Yog Drushti Samucchay Part 01

Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 171

૧૪૬
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૩૬ અવતરણિકા :
प्रकृतवस्त्वपोद्वलनाय व्यतिरेकसारमाह - અવતરણિતાર્થ :
પ્રકૃત વસ્તુનેeતથા પ્રકારના ભાવમલની અલ્પતા વગર સત્પણામાદિ થતા નથી એ રૂ૫ પ્રકૃત વસ્તુને, અપોáલત કરવા માટે ફેરવીને દઢ કરવા માટે, વ્યતિરેક સાર-=વ્યતિરેકપ્રધાન કથનને, કહે છે - શ્લોક -
नास्मिन् घने यत: सत्सु, तत्प्रतीतिर्महोदया ।
किं सम्यग् रूपमादत्ते, कदाचिन्मन्दलोचनः ।।३६।। અન્વયાર્થ :
યતિ =જે કારણથી મિન્ ને આ ઘન હોતે છતે=ભાવમલ ઘન હોતે છતે સત્સં=સપુરુષોમાં મહોય તત્પતિ =મહોદયવાળી તેની પ્રતીતિ મહોદયવાળી સપુરુષરૂપે પ્રતીતિ =થતી નથી. | (તે કારણથી સત્પણામાદિનો પરમહેતુ તથાભાવમલની અલ્પતા છે, એમ પૂર્વશ્લોક સાથે સંબંધ છે.
શ્લોકના પૂર્વાર્ધનું જ સદશ વસ્તુની ઉપમા દ્વારા સમર્થન કરે છે.) મન્નતોન:=મંદલોચતવાળો વાવ ક્યારેય વિકશું સચ રૂપસમ્યમ્ રૂપને સાદ્ર=ગ્રહણ કરે છે ? અર્થાત્ ગ્રહણ કરતો નથી. ૩૬ શ્લોકાર્થ :
જે કારણથી આ ઘન હોતે છતે સપુરુષોમાં મહોદયવાળી સપુરુષરૂપે પ્રતીતિ થતી નથી, તે કારણથી સાણામાદિનો પરમ હેતુ તથાભાવમલની અલ્પતા છે, એમ પૂર્વશ્લોક સાથે સંબંધ છે.
શ્લોકના પૂર્વાર્ધનું જ સદશ વસ્તુની ઉપમા દ્વારા સમર્થન કરે છે ? મંદલોયનવાળો ક્યારેય શું સમ્યમ્ રૂપને ગ્રહણ કરે છે ? અર્થાત્ ગ્રહણ કરતો નથી. II39ો ટીકા -
' “શ્મિ'=ભાવમત્તે, “ઘ'=પ્રવર્તે, વતઃ “સલ્લુ'=સાધુપુ, ‘તત્રતીતિઃ' સત્રતીતિ:, મવતિ किंविशिष्टेत्याह 'महोदया-' अभ्युदयादिसाधकत्वेन । प्रतिवस्तूपमयाऽमुमेवार्थमाह 'किं सम्यग् रूपमादत्ते?' लक्षणव्यञ्जनादि-कात्स्न्येन 'कदाचिन्मन्दलोचनः' इन्द्रियदोषान्नादत्त एवेत्यर्थः ।।३६।। ટીકાર્ય :‘' ‘મિન' ... ચર્થ: જે કારણથી ઘન=પ્રબળ, આ=ભાવમલ હોતે છતે, પુરુષોમાંe