________________
શિક્ષોના
- ૧૦૩ द्रव्यविषयत्वात्, जीवो हि भावुकद्रव्यम्, ततश्चावश्यमस्य संसर्गप्रयुक्तगुणदोषप्रसङ्गः, अन्यथा तु गुरुकुलवासस्यापि निरर्थकतापत्तिरिति भावनीयम् । ननु तथापि नात्रैकान्तः कान्तः, वैचित्र्याज्जीवानाम्, यथाहमज्झठिइ पुण एसा, अणुसंगेणं हवंति गुणदोसा । उक्किट्ठ-पुण्णपावा अणुसंगणं न घिप्पंति - इति । एतदनभ्युपगमे तु कालसौकरिकादिवृत्त
ઉ. :- કાય ને હીરો અભાવુક દ્રવ્ય છે. માટે તેમાં એ નીતિ યોગ્ય છે. જ્યારે જીવ તો ભાવુક દ્રવ્ય છે, માટે એને તો સંગ એવો રંગ - લાગે જ છે. જેના સંસર્ગમાં આવે તેને અનુરૂપ ગુણ-દોષો થાય જ છે. જો આવું ન હોય તો શાસ્ત્રકારોએ જેના પર અત્યંત ભાર મુક્યો છે એવો ગુરુકુલવાસ પણ નિરર્થક થઈ જાય.
પ્ર. :- અરે, પણ એવો એકાંત રાખવો સારો નથી, કારણ કે બધા જીવો સરખા નથી. જુઓ, જીવ ત્રણ પ્રકારના હોય છે. ઉત્કૃષ્ટ પુષ્યવાળા, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટપાપવાળા. આમાં સંગ એવો રંગ મધ્યમ જીવોને લાગે છે. પણ જે ઉત્કૃષ્ટ પુણ્ય કે ઉત્કૃષ્ટ પાપ ધરાવે છે તેઓને સંસર્ગની કોઈ અસર થતી નથી.
તમને આનું જડબેસલાક ઉદાહરણ પણ આપીએ. કાલસૌકરિક કસાઈ ભગવાનના સમવસરણમાં ય જઈ આવ્યો હતો અને સ્થૂલભદ્રજી કોશાવેશ્યાની ચિત્રશાળામાં ચાતુર્માસ પણ કરી આવ્યા હતાં. અને તેઓ બંને સાવ નિર્લેપપણે પાછા ફર્યા હતા. હવે તમે જરા પણ ચૂંચા કરશો તો એ ચરિત્રો પણ ઉપજાવેલા માનવા પડશે. બોલો, હવે કાંઈ કહેવું છે ?
ઉ. :- તમારી વાત સાચી છે, આમ છતાં પ્રત્યેક જીવોને માટે અનાયતનવર્જન જ કલ્યાણકારી છે. કારણ કે એ જ એકાંતે ૨. ઇનિર્યુક્તિ: | |૩૬ ૩-૭૮૪ || આયનિકુંffi:II ૨૨૨-૨૨૨૬ // પુષમાના I૪૬૮ની ૨. દિશતમ્ ||૮||
98
- શિક્ષોનિ « वैतथ्याऽऽपत्तिरिति चेत् ?, सत्यम्, तथापि सर्वेषामपि तद्वर्जनमेव श्रेयः, एकान्तहितनिबन्धनत्वात्, संवादी चात्र सिद्धान्तः - तहा वि एगंतहियं ति नच्चा, विवित्तवासो मुणीणं पसत्थो - इति । अवोचाम चान्यत्र - निमित्तवर्जनं हि ब्रह्मसिद्ध्युपनिषत् परा - इति । स्थूलभद्रादिवृत्तालम्बनं तु मुग्धानां भवकूपप्रपातनिमित्तमिति प्रत्येकबुद्धवत्तस्य कादाचित्कत्वेनानालम्ब्यत्वमेवेति दिक् ।।२६।। કલ્યાણનું કારણ છે. અહીં સિદ્ધાન્તવયન પણ સાક્ષી પૂરે છે- તો પણ એકાંતહિત જાણીને મુનિઓ માટે વિવિક્તવાસ પ્રશસ્ત છે. અમે પણ અન્યત્ર કહ્યું છે કે - નિમિત્તનું વર્જન એ જ બ્રહ્મચર્યની સિદ્ધિનું પરમ રહસ્ય છે.
પ્ર. :- આનું નામ કદાગ્રહ, સ્થૂલભદ્રજીનું આટલું સચોટ ઉદાહરણ આપ્યું, એ તો જોતા જ નથી.
ઉ. :- સ્થૂલભદ્રજીના ચરિત્રનું આલંબન લેવું એ તો મુગ્ધ જીવોને સંસારરૂપી કૂવામાં પાડવાનું નિમિત્ત છે. એટલે કે કોઈ વિચારે કે સ્થૂલભદ્રજી વેશ્યા સાથે ચોમાસુ રહ્યા, તો અમારે ત્રીસંસક્ત વસતિ વગેરેમાં શું વાંધો છે ? તો એનાથી એ વ્યક્તિનું અત્યંત અહિત થાય છે. કારણ કે જેમ મરુદેવા માતા જેવા ચારિત્રની બાહ્યસાધના વિના મોક્ષે જનારા તથા ઉપદેશ વિના બોધ પામનારા પ્રત્યેકબુદ્ધો અત્યંત વિરલા હોય છે, તેમ સ્થૂલભદ્રજી જેવા પણ અત્યંત વિરલા જ હોય છે, એટલે તો શાસ્ત્રકારોએ એક અપેક્ષાએ શ્રીનેમિનાથ ભગવાન કરતાં ય તેમનું કાર્ય દુષ્કર બતાવ્યું છે. (કલાટીકા) અને માટે જ તો ૮૪ ચોવીશીઓ સુધી તેઓ અમર થઈ જવાના છે. આપણી તો કઈ દશા છે, એ આપણે જાણીએ છીએ અને જ્ઞાની જાણે છે. માટે આપણે એ મહાપુરુષના વાદ લેવા જેવા નથી. રા. ૬. ૩ારાથન//રૂ ૨-૨૬ ૨. સોનિ | // રૂ. ૩પગમતા -૨૮૬ //
