Book Title: Siddhachakra Varsh 06 - Pakshik From 1937 to 1938
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
૫૦૪
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૨૫-૮-૩૮ • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • મનને રોકવા પહેલાં કાયાનો કબજો કરવો છે, એવી રીતે જ્યારે ઇન્દ્રિયો માટે મનને જીતવા જોઈએ.
અને કષાયોને જીતવા માટે વશ કરવાની પહેલી અનાદિકાળથી સંસારમાં રખડપટ્ટી કરનાર મુખ્ય જરૂર છે, તો તે ઇન્દ્રિયોમાં પણ સર્વ જીવો મન, વચન અને કાયા એ ત્રણ યોગો દ્વારાએ ઈન્દ્રિયોને આધાર અગર સર્વ ઈન્દ્રિયો સાથે વ્યાપક કર્મ બંધનને કરે છે એ વાત જૈનશાસનને જાણનારા એવી જો કોઈપણ ઈન્દ્રિય હોય તો તે માત્ર અગર બીજા કોઈ પણ આસ્તિકમતવાળાઓથી સ્પર્સક્રિય છે માટે તે ઇન્દ્રિયને જે સ્થાન આપવામાં અજાણી નથી. તેમાં જો કે મનદ્વારાએ બંધાતાં કર્મે આવ્યું છે તેની વ્યાપક્તાને લઈને તથા પ્રથમોત્પત્તિ ચીકણાં હોય છે તો પણ તે મન કાયાના ચીલે જ લઇને છે. ઘણા ભાગે પ્રવર્તવાવાળું હોય છે. નહિં અનુભવેલી, દુઃખને સહન કરતાં શીખો. નહિ દેખેલી અને નહિં સાંભળેલી વસ્તુઓ તરફ સામાન્ય રીતે આ વસ્તુ સમજવામાં આવશે મનનું દોરાવવું થયું હોય એમ કોઈ પણ સુજ્ઞ મનુષ્ય તો લોચની ક્રિયા કાયાના યોગ ઉપર, ઈન્દ્રિઓ ઉપર માની શકે નહિ. એ વસ્તુ તરફ ધ્યાન રાખવાથી અને કષાયો ઉપર જય મેળવવામાં કેટલી બધી સ્પષ્ટ માલમ પડશે કે મનને રોકવાની ઉપયોગી છે અને તેથી તેની આવશ્યક્તા કેટલી ઈચ્છાવાળાઓએ કાયાને જરૂર કબજામાં લેવી જ છે તે સમજાશે. જગમાં સામાન્ય નિયમ એવો જોઈએ.
છે કે મનુષ્ય સુખશીલતાવાળા ન થતાં દુઃખની મન-કષાય-ઇન્દ્રિયોમાં સર્વ શ્રેષ્ઠ કબજો સહિષ્ણુતાવાળા થવું જોઈએ. જે મનુષ્યો સ્પર્શેન્દ્રિયનો જ હોય.
સુખશીલતાથી જીવન ગુજારવાવાળા હોય છે તે ધ્યાન રાખવું કે પાંચ ઇન્દ્રિયો સંસારના મનુષ્યોને કોઈ આકસ્મિક સંયોગે આપત્તિ આવતાં કારણભૂત કર્મ બંધાવવામાં મોટો ભાગ ભજવે છે. કઈ દશા થાય છે તે સુજ્ઞમનુષ્યોના ધ્યાન બહાર મન અને કષાયો જો કે કર્મ બંધાવવામાં મોટો ભાગ નથી. સુજ્ઞ મનુષ્યો જાણે છે કે દેશના નેતાઓ દેશના ભજવનારા ગણાય છે અને તે વાસ્તવિક પણ છે, ઉદ્ધારને અંગે કારાગૃહમાં જવું પડે એ પ્રથમ નક્કી છતાં તે મન અને કષાયોની ઇન્દ્રિયોના વિષયથી કરીને તે કારાગૃહની દશાને લાયક નીતિએ પણ અને તે વિષયોના અભ્યાસથી જ મનની અસ્તવ્યસ્ત સ્વાધીનદશામાં વર્તે છે. અને કારાગૃહની રીતિએ - દશા થાય છે, એટલે મન અને કષાય એ બન્ને ટેવાયેલ મનુષ્યો અનેક વખતે કારાગરમાં ગયા વસ્તુને કાબૂમાં લેવાવાળાએ ઇન્દ્રિયોને વશ કરવી છતાં દેશની ઉન્નતિના ધ્યેયને છોડતા નથી. એ પહેલે નંબરે કર્મના બંધનથી બચવાનો રસ્તો
(અપૂર્ણ)
