Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 343

[१]
परिशिष्टम् । कलिकालसर्वज्ञश्रीहेमचन्द्रसूरिभगवत्प्रणीतं ॥ हैमलिङ्गानुशासनविवरणम् ॥
॥ ॐ नमो जिनाय ॥ sonranasan 5 अथ पुलिझाः। beascatasta
Wers
(A
श्रीसिद्धहेमचन्द्रव्याकरणनिवेशितानि लिङ्गानि । शोकः-सप्रलापं मनोदाःस्थ्यम् । कौशिकः-गुग्गुलः, इन्द्रः,
आचार्यहेमचन्द्रो विवृणोत्यहं नमस्कृत्य ॥ १ ॥ उलूकः, व्यालग्राहश्च । कालकः, तिलकः, तिलकालकश्च-देहे लिझानुशासनमन्तरेण शब्दानुशासनं नाविकलमिति सामान्य
कृष्णं लक्ष्म; पुण्ड्वाचिनस्तु तिलकस्य पुं-नपुंसकत्वं वक्ष्यते 130 10 विशेषलक्षणाभ्यां लिङ्गमनुशिष्यते
गेण्डुकः, गेन्दुकश्च कन्दुकः । रणरणकः-अरतिः । पृथुकः
आईसस्याभ्योषः, अर्भकश्च । सायकः-शरः, खड्गश्च । अर्कःपुल्लिङ्गं कटणथपभ
स्फटिकः, सूर्यः, वृक्षभेदश्च । कलङ्कः-चिह्नम् , अपवादश्च । मयरषसरुवन्तमिमनलौ किश्तित् ।
पुलाकः-कुत्सितधान्यम् , भक्तसिक्थश्च, शीघ्रार्थेऽपि दृश्यतेननी घघौ दः कि
"पुलाककारी विपुलाशयः स्यात्"। र्भावे खोऽकर्तरि च कः स्यात् ॥१॥
35
प्रतीकः-अवयवः, दीपश्च; प्रतिकूलवाचिनस्त्वाश्रयलिङ्गता। 15 पुलिँझं कट-ण-थ-प-भ-म-य-र-ष-सरुवन्तम्
प्रियक:-प्रियङ्गुः, असनः, कदम्बः, हरिणविशेषश्च । वर्तकःकादयोऽकारान्ता गृह्यन्ते, 'स्नु' इति पृथक् सन्तनिर्देशात् । नामेति ।
अश्वशफः, चटकश्च । दीपकः--दीपः, जीरकम् , अजमोदा च! वक्ष्यमाणमिह सम्बध्यते। 'कन्ट-ण-थ-प-भ-म-य-र-ष-स' इत्येत-|
चुलुकः-चुलुका । फलहकः-पादपीठम् , फरकविशेषश्च । दन्तम् , स-न-उ-इत्येतदन्तं च नाम पुहिङ्गम् । स्यात्-भवेत् ।
आलोकः-दर्शनम् , उद्योतश्च । सोमवल्कः-श्रीपर्णी, गौर- 40 कान्तः-आनकः-पटहः, दुन्दुभिश्च । स्थासकः-अश्वाभर-1 खदिरश्च इत्यादि। 20 णम् , चर्चाविशेषः, फलकादेर्बुद्बुदश्च । तैलपर्णिकः-हरिचन्द
टान्तः-कक्षापुटः-सारसङ्गहग्रन्थः । विटःनम्। लस्तक:-धनुर्मध्यम् । कृषकः, कुशिकश्च-फालः । लडकः
"विटो द्रौ लवणे षिङ्गे मूषिके खदिरेऽपि च"। मोदकः । कुटक:-मन्थकटकः। पेटकः-मञ्जूषा । नरकः-निरयः । "घज्युपसर्गस्य बहुलम्" [ ३. २. ८६. ] इति बाहुलकाद् पिङ्गे पु-नपुंसको वक्ष्यते । अक्षवाटः-मल्लभूमिः । करहार:
दीर्घत्वे च नारकः स एव । अङ्कः-चिहा, कोडं च । पर्यङ्कः. पद्मादिकन्दः, मरुबकश्च । ककटः-सनाहः । निष्कुट:-गृहारामः, 45 25 पल्यश्व-शय्या । वराटकः-पद्मकर्णिका। पक्षकः-गृहस्य पार्श्व- कोटरम्, केदारः, कपाटं च । पर्पट:-भेषजभेदः, पिष्टवि
द्वारम् । उदर्कः-फलमुत्तरम् । गल्बर्कः-चषकः । तर्कः-ऊहः । कृतिश्च । लाट:-- पाशकः, प्रासकश्च-देवनः । पेचकः-करिपुच्छमूलम् , उलूकश्च । “ना देशांऽशुकयोाट:"।