Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 450

१०८
द्वितीयपरिशिष्टे श्रीअभयतिलकगणिविरचितविवृतिविभूषिते
शास्त्राणि । इदंश्लोकनिर्दिष्टस्मृत्यादिव्यतिरिक्तानि छन्दोऽलङ्कार- सिन्धुरान् गजानस्मिन् पुरे समानक्त् । किंभूतान् । थ्योतिता नाटकादीनि । शब्देति शब्दशब्देन व्याकरण नाममाला चोप- मदं स्रोतुमारब्धाः कराः शुण्डा येषां तांस्तथा श्योतद्गुण्डान् लक्ष्यते। सुष्ठ वणति शब्दायते सुवण । मधुरध्यनिरित्यधः। मदक्षारिकपोलान् । भीमेन हि सुराष्ट्रेश-सिन्धुराजौ रणे जित्वा नक्षत्रेति नक्षत्रशब्देन नक्षत्रवाचक ज्योतिःशास्त्रमुच्यते । तद्गजेन्द्राः पत्तन आनीताः ।।
40 तद्गणयति नक्षत्रगण् । ज्योतिःशास्त्रविदित्यर्थः । षाडण्येति
___ सम्राइत्सुराष्ट्रा । अस्मिन्त्सम्राङ । इत्यत्र "ड़ः सः त्सोऽश्वः” संधि-विग्रह-याना-ऽऽसन-द्वैधीभाव-संश्रयाऽऽख्याः षड्गुणाःस्वार्थ
[१८] इति सस्य त्सादेशो वा ॥ उकारनिर्देशाट्टत्वं न भवति । "भेषजादिभ्य ध्यण" [७.२.१५६.] इति ष्ट्यणि पाहुण्यं
केन्चिट्टत्वमपीच्छन्ति । सिन्धुरासिन्धुरान् ॥ पक्षे-सुराष्ट्राराट्पाहुण्यप्रतिपादकं नीतिशास्त्रम् । षण्णां दर्शनानां तीः षटसास्वान् जानाति षटतर्कशः ॥६६॥
सिन्धुराट् ॥ गण्डान् समानयत् स इति किम् ? सिन्धुरान् i0 पिकवत् पञ्चमक्कण्ट्सु षड्जरण्सु शिखण्डिवत् । रणात् ।। अश्व इति किम्खारा-श्चयोतित। करानश्चयोतत्।।६८॥45 अश्विय मध्यमप्राङ्सुरज्येद् गायत्सु कोऽत्रन | भजञ्छौर्य वह शौचं पालयशरणागतान् । ___ अत्र पुरे गायत्सु गायनेषु विषये को न रज्येत् ; को न राग जनोऽस्यान्तरनन्तश्रीर्वदश्योतति मध्विव ॥६९॥ कुर्यात् ? यतः किंभूतेषु। पिकवत् पञ्चमकण्ट्सु यथा पिकाः अस्य पुरस्यान्तमध्ये शौर्य भजन्नत एव शरणागतांस्त्राणा
कोकिलाः पञ्चमस्वरं क्वणन्त्येवं पञ्चमं पञ्चमखरं कणसूचारयत्सु। | र्थिनः पालयन् जनो भटलोको वदन् मयि रक्षके भवद्भिर्न 15 तथा शिखण्डिवन्मयूरेष्विव षड्जरण्सु षड्जस्खरमुच्चारयत्सु। भेतव्यमिति भाषमाणः सन्नभयवाक्यस्यातिसुखत्वान्मध्विव 50
तथा क्रुचिव सारसेष्विव मध्यमं मध्यमस्वरं प्राश्चन्ति गच्छन्ति | श्योतति क्षरति । ननु लोभेन शरणागतान् पालयिष्यति? येतेषु मध्यमप्राङ्सु । उक्तं च
नेत्याह । शौचं निर्लोभतां वहन् यतोऽनन्तश्रीरसंख्यलक्ष्मीकः। षड्ज मयूरा ब्रुक्ते गावस्वृषभभाषिणः ।
बहुलक्ष्मीको दिप्रायेण तृप्तत्वादेवंविधमशौचं न करोति । यद्वाअजाविकं तु गान्धारं कौचः क्वणति मध्यमम् ॥१॥ अनन्तस्येव श्रीर्यस्य सोऽनन्तश्रीर्विष्णुतुल्यः । विष्णुर्हि निरपेक्ष 20 पुष्पसाधारणे काले पिकः कूजति पञ्चमम् । एव जगत् रक्षति ॥ ६९ ॥
धैवतं हेषते वाजी निषादं बृंहते गजः ॥२॥ प्रातरत्राग्निरादित्या अनन्त इन्द्र आसिताः।। एतेन गायनानां सर्वखरकरणकौशलमुक्तम् ।
सुचेत यन्वेहि पय अ नेत्रेत्यध्वरे गिरः ॥ ७० ॥ प्राडा शौर्य प्राडक्छास्त्रे। प्राङ् शमे । प्राङक षड्दशन्याम् ।
। अत्र पुरेऽध्वरे यागे गिरो वर्तन्ते। अर्थादवप॒णाम् । प्राइषडाभ्याम् । प्राक् समाधिषु । प्राङ् सत्ये । स्मृतिगुण्टक
कथमित्याह । प्रातरित्यादि। केषाचिद् याज्ञिकानामेवं वाचो 25 श्रुति । श्रुतिगुण्टछास्त्र । शास्त्रगुणशब्द । नक्षत्रगुण्ट घागुण्य । यथा हे सुचेत ३: शोभनमनस्क ! प्रातः प्रभाते त्वयाग्रिर्वति-80
पाडण्यगुण्षट् । शब्दगुण्ट सुवण । सुवः सदा । कुक्षु।। देवता आदित्या धातृ १-अयेमन् --मित्र ३-वरुण ४-अंशु प्राङ्सु। पञ्चमक्कण्ट्सु षड्जरण् । इत्यत्र "णोः कटौ०१५-भग ६-इन्द्र ७-विवस्यन् ८-पूषन् ९-पर्जन्य १०-त्वष्ट
११-विष्णु १२-संज्ञा द्वादश सूर्या अनन्तो विष्णुरिन्द्रः शकइत्यादिना कटावन्तौ वा ॥ जोरिति किम् ? गायत्सु ॥ ६७ ॥
श्चात्र प्रदेश आसिता मनराहूय स्थापिता इति । तथाऽन्येषां अस्मिन्त्सम्राइत्सुराष्ट्राराट
पयोऽग्निमन्त्रेण जलाम्याह्वानं कुर्वतां याज्ञिकानामेवं वाचो यथा हे 65 सिन्धुत्सिन्धुरान् रणात् । पयो जलदेवते तथा हे अपने वहिदेवतेऽत्र प्रदेशेऽन्वेहि अन्वा
गच्छावतरेति यावदिति च । इतिभिन्नक्रमे। स्थापिता इत्यत्र क्ष्मास्वाराट् श्योतितकरा
अग्ने इत्यत्र च योज्यः ॥ योतगण्डान्समानयत् ॥ ६८।।
भजक्छौर्य वहश्शौर्य इत्यत्र “नः शि" [१९] इति क्ष्मायां भुवि खाराडिव क्ष्माखाराट् राजाऽदःश्लोकोका
वा ॥ पक्षे-पालयञ् शरण ॥ अश्च इत्येव ? वदन क्योतति ॥ 70 साधारणविशेषणाद् भीमः सम्राट् सर्वनृपशासकः सन् रणाद् । अरणं विधाय "गम्ययपः" २.२.७१.] इति पञ्चमी। सराष्टा-! जनोऽस्य । इत्यत्र “अतोऽति रोरुः" [२०] इति रोरुकारारासिन्धुरात्सिन्धुरान् सुराष्ट्रासिन्धू देशभेदी। तत्वामिनः देशः। अत इति किम् ? आदित्या अनन्त । सुचेतश्यन्वेहि।
65
30
manoramanoranmmmunimammarnmaan
momom ammaamin