelavAnI utkaNThA, A badhAM cihno dhIme dhIme ghaNe ThekANe jovA maLI rahyAM che. jo ke, gatAnugatikapaNe pothIonI azuddha nakalo lakhAvavI tathA zuddhatAnI ke prUphavAcananI leza paNa darakAra na rAkhavI; balke je lokone jaina grantho, granthakAro, granthaviSayo sAthe koI ja nAto - rizto na hoya tevA loko pAse vAMcana - zodhana karAvIne azuddha vAcanAone zuddhatAnI mahora mArIne cAlavuM, A badhuM to khUba jorazoramAM ane vyApakapaNe aneka sthaLe cAlI rahyuM che. o zocanIya che, ayogya che, ane moTA anarthonuM kAraNa che. tema chatAM, keTaleka ThekANe sAcI jijJAsA, bhUkha ane mathAmaNa paNa, apratyAzita rUpe, jovA maLavA mAMDI che, te AzvAsaka ghaTanA jaNAya che. zodhapremIono samudAya vadhato rahe, ane pakSApakSIthI para rahIne zuddha zodhakAryamAM te macyo rahe tevI prArthanA. - zI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ - anukramaNikA mahopAdhyAya zrIyazovijayajInI be racanAo saM. muni dhurandharavijaya 01 zrI jinamahendrasUrijI ko preSita prAkRta bhASA kA vijJapti-patra ma. vinayasAgara 08 jinabhaktimaya vividha geya-racanAo saM. munikalyANakIrtivijaya 20 mahopAdhyAya zrImeghavijayagaNiracitaH sevAlekhaH / saM. vijayazIlacandrasUri 28 citrakAvyAni saM. muni dharmakIrtivijaya 47 rAgamAlA-zAntinAtha stavana // saM. zI. 63 zrIsUracandropAdhyAyanirmitam praNamyapadasamAdhAnam ma. vinayasAgara 69 TraeNka noMdha (1) bhadrezvaramA upalabdha be gurumUrtio - zI. 74 patracarcA (1) pAThaka raghupati ma. vinayasAgara 75 vAcaka labdhiranagaNi kharataragaccha ke the . ma0 vinayasAgara 77 vihaMgAvalokana-30 upA. bhuvanacandra 80 vihaMgAvalokana-31-32 upA. bhuvanacandra navAM prakAzano
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahopAdhyAya zrIyazovijayajInI be racanAo saM. muni dhurandharavijaya mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjanI, eka apUrNa ane eka pUrNa, be apUrva kRtio vibudha janonA karakamalomAM mUkatAM harSa thAya che. upAdhyAyajI 'gaNi' haze tyAranI A racanAo hovAnu, bannenA anta bhAge 'gaNi jasavijayakRtA' tathA 'yazovijayagaNinA' evA ullekha jotAM, lAge che. bannenA lipikartA paNDita nayavijayagaNi (kartAnA guru) che. nayavijayajI gaNie saM. 1710 mAM lakhela 'dravya guNa paryAya rAsa'nI temaja svaracita 'bhaktAmarastotraTIkA'nI prationA akSara AvA ja che. pazcima rAjasthAnanA koI gAmamAMthI vecAvA mATe mArI pAse AvelA eka granthasaMgrahagata eka guTakA (pustaka)mAMthI judAM paDI jatAM 4 pAnAM mArA hAthamAM AvelAM, jemAM A be kRtio lakhAyelI che. pAnAM chUTAM ja che, tethI lAge che ke prathama kRtinAM AgalAM traNa pAnAM paNa kyAMka hovAM ja joIe. prathama kRti che prasiddha ajitazAntistavanI anukRtirUpa, dvIpabandara (dIva) maNDana suvidhinAtha jina tathA pArzvanAtha jina- saMskRta stavana. prApta aMzamAM gAthA 31 thI 39 che; 1 thI 30 anupalabdha che. pachInA traNa patromAM 'jaya tihuaNa stotra'nI anukRti jevI, apabhraMzabhASAnibaddha 'zaMkhezvara pArzva stuti' che, je 29 gAthAtmaka che. trIjI gAthAmAM trIjuM caraNa lakhavAnuM chUTI javA uparAMta kvacit lekhanakSati jovA maLe che. kRtio majAnI che. banne kRtionA prAntabhAge potAnI prathA anusAra kartAe potAnA gurujanonuM smaraNa karyu che. prathama kRtinA antima zlokomA spaSTa nirdeza che ke dvIpa bandaranA saMghanI vinaMtithI, kartAe, ajitazAntivat suvidhi-pArzvastavanI racanA karI che. jo A stavaracanA pUrNa prApta thaI hota to upAdhyAyajInI eka atyanta sundara ne prAsAdika racanA maLI hota. zaMkhezvara pArzva stutimAM paNa kartAnI kamalakomala prAsAdikatA jaNAI Ave che ja. saMbhavataH, upAdhyAyajIe navya nyAyarnu adhyayana karavA mAMDyu, te pahelAMnI A racanAo hoya to nA nahi.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 (1) zrIsuvidhi-pArzvajinastavaH (apUrNaH) / * * * * * * . . . . . . bamAnamekhalAbhirAmadAmavalayavalganAvalambavalgunA surendrapadmalocanAkareNa / yasya sundarAbhiSekakAriNA gabhastibimbacumbidevazailadezapezalapradezasaGgigAGganirjharAnukAriNA / virAjitaM virAjitaM bhavAhinAzane namAmi taM nitAntazAntasevadhi bhujaGgarAjalAJchanaM jinam // 31 // nArAcakaH // indusundarasitAtapatraparimaNDitau ghanabhavagahanajananabhayabhaJjanapaNDitau / hArazazAGkapANDurayazobharazAlinI kovidavadanapagrahasitadyutimAlinau // 32 // lalitakam / / kRpAvatArau suraijjitArau kRtopacArau gatA'ticArau / zuciprakArau galadvikArau sukhapracArau samagrasArau // 33 // vAnavAsikA // tau mahodayavilAsabhAjanA-nanditAvabhinutau sabhAjanAH / etayorupari ye'sabhAjanA- ste bhavanti kila rAsabhA janAH // 34|| _aparAntikA // stutamiti jinapatiyamalaM, vibudhavrajasevyamAnapadayamalam / siddhadhunIjalavimalaM sRjatu vinidraM hRdayakamalam // 35 / / AryA // suvihitakulakoTIraM vande zrIvijayadevaguruvIram / zrIvijayasiMhadhIraM zrImatkalyANavijayaguruhIram / / 36 // AryA // zrIlAbhavijayavibudhA-steSAM ziSyA vizeSavidvAMsaH / teSAM ziSyavataMsau vibudhau zrIjItavijaya-nayavijayau // 37 // AryA / / alineva taccaraNavara-paGkajaparicaraNakaraNarasikeNa / zrIsaGghaprArthanayo-dyuktena yazovijayagaNinA // 38 // AryA / /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 abhraMlihajinagRhayo-ranayoH zrIdvIpabandiroditayoH / stavanAd yadakRta sukRtaM tenA'stu svasti saGghAya // 39 // AryA // iti zrIajitazAntistavacchandorItiparIta-zrIsuvidhipArzvajinastavaH // paNDitanayavijayena likhitaH // (2) zrIzaGkezvara pArzvajina stuti // aiM namaH // jaya jogiMdamurNidacaMda-deviMdapavaMdiya ! jaya saMkhesara pAsanAha ! tihuaNaabhiNaMdiya ! / jaNamaNavaMchiyaatthasatthasurataru ! jaNiucchava ! dhanaMtarisamasamaraseNa maha sukkhakaro bhava // 1 // ahavA kiM mama patthieNa tuha thuNaNasuraduma sevaNameva samatthamatthavitthArakae mama / chAyApAyavamAsiyANa pahiyANa pahassamamahaNakae Nahi patthaNA bia Nuissai vissama // 2 // jaha majjaMti na kANaNammi kariNo paMcAyaNaapphoDiyalaMgUlasaddabharie suhabhAyaNa / taha jiNa ! tuha abhihANajhANapaNihANaparAyaNabhaviajaNANa hu mANasammi duriyAI visaMti Na // 3 // tamapaDalAiM galaMti majjha sayalAI vi sAmiya ! tuha muhacaMdanihAlaNeNa pariNayasamayAmiya ! / aha jiNa ! maha tuha Agamesu jahasatti subaMdhura bhattiviattinibaMdhabaMdha ! duriukkaramuddhara // 4 // pariaTTevi pahU tumaM si loAloANa vi maha duhamittaviNAsaNaM tu sukaraM tuha saMbhavi /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ taha vi imaM mama patthaNAi jujjai apuNabbhavi dhammasamussia - sAmidAsabhAvo balavaM bhuvi // 5 // jaya bhayabhaMjaNa pAsaNAha ! tihuaNamaNaraMjaNa ! jaNa jaNavaMchiyakapparukkha ! vigaliyakammaMjaNa ! | jaya jiNa ! dappayadappasappamAhappapabhaMjaNa ! paramasamattanihANa ! jhANakayakalimalagaMjaNa ! ||6|| pariperaMtaphuraMtavijjubhIsaNabhari - aMbari / ghaNagajjiyakayataTTaNaTThaharigayakayaDaMbari / musalapamANayamuktamehajaladhArasupIvari tujjha khamA na hu paMkilAvi caMcalakamaThAsuri // 7 // jaya NayasuravaravarakirIDamaNicuMbiyaNahayala ! phaNiphaNamaNisaMkaMtakaMtikimmIriyaNahayala ! atulasajalajalavAhasaMgiaMjaNagirimehalanavaveruliyakarapparoha ! phaliNIdalasAmala ! // 8 // tuha ANAi pisAya bhUa aikUra mahaggahasAiNi DAiNi DaMbarAi NAsai gahaviggaha | tihuaNajaNa ArAhiANa bhuvaNattayasuppaha ! tuha nAmaM ciya paramamaMtavarakajjakaraM mama (maha) // 9 // je aDavIsu aDaMti jaMti gahaNe pahaluMTaNasaMkappiyaNiyateNavittipaurA corA jiNa ! / te poravva Na tujjha NAmamaMtakkharasamaraNaka[Na]parAyaNamANasANa bhayayA bhayabhaMjaNa ! // 10 // paNavapurassarakajjasajjalajjAnIuttara arihaM ciya siripAsaNAhaNAmakkharasaipara / asuragarulagaMdhavvajakkharakkhasavarakiMnara nAgAisu avilaMghiyANa airA hohisi Nara ! // 11 // anusandhAna 33
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 jaya jagajaNamaNavaMchiatthapUraNu ciMtAmaNi ! ciMtAmaNiNayaNAgahANa paumAvai sAmiNi / jaya saMkhesara pAsaNAha ! su(sa?)raNAgayakAmiNi kAmavilAsakkhubhiyacitta ! jiNa ! muNijaNagAmaNi ! // 12 // aTThArasaghaNadosi(sa?)sosi-kevalakiraNukkarapasabhapabohiyasamaNasaMghaloaNakamalAyara ! / kumaikumaisacchaMdamaMdasaMkappasamuddharatimiratirohaga ! pAsaNAha ! jaya tihuaNadiNayara ! // 13|| jaya NayapatthivamatthayatthalaMbaMtasamussiyakappadumaabhirAmadAmasaMpUjiyaNiyapaya ! / payaDIkayaparamatthasattha ! purisatthapavattaya ! purisuttama ! varapurisasIha ! sivamagguvadesaya ! // 14|| tuha kevalakiraNodayeNa vaDDai jhANaNNava aNavamaNavamarasappasappilaharI apuNabbhava ! / pattha (peccha ?)tumaM ullasai mujjha mANasamiNamo jiNa ! iya tihuaNaANaMdacaMda ! maha tAvanivAraNa ! // 15 // jai bIhesi bhavAu vAucalaAuathira-paradaviNasamullaNaduvvaNAidutthAu jiNesara ! / tA saMkhesarapAsaNAha ! samaraNaraNa[raNa] kiya jhANakaraNaegaggalaggahiao hava ! piyavaya // 16 / / jaya unnayakayaNaya-pamANavayavayaNasugajjia ! ajjiyasukayasamuddaladdhasamarasabharasajjia ! / mArisajaNamaNasihipamoataMDavaparimaMDaNa ! iya jiNa ! rohiyabohibIa ! ghaNaduriavihaMDaNa ! // 17 // jiNa ! tivihaM tiviheNa tujjha saraNaM paDivajjiya tajjiyamohabhaDA havaMti duriyaM pi visajjiya /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 jaya jaya mayaNapahAradhIra ! iya tihuaNatAraNa ! tihuaNavacchala ! tihuaNikkaduhaduriyanivAraNa ! // 18 // tuhamuvayAraparAyaNo si uvayArapayaM puNa apuNabbhava ! bhavabhamaNadukkhaduhiohamihaM jiNa ! / tA bhuvaNattayavaMdaNijja ! NiapahamavalaMbiya kuNasu suhAI jiNiMdacaMda ! vidaliyasayalAhia // 19 // aTThamahAbhayaduTThakuTThajarapadarabhagaMdaraacchikucchisuimUlasUlapamuhAI jiNesara ! / tuha nAmakkharasamaraNeNa jiyayaM sayalAI vi / timirAI viravijjuIi NAsaMti duhAI vi // 20 // sussuasamayavihIi bhaggabhavijaNabhavaaMtara ! paramarasAyaNasama ! pahANa ! telukkasuhaMkara ! / vayasamayaMjaNaaMjaNeNa vimalIkayaloaNa ! jaNagaNasaMthua ! bhuvaNavijju ! mArisapaDibohaNa ! // 21 // saraNAgayajaNatANa ! pANasaMtaisaMrakkhara(Na) ! varaadbhuttarasahasamANajiNalakkhaNalakkhaNa ! / jaya hayamoha haohasoha duhasarasaMtakkhaNa ! tihuaNajaNaANaMdakaMda ghaNa ! paramaviakkhaNa ! // 22 / / tuha guNaguNaNaparAyaNa tthu rasaNA jiNaNAyaga ! hiyayaM puNa tuha jhANapuNNamuttamapahasAhaga !! gattaM tujjha pamANa(paNAma?) bhAvaromaMcapasAhaga- ! mi(i)ya patthijjai desu deva ! sAsayasuhadAyaga ! // 23 // nahi vihalaM tuha patthaNaM ti vIsAsavaseNa u suhamAsijjai bhuvaNavijja ! niuNeNa Na keNa u / iya jANijjai tahavi bhUribhattibbharabhAsiya hiyayavijaMbhiyameyameva bahu bahu bhAsiyamiya // 24 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 tuha saraNAgayavacchalassa maha uvari piyAmaha ! juggAjuggaviciMtaNaM pi suvilaMbasahaM kara(kaha) / ahamiha puNa jANAmi juggasaMgaya juggaM ciya appANaM tuha pAyamUlasusaraNamuvalaMbiya // 25 // kimu vayaghoraparakkamehiM kayakAyakilesihaM jogabbhAsanivAsapAsajaMtiyaNiyalesihi / jai bhavvA ! bhavabhUabhIibhIyA sivamicchaha tA saMkhesarapAsaNAhaNAmaM ciya samaraha // 26|| ghaNaduriyAI jiNAI mujjha sigdhaM NAsaMti hu aNimAiyavaraaTThasiddhibuddhI vilasaMti hu / sirisaMkhesarapAsaNAhasevAsupasAiNa tA kiM parasurasevaNeNa iya ciMtisu bhaviyaNa ! // 27 // mujjha maNorahapatthaatthakappadruma ! sAmiya ! / mA avahIrai dAsamiya(meya) bhAsai sira nAmiya / siri saMkhesarapAsaNAha ! bhavaduhabharamoaNa ! suNa vinnattirahassa tuTThisupasAyapaloaNa ! // 28|| tavagaNagurusirivijayadevasUrIsara ! varaguNapaTTapahAyaravijayasiMhasUriMda pasAiNa / ia thuNio sirijItavijayabuhadhammasahoarasirinayavijayamuNiMdasIsajasavijayasuhaMkara // 29 // iti zrIzaddhezvarapArzvajinastutiH / gaNijasavijayakRtA / paM. nayavijayagaNinA likhitA // C/o. samRddhi epArTamenTa, 'candana'nI pAchaLa, hAI-ve, DIsA-385535
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinamahendrasUrijI ko preSita prAkRta bhASA kA vijJapti-patra ma. vinayasAgara vijJapti-patra-lekhana eka svatantra vidhA hai| yaha vidhA sAhityazAstra .. ke antargata hI hai kintu sAhityazAstra meM isakA koI upabheda prApta nahIM hotA hai / jaina manISiyoM dvArA yaha vidhA pallavita evaM puSpita hokara svatantra rUpa prApta hai / anya paramparAoM meM sambhavataH isakA ullekha nahIM milatA hai / vijJapti-patra-lekhana ke do rUpa prApta hote hai 1. jaina munigaNoM dvArA preSita aura 2. jaina saMgha dvArA gaNanAyaka evaM AcAryoM ko preSita / 1. jaina munigaNoM dvArA preSita : jaina munigaNoM dvArA preSita patroM meM munijana apane AcAryoM / gaNanAyakoM ko jo saMskRta, prAkRta bhASA meM patra likhate the / ve patra gadya, padya aura gadyapadyamizrita hote the| samAsabahula alaMkAroM kI chaTA se yukta kAvya zailI meM likhita the / ina patroM meM munijana apane cAturmAsika dhArmika kriyA-kalApoM, yAtrA-vRttAntoM, pravacanoM, samAja dvArA Acarita viziSTa kRtyoM aura zAsana-prabhAvanA kA varNana karate the / zAstra paThana-pAThana kA bhI adhyayana-adhyApana kA bhI ullekha hotA thA / ina patroM kA prArambha tIrthaMkaro, gaNadharoM aura AcAryadevoM kA smaraNa kara vartamAna gacchanAyaka ke guNoM kA ullekha karate hue, preSaNIya sthAna/nagara ke gaurava ko vyAkhyAna karate hue, nAmollekha sahita AcAryoM ko savidhi vandana karate hue preSita kiyA jAtA thA / tatpazcAt preSaka munijanoM ke nAma vistAra ke sAtha likhe jAte the / aitihAsika varNanoM kA bhI inameM prAcurya rahatA thA / anta meM zubhakAmanA aura AzIrvAda cAhate hue patra pUrNa kiyA jAtA thA / ye patra bar3e vizAla hote the aura laghu bhI / vizAla patroM meM eka vikrama samvat 1441 meM ayodhyA meM virAjamAna pUjya lokahitAcArya ko bhejA gayA thA / bhejane vAle theAcArya jinodayasUri, jo usa samaya aNahilapura pATaNa meM virAjamAna the /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 ." isameM padya kevala 86 hai aura zeSa bhAga gadya meM hai / yaha gadya bhAga bhI mahAkavi bANa, daNDi aura dhanapAla kI zailIkA anukaraNa karatA hai / zabdachaTA bhI AlaMkArika hai aura aitihAsika ghaTanAoM kA bhI nirdezana hai| isameM tIrthayAtrAoM kA viziSTa varNana hai| (yaha vijJapti-patra munizrI jinavijayajI dvArA sampAdita hokara jaina-vijJapti-lekha-saMgraha pustaka meM prakAzita ho cukA isI prakAra vikrama samvat 1484 meM gacchAdhipati jinabhadrasUri ko likhA gayA patra vijJaptitriveNI ke nAma se prasiddha hai / usa samaya AcArya pATaNa meM hI virAja rahe the / patra ke lekhaka the-jaina sAhitya aura sAhityazAstra ke dhurandhara vidvAn upAdhyAya jayasAgarajI / unhoMne yaha patra sindha pradeza sthita malika vAhanapura se likhA thA / kaI laghu vijJaptipatra kAvyoM ke rUpa meM athavA mahAkAvya kI zailI meM yA pAdapUrti-kAvyoM ke rUpa meM likhe gaye the / ye patra bhI aitihAsika aura sAhityika dRSTi se apanA vizeSa mahattva rakhate haiM / kaI vijJaptipatra citrakAvyabaddha bhI hote haiM athavA madhya meM citrakAvya bhI prApta hote haiM / ina patra lekhoM meM vinayavijayopAdhyAya, meghavijayopAdhyAya, vijayavardhanopAdhyAya Adi pramukha haiM / inameM se katipaya vijJaptipatra prakAzita bhI ho cuke hai / 2. jaina saMgha dvAsa gaNanAyaka evaM AcAryoM ko preSita : yaha patra citrabaddha hone ke kAraNa AkarSaNayukta darzanIya aura manorama bhI hote haiM / vizAla janmapatrI ke anukaraNa para vistRta bhI hote haiM / ina vijJaptipatroM kI caur3AI 10 se 12 iMca hotI hai aura lambAI 10 phuTa se lekara adhikAdhika 108 phuTa taka hotI hai / Tukar3oM ko sAMdha-sAMdha kara baMDala-sA bana diyA jAtA hai| ina vijJaptipatroM meM sabase pahale kumbhakalaza, aSTa maMgala, caudaha mahAsvapna aura tIrthaMkaroM ke citra citrita kiye jAte haiN| pazcAt rAjA-bAdazAhoM ke prAsAda, nagara ke mukhya bAjAra, vibhinna dharmoM ke devAlaya aura dharmasthAna, kuMA, tAlAba Adi jalAzaya, bAjIgaroM ke khela aura gaNikAoM ke nRtya bhI citrita hote haiM / tatpazcAt jaina samAja kA dharma julUsa, sAdhujana aura zrAvaka samudAya ke citra bhI aMkita hote haiM / usake
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 pazcAt jina AcAryoM ko yaha vijJaptipatra bhejA jAtA hai, unake citra, unake adhikAdhika sarvazreSTha vizeSaNa aura unake nAma Adi aMkita kara lekhana prArambha hotA hai / AcArya ke guNoM kI bahuta prazaMsA karatI hai / upAsakoM kA varNana karatA hai| dharmakRtyoM kA varNana rahatA hai aura anta meM AcArya ko apane nagara meM padhArane ke lie vistArapUrvaka prArthanA/vijJapti kI jAtI hai / anta meM usa nagara ke agragaNya mukhya zrAvakoM ke hastAkSara hote haiM / ina patroM meM dhArmika-itihAsa ke atirikta samAja aura rAjakIya aitihAsika bAteM bhI garbhita hotI hai / ina vijJaptipatroM kA prArambha prAya: saMskRta bhASA meM aura antima aMza dezya bhASA meM hotA hai| ye vijJaptipatra adhikAMzataH citrita prApta hote hai aura kucha acitrita bhI hote haiM / bahuta alpa saMkhyA meM ye patra prApta hote haiM / carcita patra : prastuta patra prathama prakAra kA hai| isa patra ko pAlI meM sthita paM. jayazekhara muni dvArA jaisalamera meM virAjamAna gacchanAyaka zrIpUjya jinamahendrasUri ko bhejA gayA hai / vikrama saM. 1897 meM likhita hai / isa patra kI mukhya vizeSatA yaha hai ki yaha prAkRta bhASA meM hI likhA gayA hai| anta meM pAlI nagara ke mukhiyoM ke hastAkSaroM sahita AcArya ke darzanoM kI abhilASA, pAlI padhArane ke lie prArthanA athavA anya munijanoM ko bhijavAne ke lie anurodha kiyA gayA hai / isa patra meM koI bhI citra nahIM hai| patra kI lambAI 1 phuTa tathA caur3AI 10 iMca hai| yaha patra mere svakIya saMgraha meM hai| patra kA sArAMza prArambha meM do padya saMskRta bhASA meM aura zArdUlavikrIDita chanda meM hai / prathama padya meM bhagavAn pArzvanAtha kI stuti kI gaI hai aura dUsare padya meM jaisalamera nagara meM cAturmAsa karate hue zrI pUjya jI ke pAdapadmoM meM prAkRta bhASA meM yaha vijJaptipatra likhane kA saMketa kiyA hai / . isake pazcAt prAkRta bhASA meM zAntinAtha bhagavAn ko namaskAra kara jaisalamera nagara meM virAjamAna gaNanAyaka ke vizeSaNoM ke sAtha guNa-gaurava / yazakIrti kA varNana karate AcArya jaMgamayugapradhAna zrIjinamahendrasUri jo ki
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 11 pAThaka, sAdhugaNoM se parivRta haiM, se prArthanA kI gaI hai ki pAlI nagara kA zrIsaMgha bhaktipUrvaka vandana karatA huA nivedana karatA hai aura likhatA hai ki Apake prasAda se yahA~ kA zrAvaka samudAya sukhapUrvaka hai aura Apa zrI sAdhu-ziSyoM ke parivAra sahita sakuzala hoNge| "payurSaNa ke dhArmika kArya-kalApoM sambandhita Apa dvArA preSita kRpApatra prApta huA aura isa patra ke sAtha ApazrI ne zrAvakoM ke nAma pRthaka patra bheje the, ve unheM pahuMcA diye gaye hai| Apake patra se hameM bahuta AnaMda huA aura zubha bhAvoM kI vRddhi huI / " "yahA~ bhI payuSaNa parva ke upalakSya meM tapa, niyama, upavAsa aura pratikramaNa bhI adhika hue / kalpasUtra kI nava vAcanA huI / vyAkhyAna sunakara aneka zrAvakoM ne kanda-mUla, rAtri-bhojana Adi akaraNIya kAryoM kA tyAga kiyA / bahuta logoM ne chaTha, aTThama, dazama, dvAdaza Adi aneka prakAra kI tapasyA kI / campA nAma kI zrAvikA ne mAsakhamaNa kiyA / 71 zrAvakoM ne samvatsarI pratikramaNa bhI kiyA / pratikramaNoM ke uparAnta cAra zrAvakoM ne - golechA bhairoMdAsa, choTamala ummedamala kaTAriyA, gumAnacanda balAhI, zobhAcanda sukalacanda caupar3A ne zrIphala kI prabhAvanA kI / paMcamI ko svadharmIvAtsalya huA jisameM 300 zrAvakoM ne lAbha liyA / " "ASAr3ha sudi 2 budhavAra se jayazekharamuni ke mukha se AcArAGga sUtra kA vyAkhyAna aura bhAvanA meM mahIpAla caritra zravaNa kara rahe hai / bahuta loga vyAkhyAna zravaNa karane ke lie Ate hai / abhI AcArAGga sUtra kA lokavijaya nAmaka dvitIya adhyayana ke dUsare uddezakoM kA vyAkhyAna cala rahA hai / samvatsarika divasoM meM hamAre dvArA jo kucha avinaya-aparAdha, bhUla huI ho, use Apa kSamA kareM, hameM to ApakA hI AdhAra hai| hamAre Upara ApakA jo dharma-sneha hai, usameM kamI na Ane deM / jaisalamera nivAsI bhavya loga dhanya haiM, jo Apa jaise zrIpUjyoM ke nitya darzana karate hai aura zrImukha se niHsRta amRta vANI sunate haiM / Apake sAtha virAjamAna vAcaka sAgaracandra gaNi Adi ko vandanA kaheM / "
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 anusandhAna 33 vikrama samvat 1897 kAtika sudi saptamI ravivAra ko jayazekhara muni ne yaha vijJapti patra likhA hai / isake pazcAt rAjasthAnI bhASA meM zrIsaMgha kI ora se vinatI likhI gaI hai / isameM likhA hai ki "Apane isa kSetra ko yogya mAnakara paM. nemicandajI, manarUpajI, nagarAjajI aura jasarAjajI ko yahA~ bhejA hai, usase yahA~ jaina dharma kA bahuta udyota huA hai aura vyAkhyAna, dharma-dhyAna kA bhI lAbha prApta haA hai| pahale yahA para upAzraya kA haka aura kharataragaccha kI maryAdA/samAcArI uTha gaI thI / inake Ane se sArI samasyA hala ho gii| Apase nivedana hai ki pAlI kSetra yogya hai| inako do-tIna varSa taka yahAM rahane kI ijAjata deM tAki yaha kSetra sudhara jAe aura bahuta se jIva dharma ko prApta kareM / " - isake pazcAt mAravAr3I (muDiyA) lipi meM pAlI ke 28 agragaNyoM ke hastAkSara haiN| unameM se kucha nAma isa prakAra hai - nAbarIyA bhagavAnadAsa, saMtoSacanda pratApacanda, amIcanda sAkaracanda, golechA bhairolAla rikhabacanda, kaTAriyA zeramala ummedacanda, kaTAriyA jeThamala, lAlacanda harakacanda, saMghavI rUpacanda rikhabadAsa, golechA sAgaracanda Alamacanda Adi / vizeSa : isa patra meM cAra yatijanoM ke nAma Ae hai - paM. nemicanda, manarUpa, nagarAja, jasarAja ke nAma Ae hai / ina cAroM ke nAma dIkSAvasthA ke pUrva ke nAma haiM / kharataragaccha dIkSAnandI sUcI pRSTha 101 ke anusAra samvat 1879 meM phAguNa vadI 8 ko bIkAnera meM zrI jinaharSasUrine zekharanandI sthApita kara jayazekhara ko dIkSA dI thI / jayazekhara kA pUrva nAma jasarAja thA aura sumatibhakti muni ke ziSya the aura jinacandrasUri zAkhA meM the / ___zrI jinamahendrasUri zrIpUjya jinamahendrasUri ko yaha vijJapti patra likhA gayA thA ataH zrIjinamahendrasUri kA saMkSipta paricaya isa prakAra hai : ___alAya mAravAr3a nivAsI sAvaNasukhA gotrIya zAha rUpajI kI patnI sundaradevI ke ye putra the| janma samvat 1867 thA / manarUpajI inakA janma nAma thA / samvat 1885 vaizAkha sudI 13 nAgaura meM inakI dIkSA huI thI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 aura dIkSA nAma thA - muktizIla / dIkSAnandI ke anusAra inakI dIkSA 1883 meM sambhava hai / gacchanAyaka zrI jinaharSasUri kA samvat 1892 meM svargavAsa ho jAne para migasara vadI 11 somavAra 1892 meM maNDovara durga meM inakA paTTAbhiSeka huA / yaha mahotsava jodhapura nareza mAnasiMhajIne kiyA thA, aura usa mahotsava ke samaya 500 yatijanoM kI upasthiti thI / yahI se kharataragaccha kI dasavIM zAkhA kA udbhava huA / maNDovara meM gaddI para baiThane ke kAraNa yaha zAkhA maNDovarI zAkhA kahalAI / idhara yatijanoM meM vicAra-bheda hone ke kAraNa bIkAnera nareza ke Agraha para jinasaubhAgyasUri gaddI para baiThe / zrI jinamahendrasUri ke upadeza se jaisalamera nivAsI bAphaNA gotrIya zAha bahAdaramala, savAIrAma, maganIrAma, jauMrAvaramala, pratApamala, dAnamala Adi parivAra ne zatrujaya tIrtha kA yAtrIsaMgha nikAlA thA / isa saMgha meM 11 zrIpUjya, 2100 sAdhu-yatigaNa sammilita the / isa saMgha meM surakSA kI dRSTi se cAra topeM, cAra hajAra ghur3a-savAra, cAra hAthI, ikyAvana myAnA, sau ratha, cAra sau gAr3iyA~, pandraha sau U~Ta sAtha meM the / isameM aMgrejoM kI aura se, koTA mahArAvajI, jodhapura nareza, jaisalamera ke rAvalajI aura ToMka ke navAba Adi kI ora se surakSA vyavasthA thI / isa yAtrI saMgha meM usa samaya 13,00,000/- rU. vyaya hue the / yahI bAphaNA parivAra paTavoM ke nAma se prasiddha hai aura inhIM ke vaMzajoM ne udayapura, ratalAma, indaura, koTA Adi sthAnoM meM nivAsa kiyA thA aura rAjamAnya hue the / inake dvArA nirmita kalApUrNa evaM darzanIya pA~ca haveliyA~ jaisalamera meM Aja bhI paTavoM kI haveliyoM ke nAma se prasiddha hai, aura amarasAgara (jaisalamera) ke donoM maMdira isI paTavI parivAra dvArA nirmita hai / isI paTavA parivAra ne lagabhaga 360 sthAnoM para apanI gaddiyA~ sthApita kI thI aura gRhaderAsara aura dAdAbAr3iyA~ bhI banAI thI / inhIM ke vaMzajoM meM sara sirahamalajI bAphaNA indaura ke dIvAna the, zrI cA~damalajI bAphaNA ratalAma ke nagaraseTha the aura dIvAna bahAdura seTha kesarIsiMhajI koTA ke rAjyamAnya the / udayapura meM bhI yaha 1. ma0 vinayasAgaraH kharataragaccha kA itihAsa, pR. saM. 252-253.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 anusandhAna 33 parivAra rAjyamAnya rahA hai / vartamAna meM ina pA~coM bhAIyoM ke vaMzaja bhinnabhinna sthAnoM indaura, rAmagaMja maMDI, jhAlAvAr3a, kalakattA, Adi meM aura ratalAma- koTA parivAra ke buddhisiMhajI bAphaNA vidyamAna haiM / isa tIrtha-yAtrA kA aitihAsika varNana jaisalamera ke pAsa sthita amara - sAgara meM bAphaNA himmatarAjajI ke maMdira meM zilApaTTa para aMkita hai / isa zilApaTTa kI prazasti zrI pUraNacandajI nAhara dvArA sampAdita jaina lekha saMgraha, tRtIya khaNDa, jaisalamera ke lekhAMka 2530 para prakAzita hai / svanAmadhanya muMbaI nivAsI seTha motIsA ke anurodha para jinamahendrasUrijI bambaI padhAre aura sambhavataH bhAyakhalA dAdAbAr3I kI pratiSThA bhI inhoMne kI thI / samvat 1893 meM zatruMjaya tIrtha para seTha motIsA dvArA kArita motI - vasahI ToMka kI pratiSThA bhI inhoMne karavAI thI / samvat 1901 poSa sudi pUnama ko ratalAma meM bAbA sAhaba ke banavAye hue 52 jinAlaya mandira kI pratiSThA bhI inhoMne karavAI thI / isa pratiSThA ke samaya inake sAtha 500 yatiyoM kA samudAya thA / samvat 1914 bhAdrapada kRSNA 5 ko maNDovara meM ApakA svargavAsa huA / jodhapura nareza, udayapura nareza Apake parama bhakta the | Apake dvArA pratiSThita saikaDoM mUrtiyA~ Aja bhI prApta haiM / inake pATa para kramazaH jinamuktisUri, jinacandrasUri aura jinadharaNendrasUri virAjamAna hue / vartamAna meM isa zAkhA meM koI zrIpUjya nahIM hai / prAyaH yati samAja bhI samApta ho cukA hai / I mUla vijJaptipatra isa prakAra hai : zrIgautamAya namaH // namaH zrIvardhamAnAya sarvakalanAya || // pratyUhavyUhapramathanAya zrIsAdhugaNAdhIzAya namaH // svastizrIvaravarNinI priyatamaM vizvatrayaikAdhipaM, pratyUhaprazamAya kAmadamapi preSThaM paraM kAmadam / prAstAkaM puruhUtapUjitapadaM pArzvaprabhuM pAvanaM, prakhyAtaM praNipatya satyamanasA kAyena vAcApi ca // 1 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 15 satyAsecanake sujezalamahAdurge pure tasthuSAM, cAturmAsyavidhAnasAdhanakRte zrIpUjyarAjAmidam, vijJapticchadanaM pramodasadanaM patpadmayoH prAbhRtIkurve prAkRtabandhuraM gurudhiyaH zazvat kriyAsuH kRpAm // 2 // dvAbhyAM yugmam sotthi sirisaMtijiNaM paNamiUNa sirijesalameruNayarapavare pujjA paramapujjA uttamA uttamuttamA jAtisaMpannA kulasaMpannA balasaMpannA rUvasaMpannA lajjAlAdhavasaMpannA suyapuNNA jiyakohA jiyamANA jiyamAyA jiyalohA jiyaniddA jiyaiMdiyA jiyaparIsahA khaMtippahANA muttippahANA bhavvavarapuMDarIyA pavaramuhasirIyA sugahiyacarittahirIyA puNNacaMdavisAlakaMtavayaNA amiyamahuravayaNA karuNA bharamaMtharanayaNA amiyavaraguNabhAyaNattaNeNa aharIkayagayaNA aNegacchegakaravicittanAyakahaNeNa raMjiyasayalasayaNA mahisannANajjhANasappahaviddhaMsakayahatthaduTThamayaNA kayAkhilajayajaMtujayaNA niddesaTThiyanaraniyarehi sayayakayabhayaNA sajjanaguNANurattA sayalasuhalakkhaNaliyagattA kAruNNadesaNNayA satthIkayasavvaaidugghaDasatthaghaDaNa(NA)vakkhANavihimmi vihiyapaDuniruttA AiNNavalesamukkiTThasUriguNajuttA ceTThigiyAINaM laddhalakkhattaNeNa vittAsiyaniyaDidhujjadhuttA niyabhihANasaIvAsaisamariyasuddhasuttA vissavissapasariya-pavarapaNDurajaseNa vijiyamattasuttA aTThamihimakiraNa-pamANapaDipuNNapuNNabhAlA gariTThaguNavisAlA savvasamayamANasake likaraNarAyamarAlA visayavivAgapayaDIkaraNAkalusasaliNeNa vijjhaviyavammahajalaNajAlA jiyaduddharamayaNA bhaviyavarapuNDarIyavibohaNe sahassakiraNA caMdeva sIyalIkayaka-sAyaparibhaviyasayalasattagaNA viyasiyakumuyanayaNA mahuravaravayaNaraMjiyasayaNA nANAippahANA guNalayaNA sayalasUriguNanihANA, kiM bahuNA ? jAva kuttiyAvaNabbhUyA jiNAgamajalanihipAragA bhaTTAragakulappavarA jaMgamajugappahANa-bhaTTAragA siri 108 sirisirisirisirisirijiNamarhidasUrisUrinAyagA suviNIyapAThagavAcagasAhusIsagaNasaparivArA tepaI siripalliyapurivarAora daMsaNAbhilAsI 2. bhinna lipi meM kinAre para kisI ne "pallayapurivarAo" ke sthAna para "khAcarodhanagarAo" likhA hai| vaha bhrAmaka hai| kyoMki Age patra meM saMgha kI ora se "pAlIkhetra lAyaka hai jINasu pAlIkhetra meM" likhA gayA hai /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 calaNapariyariyAparAyaNo ANAkArI sayalasAvagajaNasaMgho siripujjANaM varabhattIe abhivaMdiUNa viNNatti viNNavai / taMjahA-mAyaMDamaMDalAvattappamANapayAhiNeNa parimiyA bhujjo bhujjo duvaalsaavttvNdnnaavseyaa| tahA ittha siripujjANaM pasAyao sAvagANaM sayalasuhamatthi / siripujjANaM sAhusIsapariyarasahiyANaM suhasAyakusalakhemANa pavattiM sayA samIhAo(mo?) / avaraM ca-siripujjANaM pajjosavaNasavvodaMtasaMsUyago kivApatto samAgao / anne je sAvagANaM nAmeNaM pattA dinA te savversi hatthe patteyaM samappiyA / pattamajjhatthasamAyAravAyaNAo aIva ANaMdo siripujjacalaNaphAsaNakkappo payaDIhuo, bahUNaM bhavvANaM suhabhAvaNA vivaDDiyA / tahA ya ittha siripajjosavaNApavvarAoppahANappabalavaratavaniyamaposahovavAsa paDikkamaNehiM mahimabharo jAo / sirikappasuttassa nava vakkhANA bahuaviggheNa aIvadittA jAyA / vakkhANaM soUNa bahUhi jaNehi kaMdamUlarAibhoyaNapamuhamakajjaM parihariyaM / tahA ya sAvaya-sAviyANa majjhe chaTTha-aTThama-dasama-duvAlasAibahuviho tavo jaao| mAsakkhamaNamegaM caMpAbhihANayAe sAviyAe kayaM / tahA saMvaccharipaDikkamaNaM egasattarisAvagehiM kayaM / tattha ya cattAri sAvagehi-golechA bhairudAsa, kaTArIyA choTamalla umedamalla, balAhI gumAMnacaMda, copaDA sobhAcaMda sukalacaMdanAmehiM savvesi paDikkamaNakAragANaM siriphalANi patteyaM dinANi / saMvaccharipAraNage paMcamidiNe savvehiM kharataragaNasAvagehiM sAhammiyavacchalaM kayaM, tattha sAvagA tinni sayA bhuttA / aIva sohA pAubbhUyA iccAi dhammakiccANi hariseNa sNjaayaa| tahA AsADhasudibIyabuhavArAo siriAyArapaDhamaaMgo vakkhANe saMgheNa jayaseharamuNisagAsAo maMDAvio, uvariM mahIvAlacaritto bhAvaNAhigAre vaccijjai / tattha bahave sAvagA suNaNatthamAgacchaMtI / jiNavANInIrakannaphAsAo kammapaMkamalasarIratthaM dhovaMti / saMpayaM logavijayAbhihANabIyajjhayaNassa bitiuddesagassa vakkhANaM havai / siripujjANaM pabhAvao bahujaNANaM dhammaphalaM bohibIyamUlaM vaDDissai esA siddhaMtasuNaNadullahasAmaggI amhArisANaM maMdabhaggajaNANaM pujjappabhAvaM viNA annattha kattha milai / tahA ya -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 17 jaM kiMci saMvaccharaMsi sAvagehi siripujjANaM duTuM viNayapaDivattirahiyaM samAyariyaM settaM gaNavaIhiM khamiyavvaM uvasamiyavvaM khamiyamuciyaDhe suyasAyaraTe bausuyaharaTe pasAyaparaTe siripujjANaM sAvagA khamaMti uvasamaMti, siripujjehi vi uvasamiyavvaM / vayaM sevagA mhi sevagANaM bhavayANameva lajjA atthi, amhANaM tu sirimayANameva AdhArotthi / kiMbahuNA lihieNa ? sAvagajaNesu kivApIibhAvo vaDDeyavo, na chaDDeyavvo siNeho, tubbhe khamAsAyarA guNaggAhiNo guNanihiNo paruvayAraparA vijjaha / tahA ya 'jogakhemakaro nAho' iya niruttI sirimaesu vijjae / dhannA tattha puranivAsiNo bhaviyajaNA je siripujjANaM daMsaNaM niccaM kariti, tujjha vayaNakamalaviNiggayA amayasarovamA vANI suNaMti / amhANaM daMsaNAbhilAsA evaM / yataH - yathA cakorastuhinAMzubimbaM, yathA rathAGgo divasAdhinAtham / yathA mayUro jaladaM samantAt, tathA bhavaddarzanalAlaso'ham // puNa pattappadANeNa dhammanehalayA vivaDDaNIyA / yataH manobhUmau jAtA prakRticapalA yA vidhivazAt, guro vRddhi neyA pracuraguNapuSpaprasavinI / tathA saMsektavyA smRtimupagatairvAkyasalilai yetheyaM na mlAnirbhavati mRdulasnehalatikA / tahA amhAo pujjabhattI hINapunnattaNao kimavi na saMpajjai tassAvarAho khamiyavvo / tahA tattha vAyagasiri 5 sAgaracaMdagaNimAdINaM savvasAhUNaM vaMdaNA kaheyavvA / itthajoggaM bhattikiccaM liheyavvaM / payamattakkharahINAhiyassAvarAho soheyavve(saheyavvo?) / varise aTThArasayasattaNauyAhie kattiya-dhavalasattamIe ravivAradiNe eso viNNattileho jayasehareNa muNiNA lihio / tathA zrIsaMghanI vInatI A hai - aThai zrIsaMghanai kIrapA kara vNdaavsii| apraM ca aThArA khetra jogya jAMNane zrIjI mahArAja paM / zrI nemacaMdajI manarUpajI nagarAjajI jasarAjajI nai melAyA so zrI jayanadharamano bohata udota huvo / zrIsaMgha sarAvaka sarAvIkA ne vakhAMNa vAMNI suNane dharamadhyAMnano
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 lAbha vizeSa huMvo, su AvatA comAsAro Adeza INAMne hI lIkhAvasI / Age to sArI(thArI?) marajAdA / upAsarAro haka sAro uTha gayo tho so INAMne melaNAsuM sArI vAtarI marajAdarI vadhotara huI / paMDita hai, pAlikhetra lAyaka hai, jINasu pAlIkhetra meM to varasa doya tIna aThe INAMnai hI rakhAyAM khetra sudharasI ne ghaNA jIva dharama pAMmasI, vaDo lAbha upajasI / / lIkhatu nAbarIyA bhagavAnadAsa saMtokacaMda rI vaMdaNA vara 108 avadhArasI ghaNA mAnasuM | la // paratAbacaMda ........ .... rA vaMdaNA baMcAvasI 108 / lA sA. amIcaMda sAkaracaMda nI vaMdaNA vAra 108 avadhArasI ghaNA bahumAnathI da0 lakhamIcaMda / lakhatu golechA bheroMdAsa rakhabacaMda rA vaMdaNA 108 vaMcIo dharama saneha rakhAvasI / lIkhatu kaTArIyA seramala umedamalarI vaMdaNA 108 vAra avadhArasI / lIkhatu kaTArIyA jeThamala phatahamalarI vaMdaNA 108 vAra vaMcAvasI dharama saneha rakhAvasI / lIkhatu saMghavI bhIvarAja navalamala ara saMghavI samastakI vaMdaNA 108 avadhArasIjI ghaNA mAna sa da0 navalamala rA cha: ..... | lIkhatu ........... | lIkhatu lAlacanda harakacanda halAvAra kI vaMdaNA 108 vAra avadhArasI / lIkhatu saMtokacanda .......... nathamala gulechA rI vaMdaNA 108 vAra avadhArasI / lIkhatu bhaMNasAlI rUpacanda rakhabadAsa rI vaMdaNA 108 vAra avadhArasI | lIkhatu pArasacanda sUracanda sukalacanda rI ........... vaMdaNA 108 vAra avadhArasI / lIkhatu ...... ...... lAlacanda motIcandarI vaMdaNA 108 vAra avadhArasI / lIkhatu .................... vaMdaNA 108 vAra avadhArasI ..
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 / lIkhatu pugaliyA dhanasukha rI vaMdaNA 108 vAra avadhArasI karapA karane padhArasI aura...... / lIkhatu golechA agaracanda Alamacanda rI avadhArasI / lIkha subhakaraNa sesakaraNa - lUNiyArI vaMdaNA mAlama 108 vAra hosI hastakhata nihAlacandarA cha : 19 / lIkhatu nathamala caparora vaMdaNA 108 vAra avadhArasI / lIkhatu nagArAmarA vaMdaNA vaMcAvasI vAra 108 vAra vaMcAvasI dharama saneha rakhA jaNa vaise hI rakhAvasI ..... vaMdaNA 108 vAra karane *......... / lIkhatu sAla lakhamIcanda ara samasatarI vaMdaNA 108 vAra vaMcAvasI / lIkhatu pArakha umedamala rI vaMdaNA 108 vAra vaMcAvasI / lI khajAMcI mANakacanda agaracanda rI vaMdaNA 108 vAra vaMcAvasI vaMdaNA zrI 108 vAra vaMcAvasI / lI mANakacanda kunaNamala / lIkhatu kAMkarIyA bhIMvarAja rI vaMdaNA 108 vAra vaMcAvasI vaMdaNA 108 vAra vaMcAvasI ghaNA mAnasu karI ne / lIkha / lIkha nAhaTA daulatarAma budhamala jeThamala rI vaMdaNA 108 vAra vaMcAvasI avadhArasI dhamasaneha rakhAvasI, lakhatu ladhArAma rI vaMdanA vAra 108 avadhArasI dhamasaneha rakhAvasI jI mohaNota AjJAkArI vanecanda rI vaMdaNA vAra 108 mAlama hosI /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinabhaktimaya vividha geya-racanAo saM. muni kalyANakIrtivijaya (1) paJcajinastotrANi zrI AdinAtha-zAntinAtha-neminAtha- pArzvanAtha tathA mahAvIrasvAmIema pAMca jinezvaronI stavanA A pAMca stotromAM apabhraMzabhASAmAM karI che. atyanta bhAvavAhI tathA madhura racanA che. paraMtu kartAno ullekha kyAMya nathI. kadAca-chellA stotramA AvatA uttama / kallANa zabdothI kartAe potAnuM nAma jaNAvyu hoya. vidvAno prakAza pADe. pratyeka stotramA te te bhagavAnanA samyaktva pAmyA pachInA bhavonI gaNanA darzAvI sAthe ja temanAM mAtA-pitAnAM nAma, pAMca kalyANakonI tithio, lAJchana- varNa-zarIranI UMcAI-AyuSya va. vigatonI sundara gUMthaNI karI che. pratiparicaya : cANasmAnA jJAnabhaNDAranI pothInI jherokSa nakala parathI A racanAo sampAdita thaI che. kula patro 8 (ATha) che. temAM pahelAM zrIsomaprabhasUri viracita yamakamaya jinastuticaturviMzatikA che, tyAra bAda vastu chandomaya bIjI stuticaturviMzatikA che, ane chelle A pAMca stotro che. lekhana zuddhi sArI che. akSaro paNa sundara tathA suvAcya che. lekhanazailI jotAM prAyaH 17mA saikAmAM lakhAI hoya tevU anumAna thAya che. (2) ajJAtakartRka-SaDbhASAbaddhazrIcandraprabhastavaH A stavamAM saMskRta-prAkRta-zaurasenI-mAgadhI-paizAcikIcUlikApaizAcikI tathA apabhraMza ema saMskRtamAM tathA prAkRtanI cha bhASAmAM eka / be zloko dvArA zrIcandraprabhasvAmInI stuti karavAmAM AvI che. samasaMskRtaprAkRtabhASAmAM be zlokothI stuti karI chelle pharI saMskRta zlokathI upasaMhAra karavA dvArA stavanI samApti karI che. kula padyo 13 (tera) che. zailI atyanta rocaka che. chandonI pasaMdagI paNa te te bhASAne anurUpa ja karI che. kartAno koI ullekha nathI.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 21 pratiparicaya : vaDhavANanA jJAnabhaNDAranI pratinI jherokSa nakala parathI A kRtinuM sampAdana karyu che. kula 2 (be) patro che. akSaro suvAcya tathA sundara che. lekhanamAM thoDI azuddhio rahI gaI che. 12 mA padyamAM chello zabda bhuruhakuMjara che tenA sthAne bIjo koI zabda hovo joIe. lekhanadoSathI bhUla rahI gaI jaNAya che. pratinuM lekhana goMDalanagaramAM thayuM che. ___ (3) zrIrAmavijayajIkRta - vividhanAmagumphita - zrIjinastavanA A stavanAmAM jinezvarabhagavantanAM judAM judAM 52 (bAvana) nAmothI stuti karavAmAM AvI che. bhASA hindI che. zailI madhura tathA bhAvavAhI che. kula 7 kaDI che. kartAno ullekha antima kaDImAM rAMma evA zabdathI ko che, tenA uparathI paM. sumativijayajI kavinA ziSya paM. zrIrAmavijayajI hoya tevU anumAna thaI zake. vaDhavANanA jJAnabhaNDAranI pratinI jherokSa nakala parathI A racanA sampAdita thaI che. kula patro 2 (be) che. bIjA patramA SaDbhASAbaddha zrIcandraprabhastava che. akSaro sundara che. tenuM lekhana goMDalanagaramAM thayuM che, tevU prAnte lakhela puSpikAthI jaNAya che. lekhanakALa 18mo saiko hovAnuM anumAna thAya che. (1) paJcajinastotrANi zrI AdinAthastotram jaya jayapaIva ! kuMtalakalAva-vilasaMtabahulakajjalasahAva ! / kalahUyakaMti ! marudevi-nAbhi-nivataNaya ! risahavasahaMka ! sAmi ! // 1 // dhaNa-mihuNa-tiyasa-naranAha-deva-nivavayarajaMgha-mihuNe-sa ceva / sohamma-vijja-accuya-cakki-savvaTThasiddhi-avayarI(ri)a itthi // 2 // AsADhabahula cavIu cautthi, kasiNaTThami jAyau mAsa citti / ikkhAgu bhUmi nayarI viNIya, dhaNu paMcasaya tihi taNu paNIya // 3 // cittaTThami ginhai sAmi dikkha, cau sahasa samanniya kasiNa pakkhi / igyArasi bahulI phagguNassa, saMpajjai kevalanANa tassa // 4 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 anusandhAna 33 mAha vadi terasi ujjala-niya-jasi puvvalakkha culasIya-jU(ju)ya / jaya paDhamajiNesara ! sU(su)abharahesara !, kari pasAu nimmalacarI(ri)ya // 5 // // iti zrIAdinAthastotram // zrIzAntinAthastotram // vIsaseNa-airAdevinaMdaNa ! taNuharaNa ! jaya apuvvahariNaka-akhaMDiyataNukiraNa ! / sirisiriseNa-kurunara-sohamma-khayaranivapANaya-so aparAjI(ji)ya-accuyaiMdabhava ! // 1 // vijjAhiva-gevijja-naravaimeharahasavvaTTha avayannau gayaura saMtiyaha / bhAdravae vadi-sAtami sAmI cavaNa tuha jiTTha-kasiNa-terasi-nisi jAyau jambhamaho // 2 // jiTTha-cauddasi-bahulIya saMjamasiri varIya posa-sudi-naumi-diNi kevalavari varIya / jiTTha-kasiNa-terasinisi kaMcaNakaMtitaNu mukkhasukkha pahu pAmIya chaMDiya kammavaNa // 3 // causaTThi sahasa-aMtaura culasIyalakkhayahaya-gaya-rahavara channavaikoDi-pAyaka taha ya / navanihi caUdarayaNa chakkhaMDa-sabhUmivara dhammacakki solasamu paMcama cakkahara // 4 // cAlIsadhaNuhadeho, lakkhaM varisANa jIviyaM jassa / so saMtinAhadevo, karei saMghassa sivasaMtI // 5 // // iti zrIzAntinAthastotram // zrIneminAtha stotram // paMcajanni-Auriya-saMkha jiNi diNaha ajja vi jasu paya sevai laMchaNamisi jiNaha /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 23 rAyamaI-maNavallaha sohagasuMdaraha nemi-carIyannijjai phaliNI-sAmalaha // 1 // Asi dhaNo tasu daiyA dhaNavaI, suhamasura cittagaivijjAhara-rayaNamai, mahiMdasura / aparAjI(ji)ya-prI(pri)ya-prIyamai pAyAraNaha saMkhanivo tasu jasumai prI(pri)ya, aparAjI(ji)yaha // 2 // navamabhave soriyapuri samudavijaya-gharaNi sivAdevirANI naMdaNa jAyu kula-tasuNa / kattI kisiNa duvAlasi aparAjI(ji)ya-cavaNu zrAvaNasiya pahu paMcami maMdaragiri-NhavaNa // 3 // sI(si)ya-chaTThi sAvaNa sahasasamanniya-vayagahaNaM revai girivari sAmI rAyamaha-pariharaNaM / diNa caupanna-aNaMtara Aso'mAvasaha kevalanANI viharai taNu jasu dasa dhaNuha // 4 // jIviya varisa-sahassaM AsADhe aTThamIya siyapakkhe / saMpattaM siddhisuhaM ujjite namaha nemijiNaM // 5 // // iti neminAthastotram // zrIpArzvanAthastotram // sAmi-sAmalaya-taNu-kaMti-kiraNAvalI, jayau vilasaMta-kallANa-ghaNa-maMDalI / jayau dharaNiMda-phaNi-rayaNa-raya-vijjalA, bhaviyagha(ja?)Na-mora naccaMti harisujjalA // 1 // nAha mara(ru) bhUi-bhavi bhamI(mi)ya vaNi gayavaro, deva-sahasAra vijjAharajyUa(hara'ccua)-suro / vijjanAho ya govijja kaNayApaho cakkavaTTI ya pANayavimANaccuu(o) // 2 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 anusandhAna 33 citta-cautthIi kasiNAi vANArasInayari niva-AsaseNassa vAmA saI / posadasamIi kasiNAi jammutsavo tAsa igyArasI giNhae saMjamo // 3 // kasiNa-cautthIi cittassa tuha kevalaM suddha-aTThamihiM zrAvaNaha patto sivaM / nAha-taNumANa nava-hattha phaNilaMbaNo varisasau Au jiNa nayaNa-ANaMdaNo // 4 // jiNa vighana-viNAsaNa-pAva-paNAsaNa pAsa pasannau hou maho / paumAvaidevI jasu payasevI manavaMchita-suha deu maho // 5 // // iti zrIpArzvanAthastotram // zrImahAvIrastotram // jayau so sAmI vIrajiNaMdo, pikkhiya laMchaNi jAsu maiMdo / saMgamakAmiNi-maNi-maNi-vAso, kAmakarI kima karai ulhAso // 1 // nayasAra-sohami-mirIya-subaMbhe, kosI(si)ya-sura-vasumitta-suhamme / aggijoI-IsANa-'gibhUI, siribhAradaha-mahiMda-caugaI // 2 // thAvara-sura-vasubhUi ya sakke, hari-nAraya-sIha-nAraya-cakke(kkI?) / sakIya naMdaNa-pANaya-cavIu, devANaMdA-U(u)ari avayariu // 3 // sI(si)yachaTThi-'sADhaha vasIu biyAsI-diNi ANeI hariNegamesI / kuMDagAmi siddhatthaha naravai-vAlaMbha-trisalA tasu kukkhi Avai // 4 // caitra-sI(si)ya-terasi jAyu jamma, meru-kaMpAvI(vi)ya suNIi ramma / chappiyanaMdaNa daIya jasoA, naMdivardhana paho jANe bhAyA // 5 // bahula-dasami pahu magasiramAsaha, dikkha leu sahI(hi) yA uvasaga-sahasa / siya-vaisAha-dasamiiM kevala, kattI(tti)ya'mAvasa suddha-sI(si)ya-nimmala // 6 / /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 iya jiNavIraha kaNayasarIraha sattahattha - uccattataNu / jaya gaNaharagoyama ! jagi jasa uttama phalI (li) ya-sayala - kallANavaNa // 7 // // iti zrImahAvIrastotram // (2) atha candraprabhustava[:] SaDbhASAbandha[ddhaH ] likhyate // namo mahasenanarendratanu (nU)ja ! jagajjanalocanabhRGgasaroja ! | sa(za) radbhavasomasamadyutikAya ! dayAmaya ! tubhyamanantasukhAya ! // 1 // sukhIkRtasAdarasevakalakSa ! vinirjitadurjayabhAvavipakSa ! | surAsuravRndanamaskRta ! nanda mahodayakalpamahIruhakanda ! // 2 // // iti saMskRtabhASA // 25 [ chanda: pajjhaTikA ] jaya nIrasIya (nirasiya) tihuyaNajaMtubhaMti ! jaya mohamahIruhadalaNadaMti ! | jaya kuMdakalIsamadaMtapaMti ! jaya jaya caMdapaha ! caMdakaMti ! // 3 // jaya paNayapANigaNakapparukkha ! jaya jagaDiyapayaDakasAyapakkha ! | jaya nimmalakevalanANageha! jaya jaya jiNaMda ! apaDimadeha ! || 4 || // iti prAkRtabhASA // vigada - duhahedu-mohArikedUdayaM dalida-guru-durida-mada- vihada-kumudakha (kkha) yaM / nAdha ! taM namadi jo sadada- nada- vacchalaM lahadi nI (ni) vvudigadi (diM) so dadaM nimmalAM (laM) // 5 // iti sU( zU ) rasenIbhASA // asula-sula - visala-nala- lAya - sevidapade namila - jayajaMtu - tudi dI (di)nna - zivapula - pade / calaNa-pU(pu)la-nilada - saMsAli-salasIluhe dehi maha zAmi ! tuM zAlazAsada - pade // 6 // // iti mAgadhi ( dhI ) bhASA // [ chandaH troTakaH ] talitAkhila-tosa-tayA - satanaM mada (ta) nAnala-nIla - mamAnaguNaM / nAlinAruNa-pAta-talaM namate jina ! jo idha taM sa zi(si) vaM labhate ||7|| // iti paisAcakI ( paizAcikI ) bhASA //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anusandhAna 33 [ chandaH troTaka: ] kalanAlikanAtula-tappa-halaM lacanIkala-cAlu-yasappasalaM / lalanAcana-kIta-kunaM lucilaM cinalAcamahaM samalAmi cilaM // 8 // // iti caulikApaizAcikIbhASA || [ chandaH dvipadI ] sAsayasukkhanihANaM nAha ! na diTho(TTho) jeNa tuha / puNyavihUNo jANa nippa(ppha)lajamu(mmu) tiha narapasuha // 9 // nimmala tuha muhacaMdru je pahu ! pikkhaI(i) pasasiraI / Iya niruvamaANaMdu tiha mana sAMmI viphU(pphu)raI // 10 // || ityapabhraMsi( ze) // hArI(ri)hAra-harahAsa-kuMda-suMdara dehabhaya (maya !) kevalakamalAkelinI(ni)laya ! maMjulaguNagaNamaya ! / kamalAruNakaracaraNa ! bharadharaNadhavalabala ! siddhiramaNIsaMgamavI(vi)lAsalAlasa ! malamavadala // 11 // bhavadava-navajalavAha ! vimalamaMgala-kulamaMdira ! vAmakAma-kalakeliharaNa-hara ! varaguNabaMdhura ! | maMdiragIra(maMdaragiri)-gurusAra ! sabalakara-bhu(bhU)ruhakuMjara ! dehi mahodayameva deva ! mama bhuruhakuMjara(?) // 12 // // iti samasaMskRtabhASA | [ chandaH ghattA ] iti jagadabhinandana ! janahadi nandana ! candraprabhujinacandravara ! ghaTa(D)bhASAbhiSTuta ! mama maGgalayuta ! siddhisukhAni vI(vi)bho ! vitara // 13 // // iti zrISaDbhASAbaddha-candraprabhastavamidam // li. zrIgauDalanagare //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 27 (3) zrIrAmavijayajIkRta - vividhanAmagumphita-zrIjinastavanA atha jinastavanA likhyate // muMnidhyeya namo, surageya namo, patitapAvana sucinAMma namo / ciMtitasakalamanorathapUraNa, kalpatarupariNAma namo |muM0 // 1 // jina muMnI(ni)nAtha jinesvara saMkara, paramAtama arihaMta namo / pAraMgata parimeSThi adhi(dhI)svara, bhayabhaMjaNa bhagavaMta namo ||muM0 // 2 // saMbhu svayaMbhu jagataprabhu abhayada, vi(vI)tarAga guMNasiMdhu namo / bodhadAyaka trihuMkAla ke gyAyaka, asaraNa-saraNa subaMdhu namo muM0 // 3 // kevalakamalAkaMta mahodaya, siddha buddha sarvajJa namo / ti(tI)rthaMkara ti(tI)rthesvara Izvara, puruSottama paramajJa namo |muM0 // 4 // AsaanaMta aciMtaguMNAkara, niramohi-avikAra namo / pUrNAnaMda sayaMbuddha sAhiba, yogIsara jI(ji)tamAra namo ||muM0 ||5|| lokAlokaprakAsaka bhAsaka, AnaMdaghana avinAsa namo / devAdhideva eka saraNa tero, kSAyakabhAva-vilAsa namo |muM0 // 6|| ItyAdika subhanAma ke dhAraka, karu praNipati trihuM kAla namo / rAMma kaheM terA sevaka upara, karuNA di(dI)nadayAla namo |muM0 // 7 // // iti zrIjinastuti //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahopAdhyAya zrImeghavijayagaNiracitaH sevAlekhaH / saM. vijayazIlacandrasUri mahopAdhyAya zrImeghavijayajI e 18mA zatakamAM thayela jaina sAdhuvidvAnonA vRndamAM eka yazojjvala ane agragaNya vidvAn sAdhupuruSa che. temanI racanAo temane saMskRtanA mahAn kavirAjonI haroLamAM mUkI Ape tevI pragalbha ane prAsAdika hoya che. temano sattAsamaya 17mA zatakano pazcArddha ane 18mA zatakano pUrvArddha che. temaNe aneka viSayo para aneka racanAo saMskRta Adi bhASAomAM karI che, temanA samayamAM saMskata-kAvyAtmaka patralekhananI pravRtti khUba vikaselI hatI. aneka vidvAn munirAjo potapotAnA gurujano para lAMbA ane vidvattAnI camatkRtiothI bharapUra evA patro lakhatA-mokalatA. A patrone 'vijJaptipatra' nA nAme oLakhavAmAM Ave che. potAnAmAM rahela sarjanAtmaka unmeSane ujAgara karavAnuM A patralekhana eka sabaLa mAdhyama A samayamAM banI raheluM, mahopAdhyAya meghavijayajIe paNa AvA aneka patro lakhyA hatA, jemAMnA be vijJaptipatro - 1. meghadUta samasyApUrti-vijJaptilekha ane 2. vijJaptikA evA nAme zrIjinavijayasampAdita 'vijJaptilekhasaMgraha' (I. 1960, siMghI sirIjha)mAM prakAzita che. prathama patra auraGgAbAdathI gacchapati vijayaprabhasUri uparano che, to dvitIya patra dvIpapattane (dIvabandare) virAjatA gacchapati zrIvijayadevasUri upara lakhAyela che. lekhana/racanA-varSa koI patramA noMdhAyela nathI. banne patromAM anukrame 130 tathA 125 padyo che, je kAvyatattvanI dRSTie adbhuta gaNAya tevAM che. temAM paNa prathama patra to kavikulaguru kAlidAsanA meghadUtakAvyanI pAdapUrtirUpa che, je aneka rIte mahattvapUrNa che. e patranA cheDe temaNe eka ,zlokamAM' ApelI noMdha pramANe temaNe mAghakAvyanI pAdapUrtirUpa vijJaptipatra vijayadevasUri upara lakhelo hato. A patra adyAvadhi upalabdha yA prakAzita hovAnuM jANamAM nathI. vijJaptilekhasaMgrahanA prAstAvikamAM zrIjinavijayamunie noMdhyuM che te pramANe, 1. mAghakAvyaM devagurormeghadUtaM prabhaprabhoH / samasyArthaM samasyArthaM nirmame meghapaNDitaH // (vijJapti lekhasaMgraha, pR. 106)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 temaNe ekatra karela tathA pragaTa karavA dhArela patrasaMgraha ( bIjo bhAga) mAM e patra - kAvya hoI zake. parantu te sAmagrI Aje to kAlagrasta thaI dIse che. koI saMgrahamAM A patra ke tenI nakalarUpa prata hoI zake. koI budhajana te prakAzita karaze to bahu Ananda thaze. 29 ahIM pragaTa thato patra te adyAvadhi ajJAtaprAya evo 'sevAlekha' nAmaka patra che, je barhAnapure comAsuM rahelA zrImeghavijayajIe dIvabandare virAjamAna gacchanAyaka zrIvijayaprabhasUri upara lakhela kSamApanA - patrarUpa che, ane tenuM zlokamAna 190 che. A sevAlekhanI ekamAtra prati zrIkAntivijayajI bhaNDAra ( vaDodarA ke chANI) mAM che, ane tyAM teno kramAMka 2263 / 2 ema che. tenI jheroksa nakala parathI A sampAdana karavAmAM AvyuM che. A prati prAcIna nathI, parantu vIsamA zatakanI hoya tema jaNAya che, kadAca zrIkAntivijayajIe ja tenI nakala lakhAvI hoya to banavAjoga che. prati azuddha ghaNI che. cha patranI prata che. prArambhanA 33 zlokomAM jinapratimA ane tenA parikaranuM varNana che, ane 34 thI 53 mAM manamohana pArzvanAthanuM varNana che. 52mA zlokamAM anya jinabimbono paNa ullekha thayo che. kula 53 padyomAM jinavarNana thayuM che. te pachI saurASTradezanaM ane dvIpabandaranuM varNana che (54-76). te pachI barhAnapuranuM varNana che (77-90). te zaheramAM sAdhu (zAha) rUpajIno upAzraya che (91), temAM vyAkhyAgavAkSa arthAt vyAkhyAnanI pATa che temaja tenA upara candrodaya - caMdaravo hovAnuM paNa varNana thayuM che (93-94). vyAkhyAna zravaNa karanArA prabuddha zrotAo dvArA 'tahatti' zabda dvArA apAtA, vaktAno utsAhaunmeSa vadhAranArA hoMkArA nuM paNa bayAna thayuM che ahIM (97). 98-99 mAM dhanajI, jinadAsa jevA zrAvakonAM nAmo vaNavAmAM AvyAM che. 101mAM zrAvikAonI tapazcaryA vize nirdeza thayo che. burAnapurano zAsaka avaraMgazAha hovAno nirdeza 113 ane 117 dvArA maLe che. 118mAM potAnA gurunA AdezathI A lekha lakhI rahyA hovAnuM, potAnA nAma sAthe, kartA nirdeze che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 anusandhAna 33 119 mA padyathI samAcAravarNana thAya che. pannavaNA sUtra, jIvAbhigamasUtra vagere AgamazAstro para vyAkhyAna cAlI rahyAM hovAnA (129-30), tathA pANinivyAkaraNa-mahAbhASya, siddhahemavyAkaraNa tathA anubhUtisvarUpAcAryanA granthonuM adhyayana ziSyone cAlatuM hovAnA (131) temaja sAhityagranthono tathA nayavAdano abhyAsa cAlato hovAnA (132) samAcAra mukhya che. yogodvahana tathA upadhAnanI kriyAonA (133), snAtranA tathA aSTAhnikA mahotsavonA (134-35) tathA paryuSaNAparvanA paNa samAcAra lakhyA che. caityapravADI (141-46)nI paNa vigate noMdha che. 147mAM vArSika pratikramaNanI tathA khamatakhAmaNAMnI vAta thaI che. 148 thI pAraNAnuM varNana thayuM che. dhanajI zrAvake sthAnika tapasvIonAM pAraNAMno ane kallUzrAvake dezAvaranA ArAdhakonAM pAraNAMno lAbha lIdho che (149). 151 thI 156 mAM bhojananA mIThAM pakvAnnonuM rocaka varNana thayuM che. temAM paNa 'jalebI' nAmanI paradezI mIThAInuM varNana adbhuta che : "sAkaraghIthI mizrita jalebInAM traNa valayo te traNa rekhAothI vITAyela hrIMkArarUpa bIjamantra-samAna dIse che. hrIMkArano prayoga yantromAM pizAcAdi tattvono nAza karavA mATe thAya che tema Ano prayoga kSudhA nAmaka pizAcInA nAza mATe che," Ama varNavIne kavi potAnI pratibhAno navalo camakAro dekhADe che. padya 155mAM 'pIrasa' kriyA mATe 'parIpsitaM'no prayoga e jaina saMskRtanI AgavI lAkSaNikatA darzAvato prayoga che. A pachInA zlokomA guruvarNana che, ane antima be padyomA upasaMhAra thayo che. kula zloko 190 che, kemake 153 mA zlokanA be pATha che. tene jo gaNanAmAM na laIe to 189 zloko gaNAya tema che. sevAlekhanu samagra vAcana karatAM te eka sarasa ane samartha kAvyaracanA hovAnuM pratIta thayA vinA rahetuM nathI. kartA kavie TheraThera potAnI camatkRtijanaka kavipratibhA pAtharI che, tevaM A azuddha vAcanA vAMcatAM paNa sphuTapaNe samajAya che. jo AnI zaddha vAcanA maLe to to kevI majA paDI jAya ! asta.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 sevAlekhaH // svasti zrIH prasabhaM sabhAsu bhagavatpAdAgrajAgrannakhAn dRSTvA tatra himAMzumaNDalamilatpremAnulomyAdiva / Agatya sthiratAratA samabhavannityA zramAzA' zramAt prIti saMspRzatI sitAMzunalinasthAnadvayIsambhavAm // 1 // yadvA svastizriyA bodhividhormRgo'yaM bhrAtuH karaktena cidAgraheNa / naSTo'pyanuSTaH samatiSTadiSTA - rhadAsyapIyUSamayUkhadRSTaiH // 2 // vaikuNThakaNThaM parihRtya sa ( ? ) tasmAt payodhiputrI jinapAdapadme / sthitA tamAdhAya mRgaM mRgAGgaH zaGke babhUvA'bhayadastato'yam // 3 // zriyaH sthitezcihnamihAsti hastI siMhAsane vAhanametadIye / pare'pi nAgAH kamalA'bhiSeka - kriyAnurAgAdiha kiM bhajanti // 4 // payodhiputryA iti sannidhAne 'pyaho ! mahIyAn mahimA jinasya / yad gIyate yogivarairajasraM zivaH svarUpeNa mahAvratIti // 5 // mahAvratitvaM kimavetya satyA - nurAgayogAdiha pArvatIyam / devyA: svarUpAt prabhumabhyupetA vicitrarUpatridazaiH parItA // 6 // asahyavIryaprabhayAnuviddhAM bhayAnuviddhAGgabhRtAM nitAntam / rakSAsu dakSAM samavetya gaurIM siMho manastAla ivA'tra tasthau ||7|| siMho'dvitIyaH prabhayA dvitIyaH siMhAsane'sya pratimeva reje / zrIvIralakSmeva nijaM sisakSuH kimAvirAsIdavihAryadhairyaH // 8 // di (de) hI mahotsAha ivaiSa siMhaH syAdvAhanaM cejjinasevanena / tadA'ntarikSAkSayamArgamena- mullaGghya vegAt samupaimi pAram // 9 // itIva vistIrNasahasracaJcatkaraH prabhAkRt kimupAjagAma / bhAmaNDalasya cchalato'cchamUrtiH saptAzvasaMvAhanakarmakhinnaH // 10 // manye'sya bhUyaH prasaratya ( pra ? ) tApasantApataH klizyatu maiSa lokaH / jinapraNAme tadasAvazoka - vyAjena kiM nandananiSkuTo'gAt // 11 // 31
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 tadgandhasambandhaparamparAbhi-rAkRSTacetA iva nAkinetA / kimuhyamAnaH sahajena bhAno- noditAzeSatamAH samAyAt // 12 // tatpremapIyUSabharAbhimattA rambhA iveyurjinapUjanArtham / puSpANyupAdAya vidhAya mAlA-mAlAparamyAstridazAbhigamyAH // 13 // bhAnuprabhojjRmbhisahasrapatra-netrA: svanetrANi] samullalantI(nti) / tAH prekSya samyag nijanetrasAmya-prekSAkRte'sthAnmRgayugmametat // 14 // tatsaGgamAyeva nijaiNabAlaM kRtAzayaM zItarucirvicArya / kimAtapatratrayakaitavena trimUrtibhartA samudIta eSaH // 15 // karaprasArAt kimamuSya puSyat zrIdharmacakravyapadezanena / sapallavaM kairavametaduccai-zcirAya rociH zuci saMcinoti // 16 // nijodayasyA'vyabhicAricihna-mAlocya kAma: samayaM sakAmam / vavarSa roSAdiva puSpabANai-jetuM jagatyAM vijayI jinendram // 15(17) / ayaM prabhuzcAmaracAmaraughaiH saMvIjyamAnaH kRtadivyarUpa: / Aruhya siMhAsanasiMhamuccai-ravAdayad dundubhimantarikSe // 16(18) / tatrAda eva smaranirjayAya babhUva zaktastata eva yuktam / jagatprabhoH pANitale zayAlu-sanastadIyadhvaja eSa pInaH // 17(19) / adAnamInasphuritaptizobha-smarAbhavatpANipayA(yo)jarAji / jinAryaparyA(rya?)Gkasaro virejo(je) rajoviyuktadyutipUranIram // 18(20) / zrIdakSiNAmukhyapura(re?) nivAsI, jino'styagastistata eva manye / payonidhiH pUrvanipAna(ta?)bhIto'nvAste'tra paryaGkasaraHzriyA kim ? // 19(21) / saMkrAntakAntadyutipallavazrI-kaMkellirUpAmaravRkSalakSyaH / chatratrayasya pratibimbanena yaH sambhavaM sUcayati sma rAjJaH // 20(22) / nAgAdidevapratimAvizeSai-ryo mathyamAnaH pratibimbaveSaiH / calAcalaiH kAntijalairajasraM saMkSobhazobhAmudayAmbabhUva // 21(23) / / zilAntaroTTaGkitahastimallA citrArpitoccaiHzravaAdibimbaiH / AloDya dhAmaM churayaM sakaMchu(?) rbabhAviheSatsmitapuSpayogAt // 22(24) /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 : 33 prAduSkarotIva divo'mbujAkSIH sAkSI yato'yaM praNamadvadhUnAm / vapuHpraticchandabharacchalena prasUnapuJjena sa phenapiNDaH // 23(25) // jinendramUrteH purataH sphurantaH snehapriyA: svapratimAkriyAbhiH / ubhiSaM vADavahavyavAhaM prajJApayantIva namajjanAnAm // 24(26) / jinasya zIrSa nanu zAtakumbhaH kumbhaH sa paryaGkapayodhimadhye / saMkrAntamUrtirvarapUrNakumbha-samudbhavaM khyApayatIva manye // 25(27) / prasArayAmAsa dizAM catuSke kIrtIH sa mUrtIriva ya: svakIyAH / muktAvalIzAlivibhUSaNAnAM parisphurabimbakadambakena // 28 // udyaddivAratnasapatnapAda-dvayI nakhAGkaramayUkhapUraiH / pravAlalIlA(lAM) vidadhe'tra sindhau muuterivaarhdvdnenduraagaiH // 29 / / snAtrArthinaH pUrNakarIrahastAnna manyate kaH samavekSya tatra / sudhArthadhAvadvibudhAn vidhAnai-rambhodhimanthaprasRtAvadhAnaiH // 30 // rasAgrahAdeva navagrahAH kiM sthitAstamAlokya taTastharItyA ? | jighRkSavaH shraaddhvdhuuvikiirnnaan| vardhApanAmauktikasaudhabindUn // 31 // paryaGkapAthovi(ni)dhimullasantaM maMzurUpai(?)zcalAcalairvIcibhiAruAllasantam / hasantamekatridive vasantaM janaM ghanai ratnadhanaiH zvasantam // 32 // svastizriyA''lokya nijaiH prasaGga-mabhaGgamutsaGgagataM mano'ntaH / vicintayantyeva pituvizeSa-prItyA'dhitaSThe jinapAdapadye // 33 // athA'sminnevAdhikAre zrImanamohanapArzvavarNanam // athAtra vizvatritayI janAnAM priyAM priyAntAM samavekSya sAkSAt / svayaM sisakSurmanamohanAkhya-pArzvazriyA zrIpatirAjagAma // 34 // jAgraddazA hyasya dazAvatArA bhavAvatArA iva mUrtibhAjaH / agaNyapuNyarddhisamRddhiyogA-jjAtA nRNAM durnarakAdibhittyai // 35 // asyA'bhidhAnAkSarasannidhAna-vyAmuhyamAnA api mAnavaughAH / savyAsamuktIndumukhI vilAsa-cAturyakelI kalayanti citram // 36 / / zeSo'pi niHzeSabhujaGgaratnaM yatnena paryavaividhAM vidhitsuH / niSevate devamimaM phaNAbhiH chatrasya zobhAM racayannadambhAm // 37||
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 manye tadutsaGgarucAM pracArai-rudyadbhirindupratimAnusAraiH / parIvRto'yaM bhagavAn babhUva zyAmo'pi nAmoditazubhradhAmA // 38 // nAthasya nAmApi sudhAbdhipAthaH, pApAgnisantApavinAzanAya / yatkaNThapIThe lulitaM janAH syu-niraJjanAste'JjanarUpiNo'pi // 39 // bhaktiprasaktairmanujairjinasya vidhIyate pUjanakarma modAt / teneva vAlhIkavilepanena prabhuH sa pItAmbaratAM babhAra // 40 // phaNAziraHsthASNusurAdhvaratna-sapatnaratnAvalirullasantI / ArAtrikasyAtra bibharti lIlAM, prabhoH purastAnnitamAM tamoghnI // 41 // jvaladvicitrauSadhilabdhabhAsaM zrImAn jinaH koTizilAM vilAsAt / samuddadhAreva maNIvicitra-phaNAtapatravyapadezataH kim ? // 42 // phaNAmaNizreNimiSeNa manye tArA babhUvurvasudhAvatArAH / prabhodharoddhAradhurandharasya kimasya vaktre zazinizcayena // 43 // anekazo bhAsurasaMbhU(?)tAni, vyagAhatAsya tripadI jaganti / AvirbabhUvurbhuvanasya bhAvA divyAH karasthA iva tajjanAnAm // 44 // kimAtapatratrayakaitavena trayaM samuddhRtya vasundharA sA:(yA:?) / kandAyisyandavimuktazeSaM(?) dadhau jinendraH puruSottamatvam // 45|| urIkRtAzeSavizeSaroci-nidhAya zeSAhiphaNAkirITam / maNiprabhoddIpitadigvibhAgaM vivAharUpaM vidadhe jinendraH // 46 // svastizriyAH pANinipIDanasya mahe mahotsAhadharaM tadenam / matveva nemirbhagavAnajanya-hantAtra janyo'jani sodaratvAt // 47 // sa pAJcajanyo harizaGkharatna-mAdhmAyi yanemijinAdhirAjA / tat zvAsasaurabhyabharAtilobhA-lakSmazriyA'zizriyadaMhipadmam // 48 / / jinAMhipadmadvayajanmazobhA-parAbhibhUtaM kimu puNDarIkam / trirekhadambhAdvinayena kiJcit saMkucya sevAM tanute tadIyAm // 49|| galasthalenastadiyaM trirekhI svaratrayasyodayamatra vakti / trirekharekhAstava tad vRtheti AdhmAya zaGkha vadati sma nemiH // 50 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 svastizriyAmAzrayasannibhe'smin pure trayIyaM jinanAyakAnAm / vRttAdivA-t samagacchatA'sya vizvatrayImaNDanatAM vadanti // 51 // anye'pi manye sumati - svayambhU - zrIvAsupUjya - trizalAGgajAdyA: / jinA jagatyagryapadaM tadetad vicintya bimbaiH sujanaM punanti // 52 // tattvArtha-tattvAdhyavasAyadhIra - stAn vastuto bhaktinamaskArA- (?) / vidheyabhAvena vidheyametat so'haM samIhe vigatAntarAyam // 53 // iti zrIjinavarNanadvApaJcAzikA // svastizriyA svIyazarIrajAyA janAzrayo'dhyApanahetave'yam / sajjIkRto'mbhonidhinA'dhunA kiM sphuratsurASTrAviSayasya lakSAt // 54 // pradakSiNArcirnicayaM tapo'gni vidhAya saMvItavalakSavAsAH / dvijezavat sUripurandaro'yaM tanoti tatrAgamano'tra pAThAm (?) // 55 // yugmam // dezA nivezA iva nAkabhAjAM pIyUSapAnapraNidhAnagoSThyAm / rasapravezollasaduccatAlAH sahasrazaH santi vasanti bhUmyAm // 56 // rASTraH surASTrA jagatIpratIto nUnaM sudharmA jayati dvidhApi / yatra nagare prabhu nAkanetA (?) mudA vihAraM kurute pavitraH // 57 // dezaH surASTrAbhidhayA'bhidheyaM vyanakti saubhAgyasukhAdyameyam / bhedo'pyabhedo'bhidhayA'bhidheyasyAkhyAyate tena tathA'numeyaH // 58 // satyApayatyasya samastadezA - dhipatyamuccitya vibhAmacintyA[m|| siddhAcalaH kAJcanamaulilIlA muttuGgazRGgaH kalayannajasram // 59 // payonidhizcaJcalavIcihastai - nRtyanmRdaGgadhvanigarjitena / puro'sya dezasya mahotsavAnAM nityatvamAviH kurute prajAsu // 60 // purI surINAmapi varNanIyA dvIpAkhyayA yadviSaye'sti zastA / samAgatA sindhudidRkSayA'sau prabhAvabhRt puNyajanA prabheva // 61 // pInojjayantAcala - siddhazaila-svarUpavisphAripayodharAyAH / dezazriyA dvIpapuraM tadetat virAjate vaktrasahasrapatram // 62 // 35
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 anusandhAna 33 svassatpurIyaM paramarddhipUrNA nityaM nirAlambatayeva khinnA / payonidhe: sanidhimetya manye sthitA yato'syAM vibudhA vasanti // 63|| vAdena bhagnA jaladhau nimagnA laGkA'tha tAM jetumanAH purIyam / paTAlayAn zrRGkhalakoSThakasya cchalAdivA'dApayadabdhitIre // 64 // ratnAkaro'bdhirjanasannivezo dvIpo'pyayaM tanmilanAya pUrvam / prasArayAmAsa bhujaM sa eva bibharti zobhA parikhA'bdhidambhAt // 65 // dvIpena sArddha nagarI garIyaH zriyA vivAda sRjatI surANAm / naMSTvA yayau kvApi nabhaHpradeze tadantarIyaM parikhA payodhiH // 66 // dezA narezA iva yanidezA-nuvartinaH potamiSAt karIndrAn / upAharante puracakrabhartu-rdI - - - pUjyAMhikirITamaulaiH // 67 // yatrAGganAzca(ca?)GgimasaGgamena parAjitAM vIkSya sutAM payodhiH / tadrUpasampattiSu mandamoha - - - kRSNAya datta(te)sma jaranarAya ||68 // dvASassavaSu varA (dvIpaH sa sarveSu varo)'sti jambU-dvIpo yathA'ndukRtaprakAzaH / dvIpastathA sarvapurAvanIpaurAmeya-vAmeyajinAptavAsaH // 69 // payonidhistuGgataraGgahastai-ya'tsAlamutsArayituM pravRttaH / velAbalenApyaphalaprayatno, lajjAvanamro'tha nivartate drAk // 70 // yadvAsihArivyavahArilokai- svatripadyAzrayaNAt sadaGgaiH / parAjitAH santatadAnavRttyA mataGgajA tanna vizanti manye // 71 // vidyAvinodaiH samayaM nayantaH zrImadguroH sevanaMyA(namA)zrayantaH / sAbhogabhogairnitamArjayanta: sukhaM vasanti vyavahAravantaH // 72 // vicAracAturyadazAM(zA)dazAM(zA)syA-dAnapravAhairvihitAbdahAsyAH / zrIpUjyatIvradyutipAdadAsyA-nnityaM prasannIbhavadambujAsyAH // 73|| gItArthasArthasya guNairmaNIbhiH kaNThasya yeSAM prabhaved vibhUSA / te kasya na sa - - nopakAra- saMskAriNaH zrAddhavarAH sukhAya // 74|| tadIyacAturyamarAlabAlo-'smAkaM manombhoruhi yaccikhela / tatpakSazubhratvaguNaprasaGgAt valakSatA'dyApi ca labhyate'tra // 75 / /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 3 " upAsikA: zrIguruvaktrapadma-zrutAkSayasyandamarandapAnAt / bhRGgAGganAvat purakAnane'smin prodbhAvayante surabhisvabhAvam // 74|| yatrAlayaH pAlayatAM yatitvaM kvaciccatutyasrasuvRttarUpaiH / nAnAvimAnAkRtibhRd vyakti svasyAzrayatvaM vibudhezvarANAm // 5 // mahodadheH zrIvasudhAvadhervA yo dehalIdIpa iva prakAzI / dvIpo'vanIpena tapodhanAnAM vibhUSyate zrImati tatra citte // 76 / / __ atha bannapuravarNanam // svastIndirodvAhajanAzraye'smin saMsthAnamaSTApadAzAbdabhAste / prottuGgazRGgA bhagavadvihArA-stadatra sArizriyamAzrayanti // 77|| zraddhA-parijJAna-caritrarUpai-rakSaiH [purAskRtya divaM zivaM vA / dakSo'tra loko ramate vihAra- sArISu nAnAmbaracitrarUpaiH // 78|| yatrA'rhaduccaistaracaityapaMkti-muktAlatAvadvi-lAdidIpe / purI smitI(tAM)bhojadRzaH prazasta-tanmaNDapottuGgapayodharAyAH // 79 // yatrA'rhatAM sundaramandirAlI, pAlIva puNyAmbumahAsarasyAH / yAM prApya sarvo bhavinAM prayAti, bhavATavIbhrAntibhavaH prayAsaH // 8 // sUryAzmasandarbhitabhittibhAge tApo'pi sUryodaya - - - - - | ....... nRtyada(?)dhanavIjanenA-panIyate'rhadbhavanairamuSyAH // 81 // vizAlasaudhojjvalacandrazAlA-vilAsinI kAcidavalyabodham (?) / - - - bimbaM tadabhUt kalaGka-stadIyanetrAJjanaraJjanena // 82 / / sarvaH suparvocitavi(ve)SazAlI, janastadAcyutasava(ssadA'styutsava) sajjano'tra / zRGgAratAmeti samagrapuryAH cAturyasarvasvamivAGgasaGgi // 83 // striyo'pi nepathyavizeSabhAjo rathyAsu sAnAdhya(thya)bhRtaH sphurantyaH / haranti cetAMsi divApi yUnAM smarAmbudherutkalikAsvarUpA: // 84|| apratnaratnapratibaddhasaudhe daivAt kathaJcidvijane'pi jAte / bhujaGgasaGge'pi na pAMzulAnAM svAbhISTasiddhi pratibimbabhIteH // 85||
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 nirdahyamAnAgurudhUmabhUmnA ghanAndhakAre samuditvare'tra / vRSTirmarutkIrNazazAGkarana-payaHpRSadbhirniyataiva rAtrau // 86 // cakorakAntA dvijarAjateja-stathA rathAGgAhvavadhUdinezam / samIhate taddvayamodameSA purIndusUryAzmarucA tanoti // 87|| maNImaye kuTTimabhUmibhAge kRtAvatArA nizi yatra tArAH / manobhavena pratisadma muktAH prasUnabANA iva rejuruccaiH // 8 // yadvAsavezmanyapi dampatInAM raho rate visphuritaM babhUva / saMkAntametanmaNibhittibhAge kauzalyamAvi:kurute pareSAm // 89 // parasparAtmu(mu)tsavasannidhAne yadraktacUrNotkiraNaM janAnAm / jAte prabhAtabhrama eva tasmA-niHzokatAM yAti ca kokalokaH // 90 // yatrAsti navyaH khalu bhavyayogya: upAzrayaH sAdhujanasya bhogyaH / mUtairyazobhirdhavalaH susAdhoH zrIrUpajIkasya yathArthanAmnaH // 11 // yo rAjadhAnIva jinendradharma-mahIziturnirmalazAsanasya / yadvA sudharmeva sabhA sabhAsI sthito'tra vajrI bhagavanidezaH // 92 / / dvAratrayeNA'bhipatajjanAlI-sarittrayasyAtra bhavan prasaGgaH / prayAgatAM vaizramaNAlayasya vyAkhyAgavAkSasya jane vyanakti // 13 // vyAkhyAgavAkSaH prakaTo vaTo'yaM sacitrapatraprakarAptazobhaH / sacchAyabhAvena rarAja tasmA-ccandrodayasyAtra vibhA vizIrNA // 94 // puSpaiH phalaiH satkizalairdalairvA samanvitau citra-vasAlavRkSau / pArzvasthitau zrIgurubhaktibhAjAM sadAphalitvaM vadataH sphuToktyA // 95 / / siddhAntazAstrazrutipUrNakarNAH zrAddhA gurUNAM bahudAnakarNAH / gItArthasArthasya vizeSavAco-'laGkArarUpA vyavahArabhAjaH // 96 / / yanmAnasodyatkaSapaTTikAyAM suvarNapiNDasya bhavedvizuddhiH / kathAprasaGgasya 'tathAstu'vAco yatsannidhAnAt samudeti buddhiH // 97 // zayyAtarodAharaNe dhurINaH pravINabhAvAna suvarNadAsI / (?) zrAddho'nurakto mavisaMvaredha(?) vRddhaH samRddho dhanajIti nAmnA // 98 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 ghanaM dhanaM prApya jinasya dAsaH zreSThI-diSTo yatimArgabhede / zivo'vagaurI-tirujjvalazrIH kauleyako vaizravaNaH svarUpAt // 99 // arhadgurujJAnasamuccayAnI(?) sAdhAraNaM vAnubhavanti sAram / tenaiva tadbhAvibhavasya vRddhi-vRddhArhatAnAmanumIyate'tra // 100 // zrAddhA(ya)zca kAzcid gurubhaktiyuktA muktAlatAM taniva (?)sadguNaughAH / tapovizeSaiH kimu dikpaTAnAM svaM muktarUpaM kathayanti sAkSAt // 101 // zrAddhA(Dya)zcatasro vizikhA ivAtra svarUpatastIrthamahApurasya / tapo vicitraM praNayanti puNya-suradrumasyeva vizAlazAlAH // 102 / / vairAgyavarasyadazAM spRzantyaH ka(kA?)zcid gRhA eva tapodhanAnAm / . AdAvivAnte'pi bhajanti maunaM kSaNasya gAne'rthavicintayeva // 103 // svarNaM na rUpyaM yadi vA'danAya syAdityavetyeva yugaM tadatra / zAlestubaryAzca miSeNamanye saMyujya bhojyAya nRNAM babhUva // 10 // zAlyodanastaubararUpamizro yad bhujyate sAjyatayA vizeSAt / padmAvadAtA yadi vAsti lezyA tadbhojamAnAmiha bhojanAnAm // 105 / / yasminnanekasmitarazmivezma- cAndrendranIlAdimaNIsamUhAn / dRSTvA budhAH sindhumato'dhikaM no vadanti ratnAkaravarNanena // 106 // . tathA hi mahodadhestanmathanavyathAyAM prAptAni ratnAni caturdazaiva / atrAnvahaM rAtrikaratnarAjI pAnthairgRhItApi tathA'nubhUtA // 107|| svarge'pi nAsmAdadhikA vibhUti-ryadvAdazaivAMzukarA hi tasmin / uccaiHzravo-devagajedavo(jAdayo?)'pi, tatraikarUpA iti kIrtyate jaiH // 108 // pratyApaNaM ratnavivecakAnAM zItAMzubhAsvanmaNayo hyaneke / harergajAzvasya jaye samarthaM narezvarasyA'zvagajaM sahasram // 109 / / yatrocchalattuGgaturaGgarUpaiH kSuNNA khurairvyAkuliteva bhUmiH / samIraNodIritareNudambhA-dambhodhimadhyena nu pitsatIva // 110 // AzvAsanAyeva bhujaM gajendrAH svagaNDadAnodakavarSaNena / vidhAya kiJcit sarasAM vivekaH zanaiH zanaiste padamAdadhAnAH // 111 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 anusandhAna 33 prAdurbhavatkiJcidarAladanta-cchalAdivA''kRSya vidhuM viyattaH / utkSiptazuNDAH kariNaH sRjanti dRSTendudarza kuhumaMgamaiAt (?) // 112 // purIpurandhyA vasudhAdhavena kenApyaddattAM kaTimekhalAM drAk / vaprazriyAdAdavaraMgasAhiH kUlaGkaSA cArudukUlavatyAH // 113 // yasya pratApograhutAzanAgre, bhrAtA'nujastanmayatAmavApa / jito'grajanmA'pyamunA rayeNa cakrI yaptadyau (?)(ca pUjyo?) vahalInRpeNa // 114|| etatprabandhapratibandhabaddha-sandho jarAsandha ivA'valiptaH / nAsIrasInollikhito'pyabhIte-marusthalezaH sa visaMsthulo'bhUt // 115 / / AcandrasUryaspRhaNIyatejAH sarvatra samprAptajayo'pi kiJcit / na lokabAdhAya babhUva nIti-raho mahotsAhakarI na kasya // 116 // prajAvrajAnItisubhikSabhAvAd yadbhAgyayogo'numito garIyAn / sa zAsti zAstA hyavaraMgasAhiH purImimAmindrapurImivendraH // 117 // prabarhabarhAnapurAdathA'smAt, guronidezaM samavApya ziSyaH / prApto vizeSAdvinayAvanamraH, karoti vijJaptimimAM sa meghaH // 118 // atha samAcArAH // anAdyavidyeva timizravallI, rUDhAtigADhe'mbarakakSakakSe / tArAvatAraprasavairupetA kanyA rajanyA parivartitA'tra // 119 / / jAte prabhAte'tha sahasrarazmiH pUrvAcalottuGgazilAcale drAk / uttejayaMstIkSNamayUkhakhaDgAn jahAra dAvAnalavattadainAm // 120 // nabhaHsarasyAH salile lalantya-stArAbalAkAvalayaH samantAt / daivAt praviSTe ravihastimalle uDDIya tAH kvApi gatA alakSAH // 121 // ghane vane'smin gagane samajyA, nakSatranAthasya nizAcarasya / zUrAgamAdeva javena naMSTvA , kvApyastazailAntaritA babhUva // 122 / / niHzUrabhAve'pi tamonivRttiH kRtA kathaJcid dvijanAyakena / sa(sA?)kevalAdeva kalaGkasaGgAd vaivarNyamApaddivasAnane'smin // 123 / /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 labdhe surAjye dvijanAyakena matAni nAnAvratinAM grahaughAH / syAdvAdarUpe'bhyudite sahasra - bhAnau tadetat sakalaM vilInam // 124 // saMmuhya candro dinavRttimasyAH zriyaM priyAyai pradadau rajanyai / itIva vairAd grahamauktikAni lAtvA dinezo rajanIM vyanaiSIt // 125 // zailAdhipatyaM kila helimauli: pUrvAcalasya prathayAMcakAra / candrAnane tena vivarNatA'bhUt, kimastazailAdhipateH prabhAte // 126 // kumudvatInAM kamalA nalinyai balAt samAdAya khagena dattA / rolambamAlA kimitIva rAjJe vaktuM gatA tena vivarNatA'sau // 127 // rAjAgrajo me'stagirergRhAsu mRgAjinI pANDumahovibhUtiH / zamIva zete'rka itIva matvA pUrvAdrisiMhAsanamadhyatiSThat // 128 // janaizca tasmin samaye salIla zlIlaiH sabhAyAmavabhAsitAyAm / prajJApanAjJAnanidAnasUtraM svAdhIyate kAlakasUrisRSTam // 129 // pIvArthajIvAbhigamasma ( mAga ? ) masya, vyAkhyAnamAkhyAnakabhAvamizram / sabhyebhyacetoharaNAya nityaM praNIyate dhvastasamastamizram // 130 // tataH punaH pANinibhASya- hemacandrA - 'nubhUtipratipAditAni / savArttikaM (ka) vyAkaraNAnyamUni ziSyAH paThantyatra manISimukhyAH // 131 // sAhityazAstrANyapi zaiva- jaina- sampAditAnyatra yathAprayogam / nayAMzca kecit paricintayanti, svIyAn vizeSAttadivA'nyadIyAn // 132 // yogopadhAnodvahanAdikRtyai- lokampRNairdAnatapoguNaizca / bhAvairvizuddhaiH samayaM nayanti vimuktazokA iha saGghalokAH // 133 // syAdvAdinAM bhavyadhanavyayena strAtrANi gAtrANi pavitrayanti / varyAH saparyA vidhikarmacaryAH, zivAya bhavyAH praNayanti navyA: // 134 // aSTAhikAparvaNi nirjarANAM, nandIzvaradvIpavare yathaiva / syAdutsavastadvadihApi nityaM zrAddhavratAnAM varivarti modaH // 135 // kramodayI vArSikaparvarAjo vizvAdhipatye sahasA'bhiSiktaH / caturtha- SaSThA'STamakaistapobhi-ryodhaiH subodhairiva samparItaH // 136 // 41
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 tacchAsanoDDAmaraDiNDimasyo-doSeNa doSeNa vivajitena / jAto'tra jantuvrajajAtibAdhA-vidhAnadurdhyAnavidheniSedhaH // 137 // netradvayeneva mukhaM mRgAkSyAH pAJcAlarAjeva mukhadvayena / rAjadvayeneva giriH surANAM, tathA sa kalpadvitayena reje // 138|| sahasrapAdo divasazriyazca jyotsnAbharasyeva ca pUrNimindoH / aSTAhikAyAH khalu parvarAjaH(ja)-sAdhAraNo bhUSaNabhUSyabhAvaH // 139 // aSTAbhirudyanmahiSIbhirindro vRSadhvajo mUrtibhiraSTabhirvA / yathA'STabhiH siddhibhiraGga ! yogI, tathaiSa reje'STadinendirAbhiH // 140 // yathA girIzaH saritA surANAM svarNAcalaJcUlikayA yathaiva / babhau tathA vArSikaparvarAjaH sAMvatsarikyA kila saccaturthyA // 141 / / kalpairanalpaiH kalito munInAM kalpaH sphuran paryuSaNAbhidhAnaH / rAjJaH purodhA iva nirvirodhaH puraskRtastatra janasya zAntyai // 142 / / sAMvatsarikyAM gajavAjipUrvaM caitra(tya?)prapATIkapaTena manye / sa parvarAjo'khiladigjayAya samaM pratasthe dhvajinIpra(va)jena // 143 // gacchatsamAgacchadtuccharUpAH(po)'nyagacchasaGgho nanu tAvadeva / catuHpathAntarlabhate'vakAza-mupasthito yAvadayaM na saGghaH // 144 // anekavAditravicitranRtyaiH prastUyamAno gurusaGghacakrI / caityaprapATIkaraNAya jajJe zUro hi sA- [sAkSAt?Akimu gAGgapUraH // 145 // catuSpatheti prathite tadAnIM saMkI -iti (saMkIrNatA?) pauSadhikaistathA'bhUt / AsthAnayogo(gA)dgagane li('ni?)lo'pi, kurvanivAlakSyata parvatulyAm (?) // 146 // parasparakSAntirathyA(pA)yazAnti-stathA pratikrAntirapi trayIyam / zaktitrayIvA''bdikaparvarAjaH samarthamarthaM racayAMcakAra // 147|| tato janAmodakamodakaughaiH sArmikANAM bhavati sma bhaktiH / zivAdhvagAnAM bhavatAdamISAM pAtheyamAdeyatayeti matvA // 148 // prAtarlasatpAraNakaM dideza sAMvatsarikyA dhanajI: svagehe / vaidezikAnAM nRpamAnyakallU-zrAddhAgraNI: kArayati sma bhaktim // 149 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 dhanastu mukhyo nijamukhyatAyAH zRGgArarUpAM kurute sma bhaktim / dAne'dvitIyaH sukhAto'?JdvitIyo yuktaM yadambA hamarI prasannA // 150 // jalebikIH zarkarayA ghRtena siddhAH prasiddhAH prathamaM pradattAH / kSudhApizAcIhananAya yantra-hIMkArarekhA iva vRttarUpAH // 151 // (kSudhApizAcIhananAya manye cakrANyamUnIva janairvRtAni || pAThAntaram // ) prAjyAjyasAmodakamodakAnAM zreNirjanAnAM madataM(naM) tatAna / .. zrIdharmakalpadrumajA phalAnAM paMktisthapuNyairiva DhaukitAsau // 152 // svAdyAni vAdyAni na bhojyalakSmyAH haranti cetAMsi na sajjanAnAm / kSudhAhaveneva zaraiH sarandhrA-NyasyA- retRNibhaTA ivA'tra (?) // 153 / / (khAdyAni vAdyAni tatAni pUrvaM siddhAni lakSmyAH sukhabhakSikAyAH / chidrAlidambhAdiva dAyakAnAM yazaHprazastyakSarasaMyutAni || pAThAntaram |) yazobhirevA'GgadharaiH payobhiH saMyujya bhUyaH pRthukAn sakhaNDAn / santarpayAmAsuranekajantUn zrAddhA jinendormatamunayantyaH // 154|| prasIdanaM saprahitaM hitArthaM parIpsitaM vyaJjanarAjiyuktam / bhaumAgnimuktaM hyudarAnalasya mitrasya tuSTyai kimupAyanaM drAk // 155 // bhojyAni sarvANyapi bASpadambhAt svayaM vivithUni mukhe janAnAm / roSAdivoSNAni javAt kSudhAyA jighAMsayA modamahodayAni // 156 / / ityAdikRtyAni gurorgarIyaH-prasAdato vighnavivarjitAni / jAtAni tadva(tta)tsamayocitAni tAnyAdriyante prabhutAdbhutAni // 157|| __ atha zrIguruvarNanam // mAhAguroH sevanayA nayAnAM nidhAnabhUmyA manujasya yasya / syAt saMstavaH saMstavanIyanAmA bhaved guNai ratnagaNairdhanADhyaH // 158 // revA'sti sevA gurupuGgavAnA-mAnandahetuH kavikuJjarANAm / pravRttihetuH ka(kva)canA'rijanyaH parAbhavo yanna bhavedamISAm // 159 / / yasyAM rasAntabahu majjanena saMcitya rocistanu sajjanena / autratyalAbhAt kalabho'pi yUthA-dhinAthalakSmImurarIkaroti // 160 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 madAt kareNa kSipate varAGge rejo(je?)gajastadvigataprabho'pi / asyAM nimagnaH zucibhUtakAyo megha:(gha)zriyaM saMcinute navInAm // 16 // mAtaGgarUpe'pi yadIdRzI syA-detatprasaGgAt subhagatvavRttiH / tadrAjahaMse jaladugdhasagdhau vivekitA kiJcana nAtra citram // 162 / / nimnaM vidhAya svaziro gajo'syAM lalan nijaM paGkamapAcakAra / uccaistato gotramanekasAlA-nvitaM bhajatyeSa vizeSazobhaH // 163 / / asyAstu dUre nivasan kavIndra-dvipAdhipa: satripadIvibhUtiH / bhadrottamo'pyAzrayate vibhUSAM na tAdRzIM tatsmaraNAt zAGgaH // 164 / / tvatsevayA narmadayA dayAlo ! bAlo'pi kiJcidzataro'hamuccaiH / saMpAvitastadrasabhAvanena gato'bhitApo'pi kaliprasUtaH // 165 / / sevArase vAsanayA yadIyaM mano viliptaM sudhayeva deva ! / te syunarA nirjararUpabhAja AjanmataH sarvasuparvasevyAH // 166 / / maruttasa(sA?)rthena gurugarIyAn niSevitaH zrIvijayaprabhAhnaH / manISitAstasya samRddhayaH syu- nityodayinyo nahi tatra citram // 167 // sevAsukhAsvAdanatundilA ye teSAM pareSAM na sukhodayAnAm / lipsA bhavet kvApi sudhAsu dhArA-svAdena kiJcit svadate tadanyat // 168 / / kazcidvaNikkarmasa(su)namasAdhya(?) zaurya punaH kazcidupAdriyeta / kazcit kRSistadvayameva sevA-maho mahasava(mahassarva?) sadarthasiddhyai // 169 / / zrImadgurUNAmiha sevanena syAd gauraveNA'nvita eva martyaH / karpUragandhapratibandhasandhi syAt kolakaM vAsatayA sugandhi // 170|| hitAmRteneva nisRSTavRSTi-dRSTigurUNAM mayakAnubhUt sa (kA'nubhUtA?) / tasyAM rasaH sarvasukhAtizAyI nAdyApyasau vismRtimeti citte // 171 // zrIkhaNDakarpUrahimendubhAvAn saMyojya manye ghaTito'sti?) saumyaH / kRpAkaTAkSeSu tatastvadIye-Svaho sudhApUra ivojjajRmbhe // 172 / / durvAdivRndA api te nirIkSya, zraddhAcaritrAdiguNaughamuktAH / tvadvarNanAkaitavataH svakaNThe kRSTvaiva samyaktvamihA'rjayanti // 173 / /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 45 jayanti te gauravavAgvilAsA mAdhuryataH spRSTasudhAtihAsAH / nizamya samyag bhavavahnitaptA-stAn vastutaH zItalatAmayante // 174|| manorathairyo viSamo'pi panthAH samAdRtaH kasyaciduttamasya / so'yaM bhavAnyeva niSevayA te prasAdhyate bAdhyatarograzaktyA // 175 / / zrIdevasUriH kumudendujetA prAcyaH parastvadgururarkajetA / zrIdevasUrizca tato'dhikazrI-rgAmbhIryato nirjitasarvasindhuH // 176 / / jAtau ca tau dvAvapi devarUpau munIzitastvaM tu tato'dhiko'si / vIrAbhidhAnena samagradevA-tizAyivIryodbhavasUcanena // 177|| kAlAnubhAvena tu yattu kazci-nAtha ! tvadAjJAmavamanyate'pi / vyAmohahetuH sudhiyAM na tatki vIrasya nAjJAvimukho jamAliH // 178 // manyAmahe tanmanujAnihiza(?) dhanyAMstavAsevanatatparA ye / tadantarAye sahasamparAye yeSAM ratiste pazavo nRpAzAH // 179 / / prasannatA kvApi mukhe munIndo ! rAkAzazAGkAdatirekiNI yA / dRSTApi dRSTyormudamAtanoti tanUbhRtAM zrIgurubhaktibhAjAm // 180 / / tavaiva sevAvidhaye vidhAtrA vinirmitAzcandanadIpanAdyAH / bhAvAH svabhAvAdapi pUjyapAda-pUjAvidhAnaiH saphalIkriyante // 181 // prabhoryazobhirbhuvanairazobhi sarvaiH suparvezagajAnurUpaiH / vidhurviyuktAGgivizoSadoSaiH zyAmo'pi kiJciddhavalastadA'bhUt // 182 // viyoginIbhirvidhureSa zapta-stadasya vakSaH sphuTitaM pratImaH / no cet kathaM zrIguruvaktrapadma-spardhI vidhatte zakalIkRto'pi // 183 / / sevA tvadIyA malayAnilasya parisphurantI laharIva loke / dAridmasantaptavapuSmatI drAk pramodamutsAdayati sma lakSmyA // 184 // pUrvANi pAtrANi lateva sevA pracitya rocinicayAllasantI / phalaiH punaryojayati sma navya-pAtrANyaho bhAgyavijRmbhitAni // 185 // sevAkhyarevAsvarasAbhisArA-ttaTasthaziSyAvanijanmavRndam / udbhAvayantI phalasampadADhya-mApallavaM saMharate'dbhutaM tat // 186 / /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 anusandhAna 33 sevA surANAM saridityavaimi yato'tra nityaM vibudhA ramante / vizuddhabhAvaiH zramaNAnugAmi-vRndAnubhUtA kamalodbhavAya // 187 / / sevArevApulinalalanairbhadrabhAvAnubhAvAt / yeSAM ceto hasati lasati zrImunIndregastArAge / vizve vizve'nubhavavibhavaM te janA ejanAbhimuktaM vyaktaM dadhati nitarAmantareNA'ntarAyam // 188 / / parISTiraGgISTavidhIvidhAna-kalpadrukalpA kila yadgurUNAm / taiH sUricandrairgatasarvatandai-jJeyaH praNAma: svazizostrisAyam // 189 // iti zrIsevAlekhakAvya sampUrNam //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM. muni dharmakIrtivijaya A eka saMgrahagrantha che jemAM 71 subhASita - zlokono saMgraha karavAmAM Avyo che, temAM paNa mukhyatve samasyAo, prahelikAo, zleSakAvyo va. no samAveza thAya che. ane A rIte tenuM 'citrakAvyo' evaM nAma paNa sArthaka thAya che. granthanI zaruAta vividha khAdyapadArtho tathA pakSionAM nAmothI garbhita, zrIkRSNanI stutithI thAya che banne zlokonI saraLa vyAkhyA paNa sAthe Apela che. tyAra bAda eka saMskRta samasyA tathA eka prAkRta subhASita mUkyAM che; ane te pachI viSayavAra, vividha samasyA va thI garbhita zloko mUkavAmAM AvyA che. viSayono krama tathA zlokonI saMkhyA A pramANe che : viSaya zloka saMkhyA antarlApikA bahirlApikA citrakAvyAni 1. 2. 3. kartRgupta 4. karmagupta karaNagupta sampradAnagupta apAdAnagupta 5. 6. 7. 8. sambandhagupta 9. adhikaraNagupta 10. sambodhanagupta 11. kriyAgupta 12. kartRsambandhAdhikaraNagupta 13. mAtrAcyutaka 14. bindugupta 15. bindumajAlI (bindu mayAlI ? ) 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 anusandhAna 33 16. dIyamAnAkSara 17. hIyamAnAkSara 18. apahuti 19. kathitApahRti 20. gatapratyAgata 21. prahelikA 22. arthI(rtha)prahelikA 23. dUrAnvayijAti 24. bhAvagUDha 25. samasyA 26. pAdatrayarUpa samasyA 27. zleSa kula 67 A zlokomAthI keTalAka zlokonA kartA va. no nirdeza saMgrahakAre ja karelo che. AmAMnA 25 zloko subhASitaratnabhANDAgAra (su.ra.bhA.)mAM nAnA-moTA pheraphAra sAthe saMgRhIta che. (teno tathA su.ra.bhA.nA AdhAre ja keTalAka zlokonAM zArgadhara paddhati-bhojaprabandha va. mULa sthAnono nirdeza te te sthaLe TippaNImAM karela che.) keTalIka samasyAonA ukelo pratimA saMgrahakAre ja ApyA che. tathA keTalIka samasyAonA uttaro su.ra.bhA.ne AdhAre te te sthaLe TippaNImAM Apela che. lekhanamAM azuddhi ghaNI che. zakya sthaLoe zuddhi karavAno prayatna koM che. pratiparicaya : A saMgrahagranthanI mUla pratinA kula patro 9 che. akSaro suvAcya che. tenuM lekhana saM. 1776 nA Aso suda 11nA ravivAre thayuM che ema prAnte lakhela puSpikAthI jaNAya che. saMgrahakAranA nAma va. no koI nirdeza nathI, chatAM granthArambhe 'zrIgautamAya
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 49. namaH' ema zrIgautamasvAmine namaskAra karavAmAM Avyo che tenA parathI ema anumAnI zakAya che ke koI jaina paNDite (muni/gRhasthe) A saMgraha karyo haze. zrI gautamAya namaH // atha citrakAvyAni likhyante / lakSmIvan kRtaku kU rasU raNadahI dUdha[ka] kSamaH pApaDI ___ lADUDhokalaghI vaDAJchana vaDI khAjAmbudAlIruciH / maNDAzAkarakhaNDano vivibhunA kSIrAvasAtulya mAM sAsuM hAlitaDinnabhAGgavasano'vyAH sevakaM sAravAn // 1 // lakSmIrasyA'stIti lakSmIvAn, tasya sambodhana] lakSmIvan !! avagataM lAJchanaM yasma(smA)dasau avalAJchanastasya [sambodhanAhe avalAJchana !! kSIre AvasatI[tikSIravAsa(kSIrAvasa)stasya sambodhanaM he kSIrAvasa(se)ti / na vidyate tulyo yasya sa atulyastasya sambodhana(naM) he atulya ! / ha iti sphuTatvam / mAM sevakamavyA:-rakSa / kimbhUtaH ? kRtakUH-kRtaM ko:-pRthvi(th)vyAH avanaMrakSaNaM yena(nA')sau kRtakUH / punaH kim tvaM? asUH-sUyate-utpadyate 'sau sUH, na sUH asUH / punaH kim ? raNadahin- raNaM-saGgrAmaM vadantI(dadati)te raNadAH- zatravaH, tAn hinastIti raNadahin-zatruhaH ityarthaH / punaH kim? dUdhak- duhyaM(va)-duHkhaM-pApa-paritApaM vA dahatIti adudhUka(dUdhak) / punaH kim 0? kSama:-kSamA'syA'stIti kSamaH / Dalayorane(bhe)datvAt pApalIH / [ yaduktam-] bavayorDalayozcaiva ralayoH sazayostathA / abhedameva vAJchanti ye'laGkAravido janAH // luJ chedane, pApaM lunAtIti pApalI: / punaH kim ? ilATa-- ilAyAM-pRthivyAmaTatI'ti ilATa / punaH kim ? [viAvibhunA-vInAM-pakSI(kSi)NAM vibhurgaruDaH, tenoDhaH / punaH kim ? akalaghI- akaM-duHkhaM laghayatIti akalaghI / [vaDI] bavayorabhedaH, balI-balamasyA'stIti balI / punaH kim? khAjAmbudAlIrU(ru)ciH-khe-AkAze'jatI(ntI)ti khAjA(jAH) gaganacarAH, ye
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 anusandhAna 33 ambudA (dAs) teSAmAlI - paGktistasyA rugiva ruk yasyA'sau ghanazyAma ityarthaH / kim0 ? maNDAzAkarakhaNDana:- maNDAzcAruNudiya: (zcANUrAdayaH ?) teSAmAzAHicchAstAsAmokA(mAka) ra : - samUhastaM khaNDayatIti maNDAzAkarakhaNDanaHmallecchAsamUhanAzakara ityarthaH / he kSIrasAgare A samantAdbhAvena vasya ( sa ) tIti he kSIrAvasa ! | he atulya !- nA'sti tulyo yasyA'sau he atulya ! kim0 mAm ? sAsu (suM)-asavaH prANAstaiH saha vartamAnam / pu0 ? alitaDinnibhAGgavasana:- aGgaM na (ca) vasanaM cA'Ggavasane, alizca taDiccA'litaDitau, tayo: nibhA''bhA, tadvannibhA yayoste'litaDinnibhe aGgavasane yasyA'sau alitaDinnibhAGgavasanaH / pu0 ? sAravAn - sAro balamasyA'stIti sAravAn - pAlanasamartha ityarthaH // 1 // kola kRtirapArevo morohaMso jalodarI / kaMsArirAttaDIDo-bo vAgha (zca) lo bhUkalo'vatu // 2 // kaMsAriH-zrIkRSNaH / vo- yuSmAn (na)vatu, bavayoraikyaM rakSatu / kolakRti:- kolasya rUpaM yasya saH / A (a) pAreva:-A (a) pAre0 saMsAre'vati rakSati / tathA morohaMsaH -mA- lakSmIH, tasyAH u[:] - vakSaH, tatra haMsa iva haMsaH / tathA [jalodaraM - [jalaM gRhaM yasyAH saH / kim ? AttalIlaH - AttA - aGgIkRtA lIlA - vilAso yena saH / tathA kim0 ? vAzvala:- nizcaye [na] azvaM lunAtIti (?) / tathA kim ? bhUkalaH - bhuvaM kalayati - uddharati / kim ? kaMsAriH / 1. pANDavAnAM sabhAmadhye duryodhanaH samAgata: / ' tasmai gAM ca hiraNyaM ca ratnAni vividhAni ca // maha desu rasaM dhamme tamavasamAsaMgamAgamAharaNe / haravahusaraNaM taM cittamohamavasarau me sahasA ||3|| 'AgatAH pANDavAH sarve duryodhanasamIhayA' iti su.ra.bhA. 193 / 1, zArGgadharapaddhatau 534; yo dhanasamIhayA Agatastasmai sarve pANDavA: gAM ca suvarNaM ca vividhAni ratnAni ca aduH iti su.ra.bhA. // -
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 athA'ntApikA rave: kaveH kiM samarasya sAraM 'kRSerbhayaM kiM *pramuSanti 5bhRGgAH / 6khalAd bhayaM viSNupadaM ca keSAM bhAgIrathItIrasamAzritAnAm // 4 // atha bahirlApikAmitrAmantraya maJjujIvitasamAM dakSakratU kIdRzau kIdRkSau marukIkaMTo(kaTau) zikhirutiH kA kAmamAmantraya / kau naktaM virahAturau carati kastoye militvA bhRzaM lipyabhyAsaparAyaNA gurugRhe kiM vA paThantyarbhakAH // 5 // ka kA ki kI ku kU ke kai ko kau kaM kaH - kAlidAsasya // 5 // trayyAdyAH ke dhanaM kiM bhavati mRgamade ko guNaH kA'tha mAyA ke'gAdhAH kiM tRSANAM jalamalaghusukhaM yoSitAM kena dInaH / kaH ke devArayaH kiM nimipuramaditibrUhi keSAM janetrI kva kAko vaiSNavAsye budha ! vasati japo madhyavarNaiH padAnAm // 6 // trayyAdyAH- o o o (OM) / dhanaM kiM - kanakam / mRgamade ko guNaH- AmodaH / mAyA kA - zambhavA / agAdhAH ke- sAgarAH / tRSANAM jalaM kiM - jIvanam / yoSitAM kena sukhaM - kAntena / dInaH kH-prvaasii| devArayaH ke - asurAH / nimipuraM kiM - videhaH / aditiH keSAM janetrIdevAnAm / kAkaH kva gacchati-viyati / vaiSNavAsye padAnAM madhyavarNaiH kRtvA ko japo vasati - OM kArAdi viyatparyantAnAM padAnAM madhyavarNe upAtte "OM namo bhagavate vAsudevAye"ti dvAdazA(zava)o viSNumantro bhavati // 6 // 2. 1. raveH bhA, 2. kaveH kAntiH, 3. samarasya rathI-yoddhA, 4. kRSerbhayam-Iti: anAvRSTyAdiH, *'kiM kimuzanti' iti subhASitaratnabhANDAgAre (su.ra.bhA.), 5. bhRGgA rasamuzanti vAJchanti, 6. khalAd bhayam- AzritAnAm, 7. viSNupadaM ca bhAgIrathItIrasamAzritAnAm - iti su.ra.bhA. || 3. su.ra.bhA. pR. 197/zlo. 21; zArGgadharapaddhatau 554 /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 zrIrupAste kAmIzAnaM kamIzAnaM ca pArvatI / 'amuM nigaditaM prazna yo jAnAti sa paNDitaH // 7|| atha kartRguptam zaradindukundadhavalaM 'naganilayarataM manoharaM devam / yaiH sukRtaM kRtamanizaM teSAmeva prasAdayati // 8 // manaH kartRpadam // 8 // atha karmaguptam mAMsaM bhujhva dvijazreSTha ! santyajyA'khilasatkriyAm / saMdiSTaM brahmaNA pUrvaM dvijAnAM gRhamedhinAm // 9 // mAM lakSmImiti karma // 9 // atha karaNaguptam madamattamayUrasya malayasya girestaTe / sItAvirahasaMtaptaM rAmaM muhuramUmuhat // 10 // mayUrasya girA kRtvA i:-kAmo rAmamamUmuhadityanvayaH // 10 // atha sampradAnaguptam ambhoruhamaye snAtvA vApIpayasi kAminI / dadAti bhaktisampannA "puSpaM saubhAgyakAmyayA // 11 // aye-kandarpAyA'mbhoruhaM dadAtItyanvayaH // 11 // athA'pAdAnaguptam sarasItoyamuddhRtya janaH kandarpakArakam / pibatyambhojasurabhi svacchamekAntazItalam // 12 // sarasItaH kaM-jalamuddhatyeti saMbandhaH / sarasIta ityapAdAnam // 12 // 1. zrI: um-viSNuma, pArvatI am-zaGkaram // 4. 'putrasaubhAgyakAmyayA' iti su.ra.bhA. // 2. 'nagarapatinilayaM' iti su.r.bhaa.| 5. su.ra.bhA. 194/31 / / 3. su.ra.bhA. 194/25 // 6. su.ra.bhA. 194/34
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 [athA sambandhaguptam bAlayA pRthivIpAla ! vyA(vya)lokyata tayAnanam / tata: prabhRti tAM ninye smaraH svazaravedhyatAm // 13 // te Ananamiti sambandhaH // 13|| [athA'dhikaraNaguptam yA kaTAkSachaTApAtaiH pavitrayati mAnavam / ekAnte repirtaprItirasmi sA kamalAlayA // 14 // 2 e-viSNurUpiNi kAnte ityadhikaraNam // 14 // atha sambodhanaguptam- dharmadAsasya hArakeyUraratnAni dhanAni vividhAni ca / brAhmaNebhyo nadItIre dadAti vraja satvaram // 15 // brAhmaNeti sambodhanam // 15 // atha kriyAguptam dAmodaradhRtAzeSajagattraya ! janArdanaH(na!) / saMsArApArapAthodhimajjanaprabhavaM bhayam // 16-1 // mA dA iti kriyA // 16-1 // pAmArogAbhibhUtasya zleSmavyAdhimayasya ca / ... yadi te jIvitasyecchA tadA bhoH] zItalaM jalam // 16-2 // zItalaM jalaM mA pA iti kriyA // 16-2 // kAntayA kAntasaMyoge kimakAri navoDhayA / atrApi kathitaM zloke yo jAnAti sa paNDitaH // 16-3 // atrApIti kriyA // 16-3 // 1. 'ropitaprIti0' iti su.ra.bhA. // 2. su.ra.bhA. 194/38 // 3. 'vyAdhinipIDita ! iti su.ra.bhA. // 4. su.ra.bhA. 194/17; jalhaNasya sUktimuktAvalyAm-98-1 // 5. 193/7 su.ra.bhA. /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 kartRsambandhAdhikaraNaguptam- yathA kAverIramyarAjIvavilasadgandhabandhunA / madhumAsasamIreNa varddhate kutra kasya kA ||17|| kau - pRthivyAm, eH kAmasya, I: zobhA / mAtrAcyutakam - dazAntarasthitAn bhAvAn kA (ka) lAtItAnapi sphuTam / kavalajJAnato yogI pratyakSAniva vIkSate // atra dezakAlakevalAH // 17- 2 // binduguptam anusandhAna 33 yathA 'satprabhavaH snigdhaH sanmArgavihitasthiti: / tathA sarvAzrayaH 'satyamaya (yaM) me vakuladrumaH // 18-1 // 3 bindumajAlI (mayAlI?) ThiThaThaThaThUThAThaTTaM ThaTha ((ThiTTha) ThiTho ThaTThaThIThaThiThaH / ThaThAThaThagiThaThAThaThA] ThaThaThIuThaThoThaThaThaH // trinayanacUDAralaM mitraM sindho[:] kumudvatIdayitaH / ayamudayati ghusRNAruNA ramaNIvadanopamazcandraH // 4 ayaM kumudvartI mudayatItyarthe binducyutakamapi bhavati // atha dIyamAnAkSaram sAnujaH kAnanaM gatvA naikaiseyAn jaghAna kaH / madhye varNakR(tra)yaM dattvA rAvaNaH kIdRzo da ||19|| rAkSasottamaH // 19 // 1. " satprasavaH' iti su.ra.bhA. // 2. atrA'nusvAratyAgena 'ayameva kuladrumaH' iti sthitamarthAt - ayaM pumAn kule druma iva drumo vRkSaH iti su.ra.bhA. // 3. 195 / 4 su.ra.bhA. // 4. 299 / 11 su.ra.bhA. // 5. vikAsAdyA (nikasAyA ) apatyAni nikasA: ( naikaseyAH) rAkSasAstAn / 6. 199 / 28 su.ra.bhA. /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 55 atha hIyamAnAkSaram natanAkimaulimaNimaNDalIvibhA __ bharabhAsurAGghisarasIruhAsanA / tava zarmaNe bhavatu bhAratI bhRzaM dRDhajADyakhaNDanadinezabhAtatiH // 20-1 // atra maJjubhASiNi(NI) chandasi pratipAmA(dA)dyAkSaradvayapAtena rathoddhatAvRttam, antyAkSaradvayapAtena nandinIvRttam // 20-1 // gaGgopalakSita umAhRdayAmbujArko nityaM vibhAti zazikhaNDazirovibhUSaH / devastu yo viSamanetralasanmukhazrI: kalyANado bhavatu vaH sahatAdivarNaH // 20-2 // athA'pahutiH - sItkAraM zikSayati vraNayatyadharaM tanoti romAJcam / nAgarika: kiM milato nahi na hi sakhi ! haimanaH pavanaH // 21-1 // 1 iha puro'nilakampitavigrahA milati kA na vanaspatinA latA / smarasi kiM sakhi ! kAntaratotsavaM nahi ghanAgamarItirudAhatA // 21-2 // atha kathitA'pahnutiH Adau zloke'tra nirdiSTaM vijAnantu mahAdhiyaH / kasmAt kasmin samutpanne sarAgaM bhuvanatrayam // 22-1 // At-kRSNAt, au-kAme // 22-1 // pRthvIsaMbodhanaM kIdRk kavinA parikIrtitam / kenedaM mohitaM vizvaM prAyaH kenA''pyate yazaH // 22-2 // 1. 186/3 su.ra.bhA. / 2. 186/13 su.ra.bhA. / / 3. 'kavinA' =he ko ! he pRthvi !, inA kAmena, kavinA kAvyakartA - iti uttaraH / su.ra.bhA. // 4. 196/6 su.ra.bhA. //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 anusandhAna 33 atha gatapratyAgatam - yanAdanveSakAgnAdyA(kA grAhyA) lekhakairmasimallikA ? | ghanAndhakAre niHzaGkaM modate kena bandhukI // 23 // nAlikerajA // 23 // atha prahelikA AdyantasyAyinI nityaM kamalA tvayi varddhatAm / amadhyamaM ca sukRtaM bhajasva vasudhAdhipa ! // 24-1 // paGkajasya sthito madhye satyalokAntamAsthitaH / kalpAnAmAdibhUtazca ka eSa nAH pitAmahaH // 24-2 // ya evA''rdi(diH) sa evA'ntyo madhyo bhavati madhyamaH / 'etAvadapi na jAnAti sa kiM pazyati mAnavaH // 24-3|| athA''rthI prahelikA sadArimadhyA'pi na vairayuktA nitAntaraktA'pi sitaiva nityam / yathoktavAdinyapi naiva dUtI kA nAma kAnteti nivedayA''zu // 25 // atha dUrAnvayijAti jyeSTo mAso'nugA zayyA kambalo yasya zaGkaraH / iti stAt bANajanmezapitA putro vinAyakaH // 26-1|| dhammilasya prekSya nikAmaM kuraGgazAvAkSyAH / rajjunyapUrvabandhavyutpattermAnasaM zobhAm // 26-2 // 1. prazastA masmi(si)riti masimallikA-iti pratiTippaNyAm // 2. ya etannAbhijAnIyAt tRNamAtraM na vetti saH / iti su.ra.bhA. // 3. tRNamAtraM na vetti saH / kiM nAma tRNam ? yavasa(sam) yavasaM tRNamarjunamityamaraH / iti pra.Ti. // 4. 185/18 su.ra.bhA. // 5. 'sArikA' iti su.ra.bhA. // 6. 185/32 su.ra.bhA. //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 citraM vicitrabhedaM yatkavibhirbahudhoditam / granthagauravabhItyaiva mayeha tadupekSitam // 26-3 // iti zrIbhaTTagovindasaGgrahIte 'sabhyAbharaNe' citramarIciH / atha bhAvagUDham 'kAcitkAntA ramaNasavidhe preSayantI karaNDaM prAyovasthAkalitamalikha vyAlamasyopariSTAt / gaurInAthaM tadanu cakitA campakaM gAtrahetUn pRcchatyAryAn nipuNadhiSaNAn mallinAtha: kavIndraH // 1 // karaNDasthapuSparakSArthametAnalikhaditi bhAvaH // 1 // vikrIya vispRSTamukhena bAlA mAlAkRtaH kairavakorakANi / vikretukAmA vikacAmbujAni celAJcalenA''nanamAvRNoti // 2 // vikasitakamalAnAM mukhacandradarzanAt saGkocanabhItyeti bhAvaH // 2 // kAcit prayuktA khalu devareNa gRhANa zastra vraja rAjamArgam / vilokya zayyAmiti lajjitA sA smerAnanA namramukhIbabhUva // 3 // zayyAyAM tasyAH puMbhAvacihna davA(dRSTvA) devareNopahasiteti bhAvaH // 3 // prAcInasmRtavirahavyathAtibhIta: kAkutsthaH kRtaku(ku)tukAkSinimIlalIlaH / saMpUrNa(Ne)zazini cirAya lagnadRSTeH preyasyAH sthagayati locane karAbhyAm // 4 // kanakamRgavat mRgAGkamRgamapi yAcayiSyatIti bhAvaH // 4 // 1. kAcid bAlA ramaNavasatiM preSayantI karaNDaM, sA tanmUle sabhayamalikhat vyAlamasyopariSTAt / gaurInAthaM pavanatanayaM campakaM cA'sya bhAvaM, pRcchatyAryAn prati kathamidaM mallinAtha: kavIndraH // iti su.ra.bhA. 191/84 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 anusandhAna 33 'zirasi devanadI puravairiNaH sapadi vIkSya dharAdharakanyakA / nibiDamAnavatI ramaNAGgake kvacana cumbanamArabhate sma sA // 5 // krodhAtizayena saviSo galazcumbita iti bhAvaH // 5 // ........ nAgarAja bhavati pratyarthividhvaMsanavyApAre ka(kR)tanizcaye sati satAM dAridyavidhvaMsake / tatkAntA kSitidhRttaTISu maNibhirnIlaiH suramyAsvaho kokAn SaTpadamAlikAzca kamalAnyAlokayantyadbhutam // 6 // stanAtmakamukhapratibimbAvalokanAt yadvA nIlamaNijanitAndhakAre dinajJAnAya kokasaMyogaM SaDpadapracAraM kamalavikAzaM ca vilokayantIti bhAvaH // 6 // dRSTo'yaM saritAmpati: priyatame baddho'tra seturmayA kAnta(ntA)kveti muhurmuhuH sakutukaM pRSTe paraM vismite / atrA''sIdayamatra nA'tra kimiti vyagre nijapreyasi vyAvRttyA''syasudhAnidhi samabhavanmandasmitA jAnakI // 7 // svamukhacandradarzanAbhitajaladhikallolAcchAditasya setoH prakaTanAya ka(?)mukhavavyAvRttiriti bhAvaH // 7 // samuddhatAnAM danujezvarANAM vimardane yasya cakAsti dhairyam / sa zrIpatiH kiM nijanAmadheyaM paTurjapadbhyo nitarAM bibheti // 8 // vaikuNThe sammardo bhaviSyatItyAzayeneti bhAvaH // 8 // anyonyaM bhujagavarAH zaGkarasarvAGgabhUSaNIbhUtAH / pazyanto vadanAni prAyaH kampaM bhajanti ko hetuH // 9 // nIlakaNThaM vilokya kenA'yaM daMzAparAdhaH kRta iti // 9 // 1. 190/75 su.ra.bhA. //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 malayAdrisamudbhUte mandaM calati mArute / nininda vAnarAn kAcitkAminI yAminImukhe ||10|| malayAdriH setubandhanAya kathametairna nIta ityAzayaH // 10 // atha samasyA: tatra tAvadvaidikI 'kAmaM kAmadudhe (ghaM) ghukSva ( dhuGkSva ) mitrAya varuNAya ca / vayaM vIreza (dhIreNa ) dAnena sarvAnkAmAnazImahi // 1 // 2 taM namAmi mahAdevaM yanniyogAdidaM jagat / kalpAdau bhagavAn dhAtA yathApUrvamakalpayat // 2 // gAyakA yUyamAyAta yadi mA gati lipsakaH / dhanadasya sakhA so'yamupAsmai gAyatA naraH // 3 // nadIpravAhavegena pronmUlyante mahAdrumAH / vetasA naiva bAdhyante aredo nAmino guNaH // 5 // adharaH kiza(sa)layamaGghrI padmau kundasya korakAn dantAH / kaH kau ke kaM kau kAn hasati hasato hasanti hariNAkSyAH // 4 // na lopo varNAnAM na hi ca parataH pratyayavidhinipAto nA'styeva kSaNamapi na bhagnAH prakRtayaH / guNo vA vRddhirvA satatamupakArAya jagatAM manordAkSIputrAdapi tava samarthaH padavidhiH // 6 // * iti bhAvadazakam / 2. 181 / 2 su.ra.bhA. // 3. kvacidapi iti su.ra.bhA. // 4. 106/153 su.ra.bhA. // 59 1. atra 'kAmaM kAmadughaM dhuGkSva, mitrAya varuNAya ca sarvAn kAmAnazImahi' iti ca samasyA - iti su.ra. bhA. //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 anusandhAna 33 'sarvasya dve sumatikumatI sampadApattihetovRddho yUnA saha paricayAt tyajyate kAminIbhiH / eko gotre sa bhavati pumAn yaH kuTumbaM bibharti strI pumvacca prabhavati yadA tasya gehaM vinaSTam // 7 // atha pAdatrayarUpArAmaM lakSa(kSma)mapUrvajaM raghuvaraM sItApati sundaraM nArIpInapayodharoruyugalaM svapne'pi nA''liGgitam / vAtaghnaM kaphanAzanaM kRmiharaM durgandhanirnAzanaM * tAmbUlaM na tu yena lakSitamasau vAtAtmajo dRSTavAn // 1 // asaMbhRtaM maNDanamaGgayaSTe ranAsavAkhyaM karaNaM madasya / kAmasya puSpavyatiriktamastraM sarasvatI zrIrlalanA navInA // 2 // atha zlaiSA(zleSAH) ghanabAlamanohAri sumanobhiniSevitam / bahudhA tu lasatkAnti pustakaM mastakAyate // 1 // unmIlattilakaM kA'pi (kvA'pi) kvacit prasphuritAlakam / kvacit patrAvalIkIrNa(Na) strImukhaM parvatopamam // 2 // . golabdhajanmA madhuraH zikhiprItivivarddhanaH / unmIladarjunacchAyo navanItAyate giriH // 3 // kalAnidhikarasparzAt prasannollAsitArakA / bibhrANAmbaramAnIlaM kAminI yAminIyate // 4 // 1. sarvasya dve sumatikumatI sampadApattiheta, eko gotre prabhavati pumAn yaH kuTumbaM bibharti / vRddho yUnA saha paricayAt tyajyate kAminIbhiH, strIpuMvacca prabhavati yadA taddhi gehaM vinaSTam // iti catvAri pANineH sUtrANi samasyA-iti su.ra.bhA. // 2. bAlyAt paraM sAdhu vayaH prapede - iti su.ra.bhA. || 3. 255/20 su.ra.bhA. /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 61 / maNibhiraSTabhiryukte praNamatyA(mantyA) harAntike / sukezyA kabarIbhAre santyaSTau haramUrtayaH ||5|| IdRze maline muNDe sarvadharmabahiSkRte / patitA mastake no cet vidyutkAkena bhakSitA ||6|| zrutvA sAgarabandhanaM dazaziraH(rAH) sarvairmukhairekadhAra bhUyaH pRcchati vartikaM ca cakito bhItyAkulaH sambhramAt / baddhaH satyamapAMnidhissaliladhiH kIlAladhistoyadhiH pAthodhirjaladhiH payodhirudadhiH vArAMnidhirvAridhiH // 7 // induriNaratnamazvatilakaH zrIpArijAtassudhA vargasvargaparicchadaH samajani tvataH(ttaH) suraiH prArthitAt / dhiglokaM tava yastathA'pi tanute toyAnAmAvalI mambhodhirjaladhiH payodhirudadhi(dhiH) vArAMnidhirvAridhiH // 8 // kAnte ! tvatkucacUcukA tadupari smerA ca hArAvalI tvadvaktraM taruNAGgi ! bimbitamanucchAyAlatAzyAmatAm / tvaM sarvAGgamanorame trijagatAM badhnAsi vRSTyA yato - jambUvajjalabinduvajjalajavajjambAlavajjAlavat // 9 // jJeyaM durjanamAnasaM pariNatizyAmaM na maitrIsthiraM bhUyo'pi sphuTamasphuTaM ca guNavatsandUSaNaM(Ne?) saGgataH (tam) / saMrodhi vraNamaNDalasya sahasA nityaM pareSAM budhe jaM0.... [ jambUvajjalabinduvajjalajavajjambAlavajjAlavat // 10 // kaiSA bhUSA navInA tava bhujagapate ! bhUSayAmAsa zambhu bhUtyA manmaulimAlAM sadazanavazatAnnakSapAtAn vijitya / 1. ekadA iti su.ra.bhA. / 2. tUrNaM - iti su.ra.bhA. // 3. vArtikAn sa cakito - iti su.ra.bhA. // 4. 0nidhirjalanidhiH-iti su.ra.bhA. // 5. 183/61 sa.ra.bhA. //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 anusandhAna 33 gauryAmAnaM ja dRSTA (?) ....... saGkhyakA nityamevaM zIrSANAM caiva vandhyAmasanavatirabhUllocanAnAmazItiH // 11 // niraGke doSeze mRgamadakalaGka vitanavai priyetyukte vedau kRtazikharabindau girijayA / karpa(pa)rdazrIgaGgAdharaharazirasyadbhutamabhUt dhanuHzRGge bhRGgestadupari giristatra jaladhiH // 12 / / uddAmArkAzudIpyaddinamaNimaNibhiH bhasmitAnte samantAt __ vAyuvyAdhUyamAnajvaladanalakaNAkIrNadhUliprapaNe / 'kAntAra(re')smin tRSArte mayi pathika ! bhavetkA(kvA)'pi pAthopyatenA(?) zUcyagre kUpaSaTkaM tadupari nagarI tatra gaGgApravAhaH // 13 // nIpAbhaTTasyetau // ye tApaM zamayanti saGgatibhRtAM ye dAnazRGgAriNi(No) yeSAM cittamatIva nirmalamabhUdyeSAmabhagnaM vratam / ye "sarve sukhayanti saGgatijanaM te sAdhavo dulabhA(rlabhAH) gaGgAvajjala(gaja)gaNDavatgaganavat gAGgeyavat geyavat // 14 // 5 iti zrIcitrakAvyasaMpUrNam / saMvata 1776 varSe prathama-Azvanasita-11, ravau likhitamamRtapuramadhye / zrIvAsupUjyaprasAdAt / zubhaM bhavatu / zrI(zri)yo'stuM (stu) // 1. kAntAre'smin nRpAtte pathi pathikabhave kA'pi pAthodasenA sUcyagre kUpaSaTkaM tadupari nagarI tatra gaGgApravAhaH - iti su.ra.bhA. // 2. 184/74 su.ra.bhA. // 3. nirmalataraM - iti su.ra.bhA. / / 4. sarvAn sukhayanti hi pratidinaM - iti su.ra.bhA. // 5. 182/48 su.ra.bhA. //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgamAlA - zAntinAtha stavana // 'rAgamAlA' e paMdaramA-soLamA zatakamAM pravartelo eka viSaya (thIma) che. mughala- kAlamAM zAstrIya saMgItane maLelI sarvocca lokapriyatA e tenuM nidAna che. A samayamAM rAgonAM citro sarjAyAM, je rAgamAlA - citrAvali tarIke pothIcitro ke laghucitro (miniecara peinTiMgsa rUpe) upalabdha temaja prakAzitarUpe paNa upalabdha che. A viSayane kendramAM rAkhIne tatkAlIna kavioe 'rAgamAlA 'nA nAme zRGgArarasamaya kAvyaracanAo paNa karI che. to jaina munioe paNa e viSayane arthAt saMgItanA rAgone mAdhyama banAvIne prabhubhaktirasamaya 'rAgamAlA' o racI che. evI ja eka 'rAgamAlA' ahIM prakAzita karavAmAM Ave che. A rAgamAlA jainonA soLamA tIrthaMkara zAntinAthanI stuti / vijJapti rUpe racAI che. 31-32 kaDIomAM patharAyela A rAgamAlAmA 14 rAgono samAveza che, jemAM 1. sAmerI, 2 asAurI, 3. rAmagiri, 4. rAjavallabha, 5. guDI, 6. dezAkha, 7. paradu dhanyAsI, 8. dhoraNI, 9. kedArA goDI, 10. malhAra, 11. zrIrAga, 12. ToDI, 13. kalyANa, 14. dhanyAsI - eTalA rAgo jovA maLe che. kartAe dareka padanI chellI paMktimAM te te rAganuM nAma vaNI lIdhuM che. kvacit prathama paMktimAM paNa vaNyuM che : 'rAmagiri' nuM, to guDI rAganuM nAma jovA nathI maLatuM. AnA kartA, tapagacchapati vijayadAnasUrinA ziSya paM. jagarAjanA ziSya muni sahajavimala che ema, 'kalaza'nI kaDI dvArA jANavA maLe che. racanAno saMvata to soMdhAyo nathI, parantu anumAnataH A racanA soLamA saikAnI hoya e vadhu sambhavita che. vijayadAnasUrino sattAkAla 15 mo - 16mo zataka che, ane temanA praziSye, temanA zAsanakALamAM ja AnI racanA karI hovAnuM 'kalaza' parathI ja nakkI thAya che. A racanA, khaMbhAtanA zrIpArzvacandragacchanA jJAnabhaNDAranI vi. 2, po. 64 nI kramAMka 831 nI pratimAMthI UtArela che. 37 patranI e pratinuM nAma 'stavanasaMgraha' che. temAM puSpikA to nathI, paNa anumAnataH e 17mA zatakamAM lakhAelI haze tema jaNAya che. tenA prathamanA aDhI patramAM A 'rAgamAlA'
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 lakhAyela che. alabatta, pratinA akSara khUba sundara hovA chatAM, prata khUba azuddha che. azuddhio sudhArIne nakala karavI e jarA vikaTa kAma jaNAyuM che. A pratanI jhe0 nakala varSo pUrve upAdhyAya zrI bhuvanacandrajI dvArA maLelI, tenA AdhAre A sampAdana kartuM che. bIjI pratono AdhAra laIne pAThazuddhi karavAno pUro avakAza cheja pratanI nakala ApavA badala jJAnabhaNDAranA kAryavAhakono AbhArI chU. anusandhAna 33 rAga asAurI // mati niramala jinanAmiM kIjai, lahii ati AnaMda / acirAmAtA uari dharIyA, vizvasena - kulacaMda ||3|| zrIrAga sAmerI // vaMchitapUraNa manoharUM sayalasaMgha - maMgalakarU jinavarU cauvIsi nituM vaMdii e // 1 // brahmavAdinI mani dharUM nijagurucalaNe aNasarUM sA merI mati eNi pari niramala karU e // 2 // jasu nAma suNaMtA sivasukha lahii, sijhai vaMchita kAma / so zAMtinAtha solamo, tavIje asArI aribhirAma (asAarI abhirAma ? ) ||4|| rAga rAmagiri // abhirAma girivara meruzRMgi janama mahocchava sAra / causaThi surapatI karai ucchava java janamiyA jagadAdhAra // 5 // ima karIi ucchava mAta pAsi, thApiyA jinarAya / ati gahiya samakita niramalU nijaThAmi surapatI jAi ||6||
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 rAjavallabha rAga // dinadina vAdhai dIpatu e, zAMtikuara guNavaMta / sakala kalA mukhacaMdalu re, tribhuvana mana mohaMta // 7 // yauvana pahutA rAyA taNI re, paraNI kumarI jAma / rAjavallabha bhaya (maya ? ) dIpatu, maMDalIka thayA tAma // 8 // rAga guDI // eNI pari rAja karaMtA sImADhA save / sevaka thai AvI milyA e // 9 // sukhIya thayA tava loka, taskara paracakra / upadrava tehanA savi TalyA e // purava puNyapramANa AyudhazAlAi / paradalanA mada modanu ( moDatu ? ) e // cakra upannaM sAra ugazerI dinakAra / sahasakiraNa jasa choranu e // 10 // rAga dezAkha // cakra leini cAliA tava SaTakhaMDa jItyA (jIta) cakravarti thayA pAMcamA, prabhu trijaga vadIta // 11 // vaitADhavAsI je naravaruM valatA te miliyA / desA khayarI vidyAdharA te savi pAcchA valayA // 12 // vijaya karI ghari AviA baMdI karaI jaikAra / vadhAvai varakAminI bolai maMgala cyAra || 13 || paMca viSaya sukha bhogavi sovanavana tanu caMga | gajapuri nayari vasaMta kedAro kau rAgauga ||14|| 65
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 anusandhAna 33 rAga paradu dhanyAsI // devalokAMtika ima kahi e jAgo jAgo jogiMda, viSayasukha pariharu e / tribhuvanani hitakAraNi e, tAraNi bhavajala eha saMjama sahi varu e| dAna saMvacchari tuM dayAM e uraNa kIdho lokanu / jaya jaya sura kari e / paridola vibudhA suNie dhanyAsI damizranu(?) / tha(pra) bhu saMjyama varai e // 16 // rAga dhoraNI // sIha taNI pari ekalu, vicarai desavidesa / ghanaghAtI krama khaya kriyA dhyAna sukala viseso re, kevalazrI vari nivaDa mithyAta aneko re, tima dUra karai / / 17 / / suranara kiMnara tihA mili, racai samozraNa sAra / tihA besI prabhujI kaheM, dharma ja cyAra prakAra re, tribhuvana tArevA / siddha dhoraNI jinarAu re, vighana nivArevA // 18 // rAga kedArA goDI // sAdhu sAdhvI zrAvakazrAvikA, thApiuM saMgha udAra re / mugatimAraga calAvatu Apa dayAsiradAra re // 19 // kumati-rAhunai sihArau UgorI bhAnu tiMga re / kedArA gaurI nAMTika karai, surataNI bAlI nija aMga re // zAMtijinezvara sevIi // 20 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 rAga malhAra // surarAji sirusakhitta(?) caraNAM-taliM kanakakamala ja kari niramala puNya poti bhaMDAra, bhavajalanidha sura eNI jugatiM tari // 21 // tihA kusumagaMdhi bahiki ati, dhvajA daMDa upari UcI lahakaMti / bhAmaMDala tejai jhalahalaMti, vizvasena malhAra nIku dIpaMta // 22 // zrIrAga // isI yugati ATha pratipAlI TAlI bahu mithyAte ghana / sametAcalani zRMgi manohara pahutA sAthi sAdhu jana || seva karai narA sodhai(?) koDAkoDi amara siMhA Avi gAvai sura zrIrAga karI aNasaNa lei karama khapei jinavara mugatiramaNi ja varI siddha havA bhavajala tarI // 23 // rAga ToDI // so zAMtinAthajina rAva suNu hamArA ekAgracitu nitu seva karu tuhArA / / saMsArasAgara du(?) pAraga tAri sAmI karuNAnidhi kari kRpA mujha pAragAmI // 25 // caurAsI laSya jIvAjyoni bhamyu hUM devA kInI sadA hariharAdi mudhA sevA / tU mai lahyo nayanabhUSaNa nAtha Aja karmasaMtati ToDI karUM Apa kAja // 26 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 anusandhAna 33 rAga kalyANa // bhaviyaNa jaNa suNau hitavAta kharI prabhu sevau mana ekAMta karI / yama alia vighana savi jAi TarI lacchI ghari Avai raMga bharI // 27|| jasa dhA(dha?)nya anopama kalapataru ciMtAmaNi sama upamAna haru / sadA sevIta suranara suMdaru so sayalasaMgha kalyANakarU // 28 // rAga dhanyAsI // ima rAga kusumamAlA karI pUjA kInI mai atikharI / mugatisiri diu dAna e gA(sA?)mI e // 29 / / bhavi vidhiratA te dhanyA, sira nAmai tuha ekamanA / tehanA vaMchita kAma savi sarai e // 30 // kalasa // tapagacchanAyaka mugatidAyaka sakala guNamaNisAgaru zrIvijayadAnasuriMdragacchapati saMprati sohama gaNadharu / jagarAja paMDita taNai sIsiM sahajavimala ima vInavaiM e vInatI je bhaNai bhAveM anaMta sukha so anubhavaI // 31 // iti zrI rAgamAlA-zAMtinAthastavanaM samAptaH //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUracandropAdhyAyanirmitam praNamyapadasamAdhAnam ma0 vinayasAgara prAcIna samaya meM upAdhyAyagaNa/gurujana vyAkaraNa kA isa paddhati se adhyayana karavAte the ki ziSya/chAtra usa viSaya kA pariSkRta vidvAn bana jaae| pratyeka zabda para gahana manthana yukta paThana-pAThana hotA thA / jisa zabda yA pada para vicAra karanA ho usako phakkikA kahate the / ina phakkikAoM ke AdhAra para chAtragaNa bhI zAstrArtha kara apane jJAna kA saMvarddhana kiyA karate the / kucha dazAbdiyoM pUrva phakkikAoM ke AdhAra para prazna-patra bhI nirmita huA karate the, ukta paramparA Aja zeSa prAyaH ho gaI hai / usI adhyApana paramparA kA sUracandropAdhyAya racita yaha praNamyapadasamAdhAnam hai / / upAdhyAya sUracandra kharataragacchAcArya zrI jinarAjasUri (dvitIya) ke rAjya meM hue / sUracandra svayaM kharataragaccha kI jinabhadrasUri kI paramparA meM vAcaka vIrakalaza ke ziSya the aura inake zikSAguru the - pAThaka cAritrodaya / vAcaka zivanidhAna ke ziSya mahimAsiMha se inhoMne kAvya-racanA kA zikSaNa prApta kiyA thA / inakA samaya 17vIM zatAbdI kA uttarArddha aura 18vIM zatAbdI kA prArambha hai / sUracandra praur3ha kavi the aura inakA sthUlibhadraguNamAlA kAvya bhI prApta hotA hai, jo ki mere dvArA sampAdita hokara san 2005 meM zAradAbena cimanabhAI ejyukezana risarca senTara, ahamadAbAda se prakAzita ho cukA hai / kavi ke viziSTa paricaya ke lie yaha grantha draSTavya hai : praNamyapadasamAdhAnam meM praNamya paramAtmAnam isa zabda para gahanatA se vicAra kiyA gayA hai / praNamya paramAtmAnam padya kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrijI racita siddhahemazabdAnuzAsana kI laghuvRtti kA maMgalAcaraNa bhI hai aura sArasvata vyAkaraNa kA maMgalAcaraNa bhI hai| isI lekha meM 'praNamya prakriyAM Rju kurvaH' isase spaSTa hotA hai ki sUracandra ne sArasvataprakriyA ke maMgalAcaraNa para hI vicAra kiyA hai /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 anusandhAna 33 pazcimI bhArata meM pANinIya vyAkaraNa kA vizeSa pracAra nahIM thA / gujarAta meM zrI hemacandrasUri racita siddhahemazabdAnuzAsana kA aura rAjasthAna meM prAya: karake vyAkaraNa ke prArambhika adhyayana ke rUpa meM sArasvata vyAkaraNa kA paThana-pAThana hotA thA / isIlie sArasvata vyAkaraNa ke maMgalAcaraNa para hI sUracandra ne vicAra-vimarza kiyA hai/ phakkikA likhI hai / prArambhika jijJAsuoM ke lie paThanIya hone ke kAraNa hI prastuta kI jA rahI haiM / prAnta puSpikA meM 'paNDita sUracandreNa kRtaM' aura 'paM. ci. bhAgyasamudravAcanArthaM' aMkita kiyA hai / isase spaSTa hai ki yaha lekhaka dvArA jAlaura meM svalikhita eka patrAtmaka prati hai aura zrI loMkAgacchIya zrI kanakavijayajI ke saMgraha meM yaha prati prApta thI / mArca 52 meM pravAsa kAla meM maiMne isakI pratilipi kI thI / anyatra isakI prati prApta nahIM hai / praNamyapada samAdhAnam praNamya paramAdhIzaM, sUracandreNa sAdhunA / praNamya paramAtmAnamityasyArtho'tra cintyate // nanu bho vidvan / pUrvaM zAstrasyAdau zAstrakArAH maGgalArthaM kaJcinmaGgalavAcakaM zabdaM pratijAnAti iti sarvaziSTAcAraH / atra hyetatkramamutkramya zrImadAcAryadhuyyaiH, 'praNamya' iti padasya zAstrasyAdau varttamAnatvepi 'pra' ityupasargaH pUrvaM kathaM pratijJAta: ? / upasargo hi na maGgalArtho loke rUDhaH, "upasarga upadravaH" iti nighaNTuvacanAt / vaiyAkaraNetarasUrayo hi zAstrAdau amaGgalazabda vihAya maGgalazabdameva sarve nivezayanti, taccAtra na dRzyate tatra ko hetu: ?, procyate / nAsya nAmakoSasambandhinI upadravAbhidheyopasargasaMjJA, kintu 'upasargAH kriyAyoge' iti pAribhASikI prasyopasargasaMjJA / evaM cet laukikI pAribhASikI vA prasyopasargasaMjJA, evaM cet laukikI pAribhASikI vA prasyopasargasaMjJA zrutikaruH sampanIpadyate eva / naivaM prasya mahAmaGgalarUpatvAdidaM zAstrAdau maGgalamityeva vivakSitam / yataH - "prazabdazcAthazabdazca" iti purANavicakSaNA AcakSate / -
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 71 nanu ca zAstrAntareSu "oMkArazcAthazabdazca" iti pATho dRzyate, tato'yaM pAThopyayuktaH,naivaM prazabdazabdanena, sAkSAt oMkAra evopAttaH, yataHoMkArAparaparyAyo praNava-zabdosti, tasya padaikadeze samudAyopacArAt / yadvA"avayavini vartamAnAH zabdAH avayaveSvapi vartante" iti vacanAt bhImobhImasena ityAdinyAyAdvA praNavaikadeze prazabde praNave samudAyopacArAt prazabdena praNavagrahaNaM siddham / siddhe ca tasmin oMkArasyaiva upAdAnaM aGgIkRtaM, tadaGgIkAre ca "kArazcAtha zabdazca" iti pATho'pi AdRta iti / prazabdazcAtha zabdazceti pAThasya oMkArazcAtheti pAThena ekArthIbhAvAt nAyamayuktaH pATha iti / evaM cettarhi bhavatu nAma praNave mAGgalyaM, prakRte kim ?, ucyate-prasya praNavazabdasyAdau sthitatvAt praNavakRtaM mAGgalyaM prazabdepi astIti prazabdo mAGgalika iti / evaM tahiM bhavatu / . zAstrAdau maGgalArtho yaH 'pra'upanyAsaH, paraM 'praNamya' iti padaM samastaM asamastaM vA ? kiMpratyayAntaM siddhyatIti procyatAm ? praNamanaM pUrvaM praNamyeti prathamAtatpuruSeNa samastaM padaM, kyap pratyayAntaM ceti / kathamatra kyap ? asya tatpuruSeNa samastatvAt samAse kyabiti kyap / evaM cet kyapa: kitvAt lopastu anudAttatanAM iti malopaH kriyatAm / maivaM voca:-lopastviti tu grahaNaM vyavasthAvibhASArthaM, tenA'tra na malopaH, pakSe 'praNatya' ityapi bhavati / NatvaM tu prAdezca tathA tau ityanena siddhameva / / nanu 'praNamya' ityatra kA vibhaktiH ? kiM vacanaM ? ceti nigadyatAm, ucyate- tatra vibhaktiH prathamA / prathamamiti kathamatra vibhaktipratItiH ?, ucyatepraNamya iti pRthakpadatvAt vibhaktimantareNa ca na padatvApattiH "vibhaktyantaM padam" iti vacanAt / evaM cettarhi tyAdInAmapi vibhaktisaMjJA astyeva, tarhi "tyAdyantaM uta syAdyantaM" iti, tatra AdyaM na sambhavati sAkSAt eva tadantatvAbhAvAt / syAdyantaM cet tasyApi pratyakSAnupalakSyamANatvAt na sambhavaH / naivam- "kRttaddhitasamAsAzca" iti kRtAM nAmasaMjJAtvAt syAdirbhavatyeva / evaM cettatra kA vivakSAmAzritya vibhakti-utpattividhIyate ?, ucyate vibhaktyarthapradhAnanirdezamAzritya, sa ca vibhaktyarthaH prAtipadikArthaH sanmAtralakSaNa:
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 anusandhAna 33 , sampanna iti / prAtipadikArthe sanmAtre prathamaiva vibhaktiH, evaM cet prathamAyA dvivacanaM bahuvacanaM vA kriyatAm, kimekavacanena ? satyaM saGkhyAvizeSAbhAvA sarvA / kiM tarhi ekavacanameva ? tasya utsargatvena vidhIyamAnatvAt / tathA coktam - "ekavacanamutsargataH kariSyata" iti prathamAvibhaktyaikavacanAntatvaM siddhimiti / evaM cettarhi vibhaktiH kathaM na dRzyate ? ityucyate ktvAdyantaM cetyavyayasaMjJatvAt vibhakterluk / nanu nahi sAkSAt ktvA darIdRzyamAno'sti tatkathaM, avyayatvam ? satyaM, ktvAsthAne jAyamAnaH kyabAdezaH ktvAvanmantavyaH / sthAnasthAninorabhedopacArAt sthAnivadbhAvAt ityarthaH / tataH ktvAdyantaM cetyavyayatvena "avyayAd vibhakterluk" iti luk / nanu atra ya: ktvAsthAnIyaH kyab ucyate sa karttari karmaNi bhAve vA prayujyate, procyatAm / "anirdiSTArthAH pratyayAH svArthe bhavanti" iti vacanAt, svArtho bhAvaH, tato'tra bhAve eva ktvApratyayaH, kartRkarmaNoranabhidhAnAt tatra na bhavati / . / evaM cettarhi bhAvasya karmavihInatvAt 'paramAtmAnaM' ityanena sakarmaNA padena saha kathaMkAraM yogo vidhIyate, bhAve nityaM karmaNo'vidyamAnatvaM * AkAzakusumavat trilokyAM iti / naivaM yataH sakarmakANAM dhAtUnAM purastAt bhAvavivakSayA utpAditaH kRtpratyayaH pratyayasvAbhAvyAdeva karmatvaM na apAkaroti / yadAhuH- "sakarmakANAmutpanna" ityAdi / tena nameH sakarmakAddhAtorbhAvepi vihitaH, ktvA sakarmaiva bhavatIti, 'paramAtmAnaM' ityatra yuktatvam / evaM cet kyapaH kRtpratyayatvAt karmaNi SaSThI yujyatAm, tathA ca sati praNamya paramAtmana iti padena bhavitavyam, na dvitIyAntena iti / kartRkarmaNoH "kRdyoge SaSThI" bhavatIti vaiyAkaraNAH / naivam - "kartRkarmaNoH " aktadau kRti SaSThI" iti sUtre aktAdau iti niSedhasAmarthyAt ktAdipratyayayoge na karmaNi SaSThI, aktAdirityatrAdizabdaH ktasamAnapratyayasamuccayanArthaH tathA ca sati bhAvepi vihitaH ktvApratyayasthAnIyasakarmaiva bhavatIti yuktam paramAtmAnamiti karmavacanamiti / "
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 73 nanu atra ktvApratyayaH kutra kAle prayujyeta ?, ucyate-avyavahitapUrvakAlApekSayA ktvApratyayaH siddhaH / yathA- praNamya prakriyAM RjuM kurvaH, iti| tatra praNamanAnantarameva prakriyArjavakaraNamityarthaprAdurbhAvaH syAt, tena avyavahitapUrvakAlApekSiktvApratyayo'tra / nanu cet yadi pUrvakAlApekSa eva ktvApratyayaH prAduHSyAt, tadA mukhaM vyAdAya svapiti, akSiNI sammIlya hasatItyAdau pUrvakAlamantareNApi ktvApratyaya upalabhyate / mukhavyAdAnAkSisammIlanakriyayoH svAparasanakriyayozcaikakAle eva pratyakSeNa kakSIkriyamANatvAt / naca mukhavyAdAnAnantaraM svapanaM, akSisammIlanAnantaraM ca hasanamityarthA''virbhAvo'bhiSyAt / dvayoH kriyayoH samAnakAle eva dRzyamAnatvena AnantaryakriyAnupalabdheriti / naivam - ihApi pUrvakAlApekSA'styeva / kathaM svApakriyAyAmukhavyAdAnAduttarakAlInatvAdbhavati, mukhavyAdAne pUrvakAlatApravRttirevaM hasanakriyAyA api akSisammIlanAt uttarakAlInatvAt syAt, akSisammalIne pUrvakAlatApravRttiriti siddho'tra pUrvakAlApekSayA ktvApratyayasthAnIyaH kyap iti / iti praNamyapadasamAdhAnam lezataH kRtaM paM. sUracandreNa zrIrastu likhitaM zrIjAvAlapure paM. ci. bhAgyasamudravAcanArthamiti zubhaM bhavatu / kiM tadvarNacatuSTaye navanajavarNaistribhibhUSaNaM,(?) Adyaikena mahodayena vihago madhyadvaye prANadaH / vyaste gotraturaGgacArimakhilaM prAnte ca sampreSaNaM, ye jAnanti vicakSaNAH kSititale teSAmahaM kiGkaraH // [ kuvalayam ] zubhaMbhavatu lekhakavAcakayoH Clo. 13-A, mena mAlavIya nagara jayapura-302017
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 anusandhAna 33 TraMka noMdha (1) bhadrezvaramA upalabdha be gurumUrtio bhadrezvara (kaccha)nA jaina mandiranA punaruddhAra-kArya daramyAna pAyAnuM khodakAma karatAM maLI Avela khaNDita zilpAvazeSomAM be gurumUrtio paNa maLI che. banne khaNDita che : ekanA hAtha-paga tUTelA che, to bIjI- mastaka ja nathI. vidharmI mUrtibhaMjako, ja A kRtya hovAnuM prathama dRSTie ja samajI zakAya che. prathama mUrti nAgendragacchanA AcArya somaprabhasUrinI che. bAjaTha Upara, eka paga nIce laTakatI mudrAmAM beThelI A gurumUrtinuM mukhAravinda saumya ane zAnta mudrAthI aMkita che. khaNDita evA DAbA paganI nIce ThavaNI Upara pothI ane tenI samIpe beThela rajoharaNAnvita sAdhu-ziSya paNa jovA maLe che. pratimAnI pATalI parano lekha A pramANe ukale che : ___ "saM0 1333 zrInAgeMdragacche shriisomprbhsuuryH|" 'kumArapAla pratibodha vagerenA praNetA somaprabhAcArya karatAM A AcArya judA che; Azare eka saikAno te banemAM phera che. (TAITala-1 paranuM citra juo). bIjI mUrti, mAtra dhaDa che, mastakavihoNuM. temAM be hAtha tathA be paga akhaNDa che. bAjaTha para beThela AkRtimAM jamaNo paga nIce laTakato che, ane DAbA hAthamA mALA che. (juo TAITala-4 paranuM citra). palAMThIno lekha A pramANe vaMcAya che : __"saMvat 1331 varSe vaizAkhAdye zrIbhadrezvare devazrImahAvIracaitye paM. vadanacaMdramUrtiH / ziSyeNa jayacaMdreNa kArApitA // " - A lekhathI eka aitihAsika tathya e jANI zakAya che ke 14mA zatakamAM paNa, bhadrezvaramAM, mahAvIrasvAmI- ja caitya hatuM, pArzvanAtha, nahi. A tathya bhadrezvara tIrthanA itihAsa viSenI amuka mAnyatAo- dharamULanuM parivartana karAve tevU che. __ - zI.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 75 patracarcA (1) pAThaka raghupati ma. vinayasAgara anusandhAna 32 meM pRSTha 18 se 21 taka sAdhvI samayaprajJAzrIjI sampAdita pAThaka rughapati kRta sugaNa battIsI prakAzita huI hai / kRtilekhaka raghupati kA paricaya dete hue sampAdikA ne pRSTha 19 para likhA hai - pAThaka raghupati e mULa nAma che / te sthAnakavAsI athavA terApanthI paramparAnA hoya tema anumAna thAya che / jo pUrNataH bhrAmaka hone ke kAraNa sudhAra yogya hai| 19vIM zatAbdI meM sthAnakavAsI aura terApanthI sampradAya meM pAThaka zabda kA prayoga hI nahIM hotA thA / pAThaka upAdhyAya kA vAcaka hai| yaha kevala zvetAmbara mUrtipUjaka paramparA meM hI prayukta hotA thA / sva. zrI mohanalAla dalIcanda desAI likhita jaina gurjara kavio bhAga do pRSTha 573 aura tRtIya bhAga ke dvitIya khaNDa pRSTha 1455 (san 1944 kA saMskaraNa) kA avalokana kiyA hotA to yaha bhrama paidA nahIM hotA / raghupati kA bolacAla kA nAma rughapati thA / ye kharataragacchIya zrI jinasukhasUrijI ke praziSya aura vidyAnidhAna ke ziSya the / vidyAnidhAna kA janma nAma velajI thA aura saMvat 1771 jesalamera meM inhoMne dIkSA grahaNa kI thI / raghupati kI racanAoM ko dekhate hue yaha nizcita hai ki ye rAjasthAna pradeza ke nivAsI hoM / inhoMne dIkSA kaba grahaNa kI ? isakA koI saMketa nahIM milatA hai kintu inake dvArA jo kucha sAhitya milatA hai usake AdhAra se kahA jA sakatA hai ki inakA samaya 18vIM zatAbdI kA antima caraNa aura 19vIM zatAbdI ke dvitIya caraNa taka hai| inakI prArambhika racanA saMvat 1792 meM racita gaur3I pArzvanAtha stava aura nAkor3A pArzvanAtha stava prApta hotA hai / antima racanA saMvat 1839 meM racita jinadattasUri' chanda padya 35 prApta hotA hai| 1. mahopAdhyAya vinayasAgara dvArA sampAdita kharataragaccha dIkSAnandI sUcI, pRSTha 33 2. mahopAdhyAya vinayasAgara dvArA sampAdita dAdAguru bhajanAvalI, pRSTha 30 se 35
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 anusandhAna 33 raghupati kI jo choTI-moTI aneka racanAeM prApta hotI haiM ve nimna 1. upadezabattIsI 2. upadezapaccIsI .3. upadezarasAlabattIsI 4. karaNIchaMda 5. kuMDaliyAbAvanI, padya-58, saM. 1808 6. gurudevasavaiyA, gAthA-1 7. gauDIpArzvanAtha paMcakalyANakachanda, padya-65 8. gauDIpArzvastava, saM. 1891 9. jinadattasUrichanda, padya-35, saM. 1839 10. jinadattasUristavana, gAthA-8 11. jainasArabAvanI, padya-62, saM. 1802 12. naMdIseNacaupAI, padya-8 / 13. navakArasavaiyA, padya-8 14. nAkoDApArzvastava, saM. 1792 15. prastAvikachappayabAvanI, padya-58, saM. 1825 16. bahattara mithyAtvabhedastava, padya-31 17. bhojanavidhi, padya-51 18. ratnapAlacaupAI, saM. 1829 19. rANakapuraAdijinastavana, saM. 1798 22. zrIpAlacaupAI, saM. 1806 20. vikramapurazAntijinastava, saM. 1817 23. subhadrAcaupAI, saM. 1825 21. vimalajinastava, saM. 1788 24. sugaNabattIsI sugaNabattIsI kA Adyanta jaina gurjara kaviyo bhAga-2 pRSTha 574 para prakAzita hai / jaina gurjara kaviyoM bhAga-3, khaNDa-1, pRSTha-124 para raghupati kRta subhadrA caupAI kI Adyanta bhAga diyA hai / use dekhane se sAre sandeha kA nirAkaraNa ho jAegA /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 77 patracarcA (2) vAcaka labdhiratnagaNi kharataragaccha ke the / ma0 vinayasAgara supratiSThita vidvAna zrI ema.e.r3hAkI evaM jitendra zAha dvArA sampAdita aura zAradAbena cimanabhAI ejUkezanala risarca senTara ahamadAbAda se 'nirgrantha' kA tRtIya aMka (1917-2002) prakAzita huA hai / yaha aMka vastutaH paThanIya evaM saMgrahaNIya hai / nirgrantha ke pRSTha 221-240 para vAcaka labdhirala kRta 'kRSNa rukmiNI sambandha' prakAzita huA hai| isake lekhaka/sampAdaka kanubhAI bra. seTha haiM / zrIkanubhAI ne isa kRti kA sampAdana sAvadhAnI pUrvaka atyanta parizrama ke sAtha kiyA hai / sampAdanapaddhati, kathAsAra, kAvyasamIkSA ke sAtha mUla kRti pradAna kI hai / anta meM pAThAntara evaM kaThina zabdArtha bhI diyA sampAdaka ne pR. 228 para isa racanAkAra ke sandarbha meM jo abhimata prakaTa kiyA hai usase aisA pratIta hotA hai ki unheM jaina zAsana kI gacchaparamparAoM ke itihAsa kI pUrNa jAnakArI nahIM hai| unhoMne likhA hai usakA tAtparya yaha hai : kartA ne svayaM kI guruparamparA meM gaccha kA nAma nahIM diyA hai, kintu jinarAjasUri aura jinasAgarasUri nAma dene ke pazcAt khemakIrti zAkhA ke dharmasundara aura dharmameru sadRza nAma dekara svayaM ko antima muni kA ziSya batAyA hai / uttara madhyakAlIna kI upalabdha sAhitya kI gurvAvaliyoM ko dekhanepara karttA labdhiratna kisa gaccha meM hue haiM isakA nirNaya nahIM kiyA jA sakatA / (kyA ve isa kAla meM bRhad tapAgaccha meM jo labdhisAgara hue haiM, vahI haiM ?) racanAsthAna navaharanagara kA nizcaya karanA bAkI hai|" yaha satya hai ki kartA ne spaSTa rUpa se gaccha kA ullekha nahIM kiyA hai kiMtu apane paramArAdhya dAdAgurudevoM kA padyAMka 4 meM ullekha kiyA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 hai......... gautama sudharama Adi kari, zrIjinadatta surinda, zrI jinakuzalasurisa naI,samaraNi hui ANanda / tatkAlIna gacchanAyaka kA ullekha karate hue apanI zAkhA aura gurujanoM ke nAma lekhaka ne pradAna kiye haiM........ . vartamAna guru jaga mAhi jANIyai, zrIjinarAja surinda. zrI jinasAgarasUri sadI sarUM, AcArija ANanda / 108 khemakIrati zAkhAe ati bhaluMDa, zrI dharmasundara guru rAya / dharmameru vANIrisa guNanilauM, tAsu sIsa mani bhAya // 109 isa uddharaNoMse spaSTa hai ki kartA labdhiratna kharataragaccha meM hue haiN| kharataragaccha kI paramparA ke anusAra dAdA jinadattasUri (dIkSA 1143, svargavAsa 1211 vi.saM.) aura dAdA jinakuzalasUri (janma 1337, svargavAsa 1389 vi.saM.) parama prabhAvaka AcArya hue / bhAratavarSa ke kone-kone meM dAdAvAr3iyoM meM inake caraNa evaM mUrtiyA~ Aja bhI pUjita haiN| zrI jinarAjasUri aura zrI jinasAgarasUri ke sandarbha meM 'kharataragaccha kA itihAsa' meM spaSTa ullekha milatA hai - akabara pratibodhaka yugapradhAna jinacandrasUri ke paTTadhara jinasiMhasUri ke paTTadhara jinarAjasUri hue| inakA janma saM. 1674 bIkAnera meM huA thaa| saM0 1656 meM inhoMne dIkSA grahaNa kI / 1674 meM ye gacchanAyaka AcArya bane aura siddhasena ko AcArya banAyA gayA nAma jinasAgarasUri rakhA / jinarAjasUri kA svargavAsa saM. 1700 meM huA / jinasAgarasUri kA janma saM. 1652 meM bIkAnera meM huA / 1661 meM inhoMne dIkSA grahaNa kI / dIkSAnAma siddhasena thA aura 1674 jinasAgarasUri ke nAma se AcArya bane / jinasAgarasUri se hI kharataragaccha kI 8vIM zAkhA AcArya zAkhA nikalI / dAdA jinakuzalasUri kI paramparA meM upAdhyAya kSemakIrti hue / unhIM ke nAma se kSemakIrti zAkhA kA prAdurbhAva huA / isa paramparA meM aneka
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 79 suprasiddha vidvAn hue haiN| yaha zAkhA Aja bhI upazAkhA ke nAma se vidyamAna hai| isI kSemakIrti zAkhA meM dharmasundara ke praziSya aura dharmameru ke ziSya vAcaka labdhiratna gaNi hue haiN| ataH yaha nirvivAda satya hai ki labdhirala gaNi kharataragaccha kI paramparA meM kSemakIrti zAkhA meM hue haiM / kartA ne racanAsthAna kA nAma navahara nagara diyA hai / yaha Aja nauhara ke nAma se prasiddha hai jo bIkAnera sTeTa meM hai / zAdulapura sTezana se hanumAnagar3ha jAne vAlI relave kA sTezana hai / hA, munisuvrata mandira ke sthAna para Aja pArzvanAtha kA mandira vidyamAna hai / zrI kanubhAI se merA anurodha hai ki apane sandeha kA nirAkaraNa karate hue kartA kI gaccha aura guru paramparA evaM sthAna kA saMzodhana karane kA kaSTa kreN| punazca- ukta lekha maiMne nirgrantha ke sampAdaka zrI jitendrabhAI zAha ko bhejA thA / isa sambandha meM lekha ke sampAdaka zrI kanubhAI seTha kA dinAMka 10-01-03 ko patra prApta huA jisameM unhoMne likhA : ____ Apa kA patra zrI jitubhAI se milA / AbhAra : Apane jo sujhAva diyA hai vaha socanIya hai / mai abhI isa bAre meM saMzodhana karuMgA aura jo kucha tathya milegA vaha Apako nivedita krugaa| DhAI varSa ke antarAla meM bhI unhoMne apane lekha aura vicAroM meM saMzodhana kiyA ho aisA pratIta nahIM hotA / isI kAraNa yaha carcA lekha rUpa meM prastuta hai|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ vihaMgAvalokana-30 upA. bhuvanacandra A aMkamAM pragaTa thayelI, ma. vinayasAgarajI dvArA sampAdita 'dharmalAbhazAstra' kutUhala jagAve evI racanA che. racayitA maho. meghavijayajInI bahumukhI pratibhA vidvajjagatmAM jANItI che. prastuta kRti jyotiSazAstranA abhyAsIo mATe rasaprada banaze. zrI vinayasAgarajI dvArA prastuta 'vAcaka pramodacandra bhAsa' eka aitihAsika sAdhana lekha mahattvapUrNa che. pramodacandra vAcaka vize pArzvacandra gacchanA sAhityamA ullekha maLe che. bhAsanA kartA karamasIhe 'rohiNI copAI' (ra.saM. 1730)racI che ane te 'jaina rAsasaMgraha' (saM.zrI sAgaracandrasUri)mAM prakAzita che. . madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA bhaNDAramA mahattvapUrNa umero karatI eka dIrgha racanA 'vAsupUjya jina puNyaprakAza' A aMkanI mukhya kRti che. kRti aneka rIte viziSTa che. kartA munivara prauDha-zAstrajJa-kavi che, tevI pracura samAso, saMskRta zabdo, saMskRta zailI A ma. gujarAtI kRtimAM UtarI AvyA che; tema chatAM racanA bhArekhama nathI banI; ma. gujarAtIne AMca nathI AvI. sampAdikAe kartA ane temanI anya kRtio vize vadhu mAhitI ApavA jevI hatI. stavanamAM dezI, DhALa ane rAgono Dhagalo che. A stavananI DhALonI dezIo ghaNI kharI Aja sudhI vaparAtI-gavAtI AvI che. e batAve che ke A racanA sArA evA samayagALA sudhI jaina jagatamAM pracalita rahI haze. "bhAI dhanta supana... (pR. 40), 'prathama erAvaNa dITho.... (pR. 39) jevI dezIo anya kRtiomAM khUba vaparAI che. keTalIka pracalita dezIonAM zAstrIya nAmo ahIM noMdhAyA che. udA. : 'Apa svabhAvamAM re avadhU...' e sajjhAyanI dezI jevI dezI ahIM 34mA pAne jovA maLe che, jeno rAga 'adharasa' ahIM noMdhAyo che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 81 janI dezIo-DhALonA vAcanamAM-pAThanirNayamA bama madhyakAlIna gujarAtInI jaina kRtionA sampAdana mATe jaina paramparAnA zabdo, jaina kathAsAhitya, jUnI dezIo-DhALonI samaja, jaina jIvana vagereno paricaya hovo jarUrI gaNAya. anyathA kRtinA vAcanamAM-pAThanirNayamA bAdhA anubhavAya. prastuta sampAdanamA AvI bAdhA naDI che. dezIonuM svarUpa samajamAM Ave to pAThanirNayamA sugamatA thAya; AvA keTalAMka sthAno joIe : pR. 20 'Avyau Araya khetara'. ahIM dezInA AdhAre AMkaNInI racanA samajI levAya to sAco pATha 'khetara' nahIM paNa 'kheta re' ja hoya ema spaSTa samajI zakAya. pR. 21 'dekho suaNo...'mA 'suaNA' joie, arthanI dRSTie ane AgaLanI paMktimA 'suaNA' cha ja enA AdhAre nakkI thaI zake. AMkaNI A rIte vAMcavI joItI hatI : dekho suaNA puNya vicArI, vana sUto paNa pUrava puNyaI, hUo rAjano dhArI... pR. 35 : ka. 186nA caraNa khoTAM vaMcAyAM che. kaDInuM svarUpa jotAM caraNa A rIte hoya devo paNyanidhAna caMdrAsAsa vimAnamAM e. surazayyAthI UThi puNyavicAra jJAnamA e // 1 // pR. 37 kaDI 211 A rIte vAMcavI joie - sobhAgiNI jANe, eNai kAraNi huM Avyo, tujha prathama supanamAM, varaguNa lakSaNa bhAvyo. pR. 39. kaDI 239mAM dezInA zabdo seLabheLa thaI gayA che tethI kaDInuM mApa jaLavAtuM nathI. 'dhavala vimala sohAmaNo re' - eTalA zabdo dezInA samajavA joIe / kaDI sambhavata: A rIte hoI zake - puNyaI vimalA DohalA re jayA saphalA hoi; dhanya jIvyuM jaga manoratha kAM navi kAM navi saphalA hoI to. 1
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 anusandhAna 33 puNya karo jagi jIvana e, puNyaI e puNyaiM maMgalaM hoi to, puNyaiM gharI maNi DAbaDA e... kaDI 240 AMkaNI ja che, tene kramAMka Apavo na joIe / pR. 57 kaDI 441 mAM bane caraNanA prAsa maLatA nathI, tyAM eka paMkti chUTI gaI lAge che. ane tethI ja ka. 443 mAM eka ja caraNa chapAyuM che. kaDI 447 A rIte vAMcavI joie - caMpA santi re surA, milIyA te aNavesarA, suravarA avadhi jANI AvIA re... pR. 60. ka. 493 A rIte hovA sambhava bhAI hamethI tuM nIkI, vapurI bhAI... jasa ghari joII sukhamaMgala vAso, suNavo teNai vAsupUjya puNyaprakAzo; bhUlabharelA vAcananA kAraNe zabdomAM garabar3a sArA pramANamAM che.zakya zuddha pATha sAthenI eka yAdI - kaDI azuddha sUcita vivAhArI vivahArI 18 sacI vibuddhi sacIvi buddhi so rIe sArI e (DhALanuM baMdhAraNa lakSyamAM lIdhuM hota to zakya zuddha pAThanI kalpanA sahelAIthI thaI zakata.) mithyAmatiu varaM mithyAmati uparaMta tanarogo na rogo jIvana hI jIva nahI khetara kheta re lIlApAna lAlApAna 40 43 - 44 45
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 83 oc vani 0 0 110 116 cedraa bhohae 122 144 146 160 173 179 195 vati guhamukhi gurumukhi to hai tohai vimaMtA vamaMtA paThu paTu ceia rAva re rIva re mohae hUMti: pApa hUM niHpApa ghari nai ghari jaI e guNa vIsai e guNavIsai sITa sIha tAtaI tAMta A paMkti Ama hovA sambhavasaMyama jihAM kezanai paNi kuNanai navi aparAdhi re grahagaNavara tai grahagaNa varatai pAtakinI patAkinI cATai re cAiDa re trIjI paMktimAM garabaDa che. bhAsA bhAsa vArato vAsa to hutI salAkha dutIsa lAkha 'kulacaMdo'nA prAsa pramANe maLatI Ave evI eka paMkti ahIM khUTe che, kaDI 250-251-252 A ja kAraNe avyavasthita rahe che. na lADaI nalADaiM kAMbaie kAMbAlAie 197 201 203 243 245 250 251 269
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 275 276 lI dharaI vighana bAdhaI sattari..... tosAra 289 lIdhaI vighanAnAbAdhaI sattaridhanuSA tokhAra detA vadhAmaNaDAM bahu 297 devA 302 307 312 326 349 vadhAmaNAM DAbahu Ugada UvaTa(?) laNhavaNa tokaNi tAraI ghamarIya pIsyo susIlamAM paravacyo janatI avataMsa viyarI jina causyai niradhAra haNai upara zosi NhavaNa toraNi tIraiM amarIya pIrasyo susAlamAM paravaryo jananI avatAra vayarI 351 352 355 356 371 jima 374 386 384 386 393 395 caDhasyai nirAdhAra iNai Upara zobhi durita cakaDoli pUravadhara dhasai hurita 428 438 cakanoli pUkhadhara ghasai 350
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 85 454 jagadIsa re jagadIsaro 462 suranari dAmalI suranariMdA malI vAsa A uparAMta 'varagaDavA gAya' (ka. 311), vihavalAM (ka.52) zazi ta(Tha)i (208) jevAM sthAno vicAra mAge che. 465 vAla vihaMgAvalokana 31-32 upA. bhuvanacandra anu0 31 nA prArambhe be saMskRta nibandho prasiddha thayA che. vi. nemisUrIzvarajI ane temanI ziSya maMDaLIe zAstra-sAhityanA kSetre sAraM kheDANa kareluM. aneka navIna kRtionuM sarjana ane prakAzana temanA dvArA thayeTu. adyAvadhi apragaTa rahelI be racanAo zrI zIlacandrasUri dvArA prakAzita thAya che te AnandadAyaka ghaTanA che. 'mUrtimantavyamImAMsA'mAM vijayodayasUrijIe mUrti vize navA ja dRSTikoNathI carcA karI che. bhAratIyetara dharmo ane prajAonA sandarbhamAM jaina muni dvArA mUrti-pratimA viSayaka AvI vicAraNA kadAca AmAM ja pahelI vAra thaI haze. samaye samaye prasAra pAmatA sAhityazailI-vicAranA mAdhyame dharmopadeza-tattvacintana- kArya karatA raheQ evI zramaNa saMghanI paramparA AcAryazrIe AgaLa dhapAvI che e joI zakAya che.. 'neminAthAdi stotratraya'nAM sampAdake te te kRtinA kartAo vize aitihAsika vigato je rIte ekatra karIne ApI che te rIta anu0mAM pragaTa thatI sarva kRtionA sampAdaka-saMzodhakoe paNa anusaravA jevI che. bezaka, A mATe 'jaina gurjara kavio', jaina saMskRta sAhityano itihAsa', 'jaina paraMparAno itihAsa''paTTAvalI samuccaya' jevA sandarbhagranthono upayoga karavo paDe. 'nemijina stotra'mAM zlo. 2, ca. 8mAM eka akSara khUTe che. 'zaGki'
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 ne sthAne 'zaGkita' hoI zake. zlo. 6 ca. 2mAM 'dravitaM' ne sthAne 'draviNaM.' zabda ucita bane. 'gautamagaNadharastava' (sUraprabhagaNi kRta)mAM zlo. 6 mAM - 'sarpirmadhu- svAdIya:paramAnapUrNajaTharAH' evo samAsa vAMcavo joie. 'svAdu' ne Iyas pratyaya lAgyo che. zlo. 7mAM '-dina' che tyAM 'adita' (dA dhAtunuM adyatanI, rUpa) spaSTa rIte baMdha bese che. 'saMghayAtrAnA DhAliyA' nAmaka pralaMba gujarAtI racanA aneka rIte rasaprada-dhyAnAkarSaka thAya evI che. rAjanagara-ane gujarAta-kAThiyAvADanA paNatatkAlIna zrAvakavarganI dhArmika gati-vidhi- doDhaso varSa pUrvenuM ramya zabdacitra A kRtimAM aMkita che. sampAdakazrIe AkhI kRtino sArAMza, ucita TippaNI sAthe Apyo che, noMdhapAtra tAraNa paNa ApyAM che. kartA zrAvaka kavi che, jainatvanA raMge raMgAyelA che tethI hRdayanI Urmio kRtimAM baLakaTa rUpe UtarI AvI che. gujarAtInuM tatkAlIna svarUpa to AmAM sacavAyuM ja hoya, vizeSamAM jainasamAjanA rIti-rivAja, janamAnasanI chAyA, sarakArI taMtra vagere vAto paNa A katimAM jovA-jANavA maLe che. DhA. 10mAM ambikAnA vRttAntamAM 'karapIadhama kula-deza'nI vAta karatAM 'kacha-siMdha-kAbula' dezono ullekha kavie karyo che. e samaye rAjanagaranA jainomAM 'kaccha' mATe Avo Utarato khyAla pravartato hato. samparkano abhAva tathA caDiyAtApaNAnA tatkAlIna khyAla vagere AnI pAchaLanAM kAraNo hoI zake. 'caturviMzatinamaskAra' caudamA-paMdaramA zatakanA jaina bhaktibhAvanuM pratibimba jhIlatI racanA che. prabhustavanano mahimA darzAvatI A kRtimAM paramAtmAnA guNavarNana/mahimA jevI vAto kyAMya nathI dekhAtI, e dhyAnamA levA jevaM che. gA. 10mAM 'tesu kayattha' che te ThekANe 'te sukayattha' vadhu sArthaka lAge che.gA. 11mAM 'calu' che tyAM 'balu' hovU ghaTe. 'tAhaaNa'nI jagyAe 'tAha ANa' hovAnI zakyatA che.. 2. DhA. 10mA bala' dezono ula khyAla anu0 32mAM jaina muni udayaratnakRta 'jogamAyAno saloko' ghaNI badhI rIte sUcaka-mArmika kRti gaNAya. yati-gorajIno yuga jaina zramaNasaMghamAM sArA evA lAMbA gALA sudhI cAlyo che. yativargamAM yantra-mantra-tantra ane
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 deva-devI upAsanA sArI rIte vyApta hatA. prastuta racanA e pRSThabhUmi para racAI che. kavine saMghabahAra mUkavAmAM AvelA e ghaTanAnA kAraNa tarIke AvI 'anyAzraya' ( vItarAga deva sivAyanA devono Azraya )nI pravRtti hoi zake evo vicAra sampAdaka zrI rAjyagurue darzAvyo che. kintu te samayanI yationI pravRtti jotAM AvI anya upAsanAno jhAjho chocha AcAryAdine na paNa hoya ane saMgha bahAra karavAnuM kAraNa koI bIjuM ja hoya evI sambhAvanA paNa nakArI zakAya nahi. 87 kaDI 71. mAMno 'ceMte' zabda kacchI bhASAno na hoine 'cite' (vicAre) no ja uccArabheda hoya evI sambhAvanA vadhu che. kacchImAM 'ceMte ( kaheto hato ) ekavacananuM rUpa che, jyAre ahIM prayoga bahuvacanano che - 'ame' zabda kaDImAM ja che. vaLI kavinuM gujarAtI paranuM prabhutva jotAM te Avo bhASA saMkara kare evI zakyatA ochI ja che. garadI (ka.70), kheru (71), jopeM (78) jevA zabdo zabdakozamAM levA jevA che. chAlI (ka. 41) no artha 'bakarI' che. 'nAhara' (41) vAgha ke varU jevuM prANI hoi zake. 'sugaNabattIsI' ane 'sUtakacopAI' zuddha rUpe mUkAyA che. banne racanAo pramANamAM arvAcIna hovAthI bhASA svayaMspaSTa che ane azuddhi pravezI nathI. 'meghadUta' nA abhinava arthaghaTana karatI be kRtio eka ja aMkamAM pragaTa karIne sampAdake sAro jogAnujoga Ubho karyo che. vyAkaraNa - kAvyaalaMkAra - chanda-zabda koza vagere sAhityanA aMgonuM sudIrgha- savistara parizIlana hoya ane jJAnAvaraNIyano kSayopazama viziSTa koTino hoya tyAre ane to ja AvI jaTila racanA sarjI zakAya e vidvAnonA mastiSka kevAM tIkSNa, kalpanAzIla ane sphUrtimAna haze tathA saMskRta bhASA keTalI namanIyatA dharAve che te AvI kRtiomAM pratyakSa thAya che. vyutpanna (abhyAsI) ane pratyutpanna (cabarAka - Smart) mastiSka dharAvatA vidvAnono A sAhityavinoda Azcarya prere evo che. zrI samayasundara tathA zrI mAnasAgara - banne vidvAnoe vilakSaNa arthaghaTanonA AdhAra rUpe DhagalAbaMdha zabdakozonA uddharaNo, aneka nyAyo, anya kavionA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 33 prayogo vagere rajU karyA che. citrakAvyo-kUTakAvyone sparzatA nyAyo ane niyamo samajavA jevA che. __ bhASAnA prayogaviSayaka niyamo- - 'dvau nau prakRtyarthaM sUcayataH' (pR. 42) - be nakAra mULa vAtane sUcave che arthAt hakArAtmaka artha jaNAve che. (anyatra A sUtramA 'prakRtamarthaM evo pATha jovAmAM Ave che ane e vadhu saMgata jaNAya che.) 'yatra nAnyat kriyApadaM tatrAsti-bhavatIti kriyA anuktApi prayoktavyA' (pR. 43)- je vAkyamA kriyApada apAyuM na hoya temAM asti, bhavati kriyApada samajavAM. 'yattadonityasambandhAt' (pR. 45) - yat ane tat (je-te) sarvadA sambandhita hoya che. 'bhImo bhImasenaH' (pR. 45) - zabdanA bhAgathI paNa Akho zabda sUcavI zakAya che. 'bhIma' kahevAthI AkhuM mULa nAma bhImasena sUcita thAya che. 'ete caturdazApi pAdapUraNa-bhartsanAmantraNaniSedheSu' (pR. 47) - a, A vagere caude svarono prayoga zlokanA pAdapUraNa mATe thaI zake che, tiraskAra-Thapako, sambodhana ane niSedha-manAInA arthamAM paNa thaI zake che. 'gatyarthAnAM jJAnArthatvAt' (pR. 63), 'gatyarthAnAM prAptyarthakatvAt' (pR. 69) - gati arthavALA dhAtuo jJAna ane prApti arthamAM paNa prayojI zakAya che. 'tatsthe tadvyapadezAt' (pR. 79) - sthAnavAcaka zabda te sthAnamA rahela vastuno bodhaka banI zake che. 'jAteraikyAt' (pR. 79) - samagra jAti jaNAvavI hoya tyAre ekavacana vAparI zakAya, kemake jAti 'eka' ja hoya che. AmAMnA ghaNAkharA niyamo saMskRta sivAyanI bhASAomAM paNa ekasarakhI rIte kAryarata hoya che. A vivaraNomAM uddhRta thayelA keTalAka zloko/sUtro
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 89 paNa rasaprada che : cAraNA yaM prazaMsanti, yaM prazaMsanti madyapAH / bandhukyo yaM prazaMsanti tamAhuH puruSAdhamam // (pR. 48) 'jenI prazaMsA bhATacAraNa, dArUDiyA ke vezyAo karatI hoya te mANasane nIca samajavo.' __ 'dhvajAnto dharmaH, gajAntA lakSmIH' (pR. 54) dharmamAM chellI vastu dhvaja che, lakSmI (saMpatti)mAM chellI vastu hAthI che. 'pANyorupakRti sattvaM, striyo bhagnazuno balam' (pR. 65) - hAthono upakAra, strInuM sattva ane hADakA bhAMgela kUtarAnuM bala jovAnAM hoya. madhyakAlIna sAhityanA prakhara vidvAna, AntararASTrIya khyAtiprApta vidyApuruSa zrI harivallabha bhAyANInA vidyAvyAsaMgano paricayAtmaka Alekha zrI hasu yAjJika jevA adhikArI jananA hAthe lakhAyelo A aMkamAM vAMcI mana mahorI UThyu. bhAyANI sAhebanA pradAnanI viziSTatA, mUlyavattA, maulikatA A AlekhamAM sArI peThe UpasI AvI che. sampAdakazrIne vinaMti karavAnuM mana thAya che ke bhAratIya vidyAnA, temAM ye jainavidyAnA kSetre ciraMjIvI kArya karI gayelA purogAmI vidvajjano-gurujanonA kAryano paricaya karAvatA Alekho adhikArI vidvAnonA haste lakhAvI 'anusandhAna'mAM Apo. C/o. jaina derAsara, nAnI khAkhara-370433 (ji. kaccha, gujarAta)
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ navAM prakAzano gaGgezanibaddhaH tattvacintAmaNiH ( upAdhyAdibAdhAntaH) vAcakaguNaratnavinirmitA- sukhabodhikATippanikAsahitaH sampAdaka - nagIna jI. zAha prakAzaka - motIlAla banArasIdAsa, dillI sAijha - 24.5 x 18.5 cms. pRSTha 615, kiMmata - Rs. 995 navyanyAyanA vikhyAta grantha tattvacintAmaNi upara vAcaka guNaratne racelI aprakAzita bRhat TIkA sukhabodhikA TippanikAnuM mAru sampAdana hamaNAM ja prakAzita thayuM che. A vAcaka guNaratna koNa ? kharataragacchAdhIzvara yugapradhAna zrIjinacandrasUrinA zAsanakALamAM jinamANikyasUrinA ziSya zrIvinayasamudragaNI thayA; A vinayasamudragaNInA ziSya te ja A guNaratnagaNI (I.sa. soLamI zatAbdIno uttarArdha). temaNe ja kezavamizranI tarkabhASA uparanI govardhane lakhelI tarkaprakAzinI TIkA upara tarkataraMgiNI nAmanI TIkA navyanyAyanI zailImAM racI che. sukhabodhikA ane tarkataraMgiNI bannemAM te jemanI pAse vidyA zIkhyA hatA te maithila gRhastha paNDito, AdarapUrvaka nAma laI smaraNa kare che. tarkataraMgiNImAM te lakhe che : zrImannArAyaNatmajapuSkaramizramukhAdadhigamya vAcakaguNaratnagaNinA vyAkhyAtaM [pramANam / sukhabodhikAnA ante te lakhe che : atiprayAsena mayA vinirmitA sukhabodhikA TippanikA mudaiSA / cintAmaNau granthamaNau nizamya zrIrAmakRSNamukhAravindAt // avayavaprakaraNa uparanI TIkA temaNe kRSNadurga (=kizanagaDha)mAM lakhI hatI tema temaNe ja avayavaprakaraNane ante jaNAvyuM che. parAmarzaprakaraNanA ante temaNe lakhyuM che : iti parAmarza prakAzikA / vaLI, kevalAnvayiprakaraNanA ante paNa temaNe lakhyuM che : iti kevalAnvayi granthaprakAzikA / A uparathI jaNAya che ke temaNe TIkArnu kAmacalAu nAma prakAzikA rAkhyuM hatuM paraMtu TIkA pUrNa thaye sthira nAma temaNe sukhabodhikA TippanikA nizcita karyu, A ja vAcaka guNaratne kAvyaprakAza upara 10,500 zlokapramANa dharAvatI sAradIpikA nAmanI TIkAnI racanA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 91 vi.saM. 1610mAM (I.sa. 1553mA) karI che. A TIkA aprakAzita che ane tenI hastaprata pUnAnA bhANDArakara insTITyuTamA che. zazadharAcAryanI navyanyAyanI kRti nyAyasiddhAntadIpa upara Tippana lakhanAra vAcaka guNaratna A vAcaka guNaratnathI bhinna che. nAma mujaba sukhabodhikA TippanikA kevaLa TippanarUpa TIkA nathI paraMtu vistRta vivaraNarUpa TIkA che. te mULa kRtine vizada rIte ane pramANabhUtatApUrvaka samajAve che. navyanyAyanA gahana adhyayanane te pradarzita kare che. te sUkSma samasyAone vistArathI spaSTatAthI samajAve che, samAna jaNAtI ke eka jevI lAgatI vibhAvanAo ane paribhASAono sUkSma bheda spaSTa kare che, pAThAntaranI carcA kare che, pramANabhUta grantho ane granthakArone samarthanamAM uddhRta kare che ane samarthapaNe keTalAka vyAkaraNanA muddAone samajAve che. te zaMkAo ane prazno UbhA karI pachI temanuM vizada tarkasaMgata samAdhAna kare che. tattvacintAmaNi para racAyelA vizALa TIkAsAhityamAM A sukhabodhikArnu pradAna noMdhapAtra che, vidhAyaka che ane viziSTa che. navyanyAya o bhAratIya tarkazAstra, eka gaMbhIra ane sUkSma tama rUpa che. tenI zaruAta I.sa.nI 12mI zatAbdIthI thaI. paraMtu teno pradhAna grantha tattvacintAmaNi to I.sa. 1350 AsapAsa racAyo. tenA kartA che gaMgeza upAdhyAya. te nyAyasammata cAra pramANonuM navyanyAyanI zailI ane paddhatile nirUpaNa kare che. te cAra pramANo che pratyakSa, anumAna, upamAna ane zabda. paraMtu tattvacintAmaNino anumAnakhaNDa adhyayana-adhyApanamAM kendrasthAne rahyo che. tethI anumAnakhaNDa upara saMkhyAbaMdha TIkAo racAI che. prastuta TIkA sukhabodhikA anumAnakhaNDanI ja TIkA che. navyanyAyanI paddhatinI ati gaMbhIratA ane sUkSmatAne kAraNe anumAnakhaNDa upara vivaraNAtmaka gahana TIkA racavI e to vidvattAnI AkarI kasoTI che. AvI TIkAnI racanA jaina sAdhu vAcaka guNaratne karIne jainonI vidyApriyatAnuM gaurava karyu che ane jainonI jJAnasAdhanAne pragaTa karI che. navyanyAyamAM jaina sAdhuono phALo noMdhapAtra che. sau prathama I.sa. 14 mI zatAbdImAM guNaratnagaNIo zazadharanA nyAyasiddhAntadIpa upara Tippana lakhyu.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 anusandhAna 33 pachI bhuvanasundarasUrio (Anu. I.sa. 1390 - 1450) navyanyAyanI paddhati ane zailImA vAdIndranI kRti mahAvidyAviDambana upara TIkA racI. te zrIharibhadrasUrikRta SaDdarzanasamuccaya upara tarkarahasyadIpikA TIkAnA racanAra guNaratnasUrinA ziSya hatA. pachI bIjA eka guNaratragaNIo I.sa. soLamI zatAbdImAM kezavamizranI tarkabhASA uparanI govardhanakRta TIkA upara tarkataraMgiNI TIkA navyanyAyanI paddhati ane zailImAM lakhI, ane temaNe ja gaMgezanA tattvacintAmaNi upara sukhabodhikAnI racanA karI. kALakramamAM tyAra pachI AvatA utkRSTa koTinA mahAna cintaka ane tArkika nyAyavizArada upAdhyAya yazovijayajIo navyanyAyanI zailImAM aneka grantho racyA. te granthomAM noMdhapAtra che anekAntavyavasthA, bhASArahasya, pramANarahasya, nyAyAloka ane nyAyakhaNDakhAdya. nagIna zAha 23, vAlakezvara sosA., amadAvAda - 15 Yan Yi 1. dharmazikSA prakaraNam ; kartA : jinavallabhasUri; vRttikAraH upAdhyAya jinapAla gaNi; saM. ma. vinayasAgara pra. prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, I. 2005 vikramanA 11mA zatakamAM thayelA kharataragacchIya vidvAna jainAcAryanI dharmabodhaprada uttama saMskRta padyaracanA tathA tenA paranI pragalbha vRttinuM paThanIya prakAzana. AMbAvADI, 2. zubhazIlazataka ( prathama ); kartA : zubhazIla gaNi; hindI anuvAda : ma. vinayasAgara pra. prAkRta bhAratI, jayapura; I. 2005. 16mI zatAbdImAM thayela tapAgacchIya paM. zubhazIla gaNie paJcazatIprabodha prabandha nAme sarasa prabandhagrantha racyo che, je prakAzita che (saM. mRgendra muniM ). temAM 500 thI adhika kathA - prabandho saMskRta bhASAmA AlekhAyelA che, jemAM ghaNAbadhA aitihAsika paNa che. A prabandho bhASAkIya dRSTie paNa abhyasanIya che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 93 A granthano hindI anuvAda pAMca bhAgamAM thaI rahyo che, teno prathama bhAga te A grantha, AmAM 100 kathA-prabandhono sarala-sarasa hindImAM anuvAda prakAzita che. 3. AkhyAnakamaNikozaH; kartA : A. nemicandrasUri; vRttikAra : zrIAmradevasUri; saM. muni puNyavijayajI; pra. prAkRta grantha pariSad, ahamadAbAda; punarmudraNa : I. 2005, saM. 2061 prAkRtabhASAnibaddha A kathAgrantha e 12mA saikAnI uttama racanA che. tenuM prathama I. 1962 mA prakAzana thayuM hatuM. paNa te alabhya thatAM tenuM punarmudraNa karavAmAM AvyuM che. AmAM rahela azuddhionuM zuddhIkaraNa karavApUrvaka A prakAzana thayuM che, je A granthane vadhu upayukta banAvI jAya che. pariziSTothI samRddha che A grantha, padyAtmaka A granthanAM sarva padyono akArAdikrama thavo jarUrI gaNAya. 4. kAdambarI : kartA : bANabhaTTa; vRttikAraH upAdhyAya bhAnucandra gaNi- siddhicandragaNi; saM. muni hitavardhanavijaya; pra. kusuma amRta TrasTa, vApI; I. 2005; bhAga 1 tathA 2. I. 1940 mA prakAzita A grantha navesarathI mudrita thatAM bhaNanArA jijJAsuone suvidhA maLI che. alabatta, sampAdake navI viziSTa prationo upayoga karIne pUrva sampAdana karatAM kAMIka nAvInya ke vizeSatA ANyAnuM jaNAtuM nathI. pUrva-sampAdake potAnA sampAdanamA karelA TippaNo dveSaprerita hovAnuM tathA AkSepAtmaka hovAnuM tathA tene A AvRttimAMthI rada karyAM hovAnuM sampAdakanA nivedana thakI jANavA maLe che. vastuta: te TippaNo rAkhyAM hota ane temAM kharekhara anucita vAto hoya teno uttara paNa vizeSa TippaNorUpe apAyo hota, to vidvAnone nIrakSIraviveka karavAnI suvidhA raheta. pUrvagraha e badhAM kSetromAM vAparavAnuM sAdhana nathI, e samajAya to sampAdanomAM vadhu adhikRtatA ANI zakAya.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 anusandhAna 33 5. aSTasahasrI tAtparyavivaraNam 1-2; kartA : upA. yazovijayagaNi; saM. muni vairAgyarativijaya; pra. pravacana prakAzana, pUnA; I. 2004, vi.saM. 2060. 'AptamImAMsA' (samantabhadrAcArya) upara vidyAnanda svAmI-racita vRtti. uparanI A vRtti che. navya nyAyanI vidagdha ane pANDityasabhara zailImAM racAyela A vivaraNa dAyakAo pUrve pUjyapAda gItArtha-ziromaNi AcArya zrIvijayodayasUrijI mahArAje sampAdita karI prakAzita karAvela. granthakAranA svahastalikhita AdarzanI anupasthitimAM AvA AkaragranthanuM sampAdana karavU e kAMI nAnIsUnI vAta to nahotI ja. dAyakAo-paryanta tenuM Alambana laIne ja abhyAsIo cAlyA che. alabatta, te pUjyavaryazrIne pUnAnA bhANDArakara zodha saMsthAnamAM A vivaraNanI kartA dvArA lakhAyela prati hovAnI jANa to hatI ja. parantu te samaye te prati meLavavAnuM teo mATe azakya banyuM hatuM. e pratinI phoToprati, te pUjyapuruSanA ja samudAyavartI eka zrutarasika AcAryazrIne prApta thaI, ane temanA dvArA te pahoMcI prastuta AvRttinA sampAdaka muni pAse. teoe tenA Alambane A mahAgranthanuM adyatana paddhatithI sampAdana karyu che, ane aneka pariziSTAdithI samRddha evA A grantha, sundara prakAzana karAvyuM che, je abhyAsI jano mATe khUba upayogI banI rahe tema che. 6. zrIsUryasahasranAmasaGgrahatrayam; saM. A. dharmadhurandharasUri; pra. jaina vidyA zodha saMsthAna, ostarA (jodhapura); I. 2004, vi.saM. 2060 upAdhyAya bhAnucandragaNikRta sUryasahasranAma-TIkA, hemavijaya gaNikRta temaja AcArya jinasenakRta sUryasahasranAmo, ema 3 racanAogeM hastapratonA AdhAre sampAdana A granthamA thayuM che. upayogI prakAzana. 7. gUrjara sAhityasaMgraha (yazovANI); kartA : upAdhyAya zrIyazovijayajI; saM. paM. bhadraMkaravijayajI tathA mo.da. dezAI; punaH sampAdaka : A. zrI pradyumnasUri. pra. zrutajJAna prasAraka sabhA-amadAvAda; I. 2005, saM. 2061
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ September-2005 95 upAdhyAya yazovijayajInI gujarAtI bhaktiparaka tathA vairAgya temaja adhyAtmaparaka gujarAtI laghuracanAonA vizada saMcayarUpa grantha. prathama saM. 1992mAM te pragaTa thayelo. A AvRtti te tenA punaH mudraNarUpa hovA chatAM tenI sughaDa tathA sohAmaNI sAjasajjAne kAraNe vadhu upAdeya lAge che. temAM granthakAranA jIvanaprasaMgonAM raMgIna citro mUkavAmAM AvyAM che, je pustakanI AkarSakatA vadhAranAra che. granthAnte sAteka laghuracanAo pUrtirUpe mUkela che, je sampAdakanA kahevA pramANe prathama ja prakAzana pAmI che. A 7 paikI 'vimalAcalamaMDaNa RSabhadevastavana' e 'anusandhAna"-3 mAM pragaTa thayAnuM ane te saMskRta bhASAbaddha phaggukAvyAtmaka racanA hovAnuM A kSaNe sAMbhare che. banne vAcanAo meLavavAnuM rasaprada banI zake. 8. dravya-guNa-paryAyano rAsa : (svopajJa TabA tathA vivecana sahita) 1-2; rAsakartA : upAdhyAya yazovijayajI; vivecanakAra (gujarAtI) : paM. dhIrajalAla mahetA; pra. jaina dharma prasAraNa TrasTa, sUrata; I. 2005, saM. 2061 jaina saMghanA ghaNA ghaNA abhyAsIo, jaina tattvadarzananA A granthaadhyayana karatAM hoya che. A rAsa-grantha gurjara bhASAbaddha geya racanA hovA chatAM, temAM jaina darzananA gahana tArkika padArtho tathA tenA anuSaMge anya aneka darzanonA bhAvonI je guMthaNI thaI che te ukelavAnuM tathA bhaNavAnuM alpamati jIvo mATe sarala nathIja. te mATe vistRta-vizada vivecananI AvazyakatA vartAtI hatI, te A grantha dvArA pUrNa thAya che. khUba upakAraka grantha, 9. kailAsa zrutasAgara granthasUcI - 1-2-3 khaNDa; pra. mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobA-gAMdhInagara, I. 2004, saM. 2061 kobAsthita vizAla hastapratabhaNDAramAMnI jaina prationA varNanAtmaka ane adyatana paddhatithI karavAmAM Avela sUcipatranA daLadAra-vajanadAra grantho. saMzodhako tathA abhyAsIo mATe atyupayogI prakAzana. ___ ArTa peparano upayoga granthane vajanadAra banAvI zake. paNa sAdA kAgaLano upayoga thAya to AvA grantho aneka rIte haLavA banI rahe.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 nUtana prakAzana paNDita devavimalagaNi viracitaM mahAkAvyam // zrIhIrasundara W saTippaNIkaM 'hIrasaubhAgya' upari laghuvRttisametam // dvitIyo vibhAgaH sampAdaka : muni ratnakIrtivijaya: prakAzaka : zrIjaina grantha prakAzana samiti khambhAta anusandhAna 33
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvatImAvAvabazA madadAvAratApapabadanA (gurumUrtiH bhadrezvaraH saM. 1331)