Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04

Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan

Page 12

૫
સૂત્ર સમાસઃ- સ્થિતિ: આવિ: યસ્ય સ સ્થિત્યાવિ:, તસ્મિન્ (બહુ.)
વિવેચનઃ- જારિજાત્ય
મર્યાદા અથવા જીવિકા બનાવીને.
कारिकाकृत्वा
कारिकाकृत्वा
कारिकाकृत्वा
कारिकाकृय
कारिकाकृत्य
=
આ સૂત્રથી ારિા ગતિસંજ્ઞક
પતિ: ૧-૧-૩૬ થી અવ્યયસંજ્ઞા. તિTM... ૩-૧-૪૨ થી તત્પુ. સમાસ.
અનગ.... ૩-૨-૧૫૪ ત્વા નો યવ્. હ્રસ્વસ્ય... ૪-૪-૧૧૩ થી ને અંતે ત્ નો આગમ.
ભૂષા-ઽડવ-ક્ષેપેાંસવ-સત્ । રૂ-૨-૪.
અર્થ:- ભૂષા અર્થમાં માં શબ્દને, આદર અર્થમાં સત્ શબ્દને અને નિન્દા અર્થમાં અસત્ શબ્દને ગતિસંજ્ઞા થાય છે.
સૂત્ર સમાસઃ-ભૂષા ૬ બાથ ક્ષેપથ તેમાં સમાહાર: તસ્મિન્ (સમા. ૪.)
=
भूषादरक्षेपम्,
બાં 7 સત્ શ્વ અસત્ વ તેષાં સમાહાર:- માંસસત્ (સમા. ૪.) વિવેચનઃ- અ ંત્ય ભૂષિત કરીને. આ સૂત્રથી ભૂષા અર્થમાં અત્યં શબ્દને ગતિસંજ્ઞા થઈ. ત્લા નું ત્ય વગેરે કાર્ય રીત્યવત્ જાણવું. सत्कृत्य
=
સત્કાર, આદર કરીને. આ સૂત્રથી આદર અર્થમાં સત્ શબ્દને ગતિસંશા થઈ. વા નું નૃત્ય વગેરે કાર્ય રીત્યવત્ જાણવું.
—
-
અસત્ય = નિન્દ્રિત બનાવીને. આ સૂત્રથી નિન્દાના અર્થમાં અત્ શબ્દને ગતિસંજ્ઞા થઈ. વા નું નૃત્ય વગેરે કાર્ય રીત્યવત્ જાણવું. ભૂષાવિિિત વિમ્ ? અનં ત્વા = કરવું વ્યર્થ છે, કરવાથી સર્યું. અહીં અનં શબ્દ ભૂષાર્થક નથી. તેથી આ સૂત્રથી ગતિસંજ્ઞા ન થઈ. ગતિસંજ્ઞા ન થવાથી અવ્યયસંજ્ઞા, વા નું નૃત્ય વગેરે કાર્ય ન થયું.
પ્રા-ડનુપવેશેઽન્તરવઃ । રૂ---
અર્થ:- અગ્રહાર્થક અન્તર્ શબ્દને અને અનુપદેશાર્થક અન્ શબ્દને ગતિસંજ્ઞા