________________
પતિ ચૈત્રઃ આ ભિાવસ્થા માં જેના ઓદનાદિ કર્મની વિવક્ષા કરાઈ નથી એવા અકર્મક ‘પર્' ધાતુનો (ધાત્વર્થનો) કર્તા ચૈત્ર છે. તેને શિવસ્થા માં આં સૂત્રથી ર્મ સંજ્ઞા થવાથી ર્મળિ ૨-૨-૪૦′ થી કર્મવાચક ચૈત્ર નામને દ્વિતીયા થવાથી ચૈત્ર પાવયતિ' આવો પ્રયોગ થાય છે. આ સૂત્રથી વિકલ્પપક્ષમાં ચૈત્ર ને કર્મસંજ્ઞા ન થાય ત્યારે ચૈત્ર નામને હેતુÍ- રળે૦ ૨-૨-૪૪’ થી તૃતીયાવિભક્તિ થવાથી ચૈત્રેળ પાવયતિ' આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ચૈત્ર રાંધે છે. રાંધતા એવા ચૈત્રને મૈત્ર પ્રેરણા કરે છે અર્થાત્ મૈત્ર ચૈત્ર પાસે રંધાવે છે. અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે - ચૈત્રઃ પતિ અને પત્તાં ચૈત્ર પ્રેયતિ ચૈત્ર કૃતિ પાવયતિ ચૈત્ર ચૈત્રણ વા મૈત્રઃ અહીં અણિગવસ્થાના કર્તા ચૈત્રને પ્રયોજ્ય-કર્તા કહેવાય છે, અને ણિગવસ્થાના કર્તા મૈત્રને પ્રયોજકકર્તા કહેવાય છે. જ઼િગવસ્થામાં તિવાદિ પ્રત્યયો પ્રયોજક કર્તાનું અભિધાન કરે છે. તેથી ણિગવસ્થામાં પ્રયોજ્ય કર્રા અભિહિત ન હોવાથી અનભિહિત કર્તવાચક ચૈત્ર નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ તૃતીયા વિભક્તિ થઈ છે; તેમજ પ્રયોજ્ય કર્તાને આ સૂત્રથી વિકલ્પે કર્મ સંજ્ઞા થવાથી વિકલ્પ પક્ષમાં ચૈત્ર નામને દ્વિતીયા વિભક્તિ થાય 9.11811
ગતિ-પોષાઇડજ્ઞાાર્થ-શબવર્ગ-નિત્યા5વર્ષળામની-વાઘતિ-વાशब्दाय - क्रन्दाम् २/२/५॥
गत्यर्थक बोधार्थक आहारार्थक शब्दकर्मक ने नित्याकर्मक धातुना અશિવસ્થા નાં કર્તાને શિવસ્થા માં ‘ર્મ’ સંજ્ઞા થાય છે. પરન્તુ ત્યર્થ ની ધાતુ; આહારાર્થ વાવું અને અર્ ધાતુ, તેમજ શવર્મન હવે શાય અને જ્ ધાતુના બળિયાવસ્થા ના કર્તાને શિવસ્થા માં “ર્મ’સંજ્ઞા થતી નથી. ગત્યર્થ ધાતુ – ‘દેશાન્તરની પ્રાપ્તિ’ ને ‘ગતિ’ કહેવાય છે. चैत्रो. ग्रामं गच्छति गच्छन्तं ग्रामं चैत्रं प्रेरयतीति 'चैत्रं गमयति ग्रामम्
