Supasnahachariyam Part 03

Author(s): Lakshmangani, Hiralal Shastri
Publisher: ZZZ Unknown

Page 17

पोक
५५२
गड्डय टोपिआ
उष्णीष सट्टी
विनिमय २८८ डंगा
यष्टि ५१४ भोलिआ भोली
भद्रिका पुक्क
पूत्कार चउरी चारी
विवाहमण्डप ५८४ चीरी
चीर ( चीरो) ( वस्त्र ) खण्ड (घ) वीयत्तिय (पृ० ३९० ), पलहिय (पृ० ४१२ ), रव्दारिअ (पृ० ४२८), उव्वाइअ (पृ०
४३६ ) चव्यक्किय (पृ० ४५५), वसेरी (पृ० ४७३) प्राकृतवत् संस्कृतेऽपि वैयाकरणानां महान कलहः । विस्तरतस्तदुल्लेखस्य नेदमनुरूपं स्थलम् । अधिकृतच्छायाविषयस्तु कियन्मात्रः सोऽत्रोल्लेख्यतामहति, तथाहि केचिद् घटादिधातूनां सेइत्वमेव, धावादीनां वेट्त्वमेव, स्कन्दादिधातूनां चानिट्त्वमेवेति 'इ' प्रत्ययं नियमयन्ति, अन्ये सर्वेषामपि धातूनां वेट्वमनुशासयन्तस्तनियमं निराकुर्वन्ति । केचिद् माङो निपातस्य योगेऽद्यतनी(लुङ)मेव निर्दिशन्तो ‘मा कुरु' आदिप्रयोगाणामपपाठत्वं प्रतिपादयन्ति, अपरे तूभयसंमतेन माङ्समानार्थकन 'मा' इति निपातेन सह तद्योगमाचक्षाणास्तेषां साधुत्वमुपपादयन्ति । केचिदतशव्ययादिभिः सह पछीसमासप्रतिषेध व्याकुर्वन्ति, इतरे पुनस्तनियमस्य बहुलशब्दानुत्याऽव्यापकतां व्यञ्जयन्तः श्रुतरत्नबहिः आदिप्रयोगाणामपशब्दत्वमपाकुर्वन्ति। केचित् 'कथापयति' प्रभृतीनामशुद्धत्वमेव निरूपयन्ति, उत्पलादयस्तु तेषामपि 'मापयति' आदिवत् प्वागमप्राप्त्या सम्यक्त्वं संसूत्रयन्ति । केचित् समासान्तविधि विस्तरत उपदिशन्तो विकल्पाविकल्पनिषेधस्तं व्यवस्थापयन्नि, परे पुनः “समासान्तविधिरनित्यः" इति सर्वानुमतारिभापापश्चन तं शिथिलयन्ति । उभयेपामपि परस्पर विरोधमाजामेतेपो मतानां मध्ये 'एतदेव सत्यम्' 'तदितरत्तु असत्यमेव' इत्येकाक्षीयनिर्णयाधानं दुःसाहसमेव केवलम्, लक्ष्यानुसारिताया उभयत्राप्यविशेषात् । इत्यतच्छाया स्थानभेदेनोभयमतानि कक्षीकुर्वतापि सुप्रसिद्धत्वेन बहुमतानुकूलतया प्रथमानां कचिच्छब्दोपलक्षितानां मतानां विशेषेणादरो विहितः केवल माझ्योगजाया अद्यतन्याः (लुङः) आडम्बरो विशेषतो नाहतः, तपाणां विषमत्वात, दुरवबोधत्वात्, छायाया व्याकरणप्रौढतोपदर्शनानुपयुक्तस्थलत्याचेत्यलमधिकेन,
दिमात्रमदशेनपरत्वादस्य प्रयासस्य । । क्रियारत्नसमुच्चये पृ० ६६ । २ क्रिया० पृ० १० । ३ उपदेशरत्नाकरे १२ तरङ्गे ; एवं “घटानां निर्यात स्त्रिभुवन विधातुश्र कलहः" इत्यादेरपि । १ क्रिया० पृ. २९८ ।