________________
(૮૨)
યમાદિ યોગદ્યુતને થયે, ખેદ્રાદિ પરિહાર;
અદ્વેષાદિ ગુણસ્થાન આ, સંત સ`મત ક્રમવાર, ૧૬,
અઃ— ભેદ આદિના પરિહારથી—ત્યાગથી યમ આદિ યાગથી યુક્ત એવા જર્નાને અનુક્રમે અદ્વેષાદિ ગુણનું સ્થાન, એવી આ સૃષ્ટિ સંતાને સંમત છે.
વિવેચન
૯ યાગાંગ ૮ ચિત્તદોષ
૮ ગુણ
યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય
જે આ આઠ દૃષ્ટિ કહી, તે અનુક્રમે યમ-નિયમ વગેરે ચાગના આઠ અંગથી યુક્ત ચાગીઓને હાય છે. એટલે કે-(૧) જ્યાં ચેગનુ' પ્રથમ અગ યમ હોય, ત્યાં પ્રથમ મિત્રા દૃષ્ટિ હેાય છે; જ્યાં ચાગનું ખીજુ' અંગ નિયમ હાય, ત્યાં ખીજી તારા દૃષ્ટિ હેાય છે. એમ યાવત્ આઠના પરસ્પર સંબધ સમજવે. તેમ જ-(૨) ખેદ, ઉદ્વેગ, વગેરે આઠ પ્રકારના દુષ્ટ આશય-ચિત્તવૃત્તિ છે, તેના ત્યાગ કરવામાં આવતાં, અનુક્રમે ચેાગનાં અઢ અંગની પ્રાપ્તિ થાય છે. એટલે પહેલા ભેદ દેષના ત્યાગ થતાં, યાગનુ પહેલુ અંગ યમ અને પહેલી મિત્રા દૃષ્ટિ હાય છે; બીજા ઉદ્વેગ દોષના ત્યાગ થતાં, ચેાગનું ખીજુ` `ગ નિયસ અને બીજી તારા દૃષ્ટિ હાય છે, ઇત્યાદિ. અને (૩) આ આઠ દૃષ્ટિ અનુક્રમે અદ્વેષ, જિજ્ઞાસા વગેરે ગુણનુ સ્થાન છે. એટલે પહેલે અદ્વેષ ગુણુ પ્રગટવાનુ સ્થાન પહેલી મિત્રા દૃષ્ટિ હાય છે, ખીજો જિજ્ઞાસા ગુણુ પ્રગટવાનુ` સ્થાન ખીજી તારા દૃષ્ટિ હેાય છે. અર્થાત્ પહેલી મિત્રા દૃષ્ટિમાં આમ પહેલે અદ્વેષ ગુણુ પ્રગટે છે, બીજી તારા દૃષ્ટિમાં ખીન્ને જિજ્ઞાસા ગુણુ પ્રગટે છે. યાવત્ આને સબંધ જોડવા.
“ લેવેશ દ્બે ક્ષેવે સ્થાનપ્રામ્યન્યમુદ્રાસન |
युक्तानि हि चित्तानि प्रपञ्चता वर्जयेन्मतिमान् ॥
ܕܕ
ખેદ, ઉદ્વેગ, ક્ષેપ, ઉત્થાન, ભ્રાંતિ, અન્યમુદ્, રુ ( રેગ ) તે આસ ંગથી ( આસક્તિ) યુક્ત ચિત્તને મતિમાન્ નિશ્ચયે કરીને પ્રપંચથી વરે-છેડી દીએ.
તેથી એમ, વારિદ્દિાત :— તે ખેદ આદિના પરિહારથી-ત્યાગથી પણ ક્રમે કરીને આ દૃષ્ટિ આ પ્રકારની છે.
આ દૃષ્ટિ અદ્વેષ વિષ્ણુળસ્થાન—અદ્વેષાદિ ગુણનું સ્થાન છે એટલા માટે પણ એમ છે, કારણ કે આ પણ આઠે છે. કહ્યું છે કેઃ—
(6
'अद्वेषा जिज्ञासा शुश्रूषा श्रवणबेोधमीमांसा : । परिशुद्धा प्रतिपत्तिः प्रवृत्तिरष्टात्मिका तत्त्वे ॥ "
૧. અદ્વેષ, ૨. જિજ્ઞાસા, ૩. શુશ્રુષા, ૪. શ્રવણ, ૫. મેષ, કૅ. મીમાંસા, છ. પરિશુદ્ધ પ્રતિપત્તિ ૮. પ્રવૃત્તિ-એમ તત્ત્વમાં આઠ પ્રકારની પ્રવૃત્તિ છે.
એમ મેળ-ક્રમે કરીને ઇ-આ સષ્ટિ સત્તાં-સ ંતાને, મુનિઓને–ભગવત્ પતંજલિ, ભદંત ભાસ્કરમ, ભગવત્ અંતવ (?) આદિ યાત્રીઓને, મા-ઇષ્ટસંમત છે. અને એનું સાકય–સંપૂર્ણ વિસ્તાર પ્રત્યેક દૃષ્ટિમાં અમે દર્શાવશું.
