Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 463

द्वयाश्रयमहाकाव्ये प्रथमः सर्गः।
१२१
wmarruariuwwwwrrrrrrrrrrrrrroPRATARATHAGARATurmurarma
memiamam
mammimmmmm
mmmmmmmmmm
मोक्षाय । संग्रहात् । इयत्र "डेडस्योर्यातौ” [६] इति | सद्भावाद् विष्णवे शनाय वेत्यर्थः । तथा रुद्राणामन्यतमस्मै यादादेशौ ॥ १३४ ॥
लीलाविलासित्वादिना अजर-एकपादर-अहिर्बुध३-विरूपाक्ष४
रैवत५-हर६-बहुरूप-म्यम्बका-सावित्र९-जयन्त१०-पिनाकि सर्वस्मै प्रियकर्ताऽस्मिन् सर्धस्मादुअवलो गुणैः।
११-नाम्नामेकादशरुद्राणां मध्येऽजाय यावत् पिनाकिने वेत्यर्थः । 40 नृपःश्रीमूलराजोऽभूश्चौलुक्यकुलचन्द्रमाः॥१३५॥
भास्करादिभ्यो हि देवतात्वान्नपा अपिनमस्कारं कुर्वन्ति॥१३८॥ 5 अथात्र काव्ये वर्णनीयेषु चौलुक्येषु मध्ये प्रथमो यो
देवेभ्योऽन्यतमायास्मायितरस्मै फणीशिने । राजाऽत्र पुरेऽभूत् तमासर्गान्तमुपश्लोकयति ॥ मूले चौलुक्ये
लाधित्वा सुधियः कुर्युः कतरस्मै पुनः स्तुतिम् ॥ वादावत्र पुरे राजा मूलराजो यद्वा मूले नक्षत्रे राजा चन्द्रो
अस्मै नृपाय श्लाधित्वा तृपं श्लाघ्यं परं लोकं ज्ञाप्यं जानन्तं मूलराजस्तत्र जातत्वान्मूलराजः श्रिया युक्तो मूलराजः श्रीमूल-पोनवनिवेनियान,
प्रयोज्य नृपं वर्णयित्वेति यावत् सुधियः कतरस्मै कस्मै राज्ञे पुनः 46 राजो नाम नृपोऽभूत् । कीदृक् ? गुणैः परोपकारित्वादिभिः
स्तुतिं कुर्युः । यतः कीदृशाय । देवेभ्योऽन्यतमाय शक्तिरूपा- ' 10 कृत्वा सर्वस्मात् समस्तलोकात् सकाशादुज्वलोऽत एव सर्वस्मै मागिन देव
धतिशयेन देवानां मध्य एकतरस्मै तथेतरस्मै फणीशिने भूभारप्रियकर्ता चाञ्छितकारी । अत एव च चौलुक्यकुलचन्द्रमाः । | धारित्वेन द्वितीयाय शेषाय । सुरशेषाहितुल्यत्वेन सर्वनृपोत्कृष्टचन्द्रमा अपि गुणैः कान्ततादिभिः सर्वस्मादुज्वलोऽत एववादस्य श्लाघायां कतायामन्यस्य श्लाघां कर्त न कोऽपि वाञ्छसर्वस्मै प्रियकर्ता । तथा श्रिय आवासत्वाच्छ्यिो नक्षत्रपतित्वा-तीत्यर्थः ॥ "निर्धारणे पञ्चम्यप्यन्ये" [श्रीसिद्ध० व्या० बृ०] 50
न्मूलस्य मूलनक्षत्रस्य च राजा प्रभुः स्यादित्युक्तिः ॥ १३५ ॥ इति तन्मतमाश्रित्य देवेभ्य इत्यत्र निर्धारणे पञ्चमी । कतरस्मा- . 16 विश्वस्मादत्यशेताऽसौ विश्वस्मायुपकारकः। । यित्यत्र संप्रदाने चतुर्थी ॥ १३९ ॥ किंसर्वस्मै परसर्वस्मै च यः कामदोऽभवत् ॥१३६॥ | यतरस्मै ततरमै प्रार्थयित्रे ददावसौ। ___ यो विश्वस्मै हीनायोत्तमाय चोपकारको रक्षादानादिनोपकर्ता यतमस्मै ततमस्मै दोषकत्रे चुकोप च ॥ १४० ॥ सन् किंसर्वस्मै कुत्सितसर्वस्मै हीनलोकाय परसर्चस्मै च प्रकृष्ट- स्पष्टः । किन्तु यतरस्मै ततरस्मै शत्रवे मित्राय च । यत
सर्वस्मायुत्तमलोकाय च कामदो मनोरथपूरकोऽभूदसौ स मूल- मस्सै ततमस्मै मित्राय शत्रवे च। दोषकत्रैऽन्यायकारिणे ॥१४०॥ 20 राजो विश्वस्मात् सर्वलोकादत्यशेतोत्कृष्टोऽभूत् ॥ १३६ ॥ दातृष्वेकतमस्मादेकतरस्माच्च दस्रयोः।
तमस्तोऽभिभवः कालेऽप्यसस्मिन् महोदयः। तमसिन सर्वतमे देशेऽस्मान्नाभ्यगाद यशः१४१ हीनताऽस्मादुभौ हेतू उभयस्मिन् रवी विधौ ॥१३७॥ |
अस्मातृपात् सकाशात् सर्वतमेऽतिशयेन सर्वस्मिन् देशे ___ उभौ हेतू "सर्वादेः सर्वाः" [२.२.११९.] इति प्रथमाया | कतमस्मिन् कस्मिन् यशो नाभ्यगान ययौ। सर्वशब्दोऽत्र 60
द्वितीयाया वा द्विवचनम् । द्वाभ्यां कारणाभ्यामस्मान्नपात् सका- तमप्यसंकुचितवृत्तिस्ततो जगन्नयेऽप्यस्य यशो विस्तीर्णमित्यर्थः। 25 शादुभयस्मिन् द्वितये हीनता न्यूनत्वमासीत् । कस्मिन्नुभयस्मि- यतो दातृषु मध्य एकतमस्मादसाधारणात् तथा रूपातिशयेन . नित्याह । रवौ सूर्ये विधौ चन्द्रे च । को हेतू इत्याह । तमस्तो दस्रयोरश्विनीकुमारयोर्मध्य एकतरस्मादन्यतरस्मात् । दानरूपा
राहोः सकाशादभिभवो ग्रहणलक्षणपराभवः। अपिः समुच्चये। तिशयेन हि प्रसरति दिशो दिशं यशो नरस्य ॥ १४१॥ तथा सर्वस्मिन् काले महोदयो न सर्वस्मिन् काले महान् जग- स्वस्माद् याच्यापराविन्द्रोपेन्द्रौ दानैकशालिनः। 65 प्रकाशक उदयः स्यात् । रवेर्दिन एव चन्द्रस्य च रात्रावेव महो
नेमस्मायपि कल्पेते नास्य हेतुं गुणत्वतम् ॥ १४२॥ 30 दयात् । अस्य च राज्ञस्तमस्तोऽज्ञानामाभिभवो राज्यलक्ष्मी-1 प्रतापादीनां सदा वृद्ध्या सदा महोदयश्चेति ॥ १३७ ।।
___ गुणत्वतं हेतुम् । त्वच्छब्दः समुच्चयार्थः । शौर्यौदार्यादि
गुणसमूहेन हेतुनेन्द्रोपेन्द्री शऋविष्णू अस्य राज्ञो नेमस्मायपि अन्यस्मै भास्करायान्यतरस्मै विष्णुशक्रयोः।।
खण्डायाप्यर्थाद् गुणशकलायापि न कल्पेते नालं भवतः। यतो रुद्राणामन्यतमस्मै नमोऽस्मै चक्रिरे नृपाः ॥१३८॥ दानेनैकेनाद्वितीयेन न तु याच्यया शालते शोभत इत्येवंशीलो 70
नृपा अस्मै मूलराजाय नमो नमस्कारं चक्रिरे यतोऽन्यस्मै | यस्तस्य । प्रभूतगुणैरपीन्द्रोपेन्द्रौ दानैकशालिनाऽस्य गुणांश35 भास्कराय महाप्रतापित्वाद् द्वितीयाय रवये तथा विष्णु-शक्रयो• ! मात्रस्यापि तुल्यौ न भवत इत्यर्थः । यतस्त्वस्मादन्यस्माद् मध्येऽन्यतरस्मा एकतरस्मै प्रजारक्षापरमैश्वर्यादीनामुभयधर्माणां याजापरौ याचको। इन्द्रो हि बलिष्ठे बलिदैत्येऽप्रभवन् विष्णं
१६ श० परि०
mmmmmawwwmarwm
AnMAMIM