________________
*शिक्षोपनिषद् -
न च जहन्नेणेगसित्थं - इत्यागमविरोध इति वाच्यम्, जघन्योनोदर्या अपि योगनिर्वाह एवानुज्ञानात्, तद्विरहे विकृष्टतपसोऽपि निषिद्धत्वात् उक्तं च - येन योगा न हीयन्त इति । नन्वेवं धन्यादिवृत्तस्यासम्यक्तापत्तिः, उत्थानादिहानिदर्शनेनानशनाङ्गीकरणादिति चेत् ? न, आगमव्यवहारिव्यवहृतत्वात्, अन्यथा त्वेकादशाङ्गभृत्त्वोक्तिरपि प्लवते, नवमासीयपर्याये तद्योगवहनस्याप्यसम्भवादित्यत्र जिन एव प्रमाणम् । तस्यैतावदेवायूर्दष्टवा तेन तत्तपोऽनज्ञातमिति नासम्यक्तागन्धोऽपि। તેનાથી યોગોની હાનિ થાય. પણ જે માત્રાથી સંયમમાત્રા વ્યવસ્થિત થાય તેટલી માત્રામાં ભોજન કરવું જોઈએ.
પ્ર. :- બોલને વાલા ભી દિવાના ઔર સુનને વાલા ભી દિવાના. ઓછું ન વાપરવું આમ કહીને ઉણોદરી તપ જ ઉડાવી દીઘો, ઉત્તરાધ્યયન સૂરમાં તો જેમાં માત્ર એકજ દાણો વાપરવાનો છે - એવો પણ ઉણોદરી તપ બતાવ્યો છે. એ વચનનો વિરોધ નહીં આવે ?
ઉ. :- ના, કારણ કે એ જઘન્યઉણોદરીની અનુજ્ઞા પણ ત્યારે જ અપાય છે જ્યારે યોગ-નિર્વાહ થતો હોય. અને જે યોગ નિર્વાહ ન થાય તો અટ્ટમથી ઉપરનો = વિકૃષ્ટ તપની ભાવના હોય તો ય તેનો નિષેધ કરાયો છે. જ્ઞાનસારમાં કહ્યું છે - તેવો જ તપ કરવો જેનાથી યોગહાનિ ન થાય.
પ્ર. :- આ તો તમે ઉલમાંથી ચૂલમાં પડ્યાં. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રનો વિરોધ દૂર કરતાં અંતકૃશાનો વિરોધ આવી પડ્યો. કારણ કે આ રીતે ધન્ના અણગાર વગેરેનું આચરણ ખોટું ઠરે છે. કારણ કે ૮ મહિના છઠ્ઠને પારણે આયંબિલનો તપ કર્યા પછી તેમણે જોયું કે ૨. ૩રાધ્યયન રૂ ૦-૬ / ૨. આવશ્યનિર્યુંff - મિત્રવૃત્તિ:// - ૨૭૨ // રૂ . સાનસાર://રૂ ૬-૭ ||
૪૮
- શિક્ષોનિ « तथाऽभीक्ष्णं - पुनः पुनः, मनोदोषलेशेनाप्यकलङ्कितत्वात् परि समन्तात् शुद्धा - निर्मलः, तस्य निभा - सदृशः, आशयः - चित्तपरिणामो यस्य स परिशुद्धनिभाशयः। यद्यपि कालादिदोषान्न परिशुद्धाशयतासम्भवः, तत्सादृश्यं तु स्यादपीति तद्यत्नोपदेशः । एकस्मिन्नेव दिवसे बहुशुभाशुभपरिणामसम्भवेऽपि पुनः पुनर्वीर्योल्लासात् सङ्क्ले- હવે ઉત્થાનાદિમાં શરીરનું સામર્થ્ય નહીવત છે - ત્યારે અનશન લઈ લીધું. હવે યોગનિર્વાહની વાત જ ક્યાં રહી ?
ઉ. :- ધન્ના અણગારના તપની વીરપ્રભુએ અનુજ્ઞા આપી હતી. માટે એ આગમવ્યવહારી (કેવળજ્ઞાનીથી ૧૦ પૂર્વી સુધીના મહાત્માઓ) વડે વ્યવહત હતો. માટે એમાં ખોટાપણાનો અવકાશ નથી. એને સાધારણ નિયમો પણ લાગતા નથી. જો આમ ન માનો તો એ જ આગમમાં ઘન્ના અણગાર અગિયાર અંગના ધારક હતાં- એવી જે વાત છે એ પણ સંગત નહીં થાય. કારણ કે માત્ર ૯ મહિનાના પર્યાયમાં ૧૧ અંગના જોગ કરવા પણ સંભવિત નથી. માટે આ વિષયમાં પ્રભુ વીર જ પ્રમાણ છે. પ્રભુએ જોયું કે તેમનું નવ મહિનાનું જ આયુષ્ય છે માટે તેવા તપની અનુજ્ઞા આપી. માટે ધન્ના અણગારનું વૃત તો અસમ્યક નથી અને યોગનિર્વાહ થાય એવો જ તપ કરવો જોઈએ આ વાત પણ અસમ્યક નથી.
તથા માનસિક દોષથી લેશ પણ કલંકિત ન હોવાથી જે અત્યંત શુદ્ધ આશય હોય, તેના જેવો આશય = ચિતપરિણામ, જે વારંવાર ધરાવે છે - તે છે પરિશુદ્ધનિભાશય. આશય છે કે કાળ વગેરેના દોષથી અત્યંત શુદ્ધ આશય ભલે ન આવે, પણ તેના જેવો આશય તો અશુદ્ધિમંદતાથી આવી શકે, માટે એના માટે પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. વારંવાર કહેવાનું રહસ્ય એ છે કે જીવને એક જ
૬. પઢેશમાના ૬ ૬ ૦ ||
