________________
ગાંધી જીવ
tall ક્રજી સાવenye oops allc dj lelease ty! Gallc nay teve #j!e loi>G[lā] Ille Jye tops all Ray ae nye [ppps [3]l
અર્થ પૃષ્ઠ ૨૨૦ પ્રબુદ્ધ જીવન • ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૭ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ અંતિમ
હિતની જનકલ્યાણકારી સલાહ થાક્યા વિના તેઓ આપતા રહ્યા
સનાતન લાગતી વાત સૌને કરતા રહ્યા હતા. એટલું ઓછું હોય તેમ એ સમયે જુદી જુદી કોમ અને મિજાજના લોકોએ એમની વાતોનો, વિચારોનો, સિદ્ધાંતોનો, સલાહોનો, અરે પ્રાર્થનાઓનો પણ વિરોધ કર્યો હતો. એ વખતે ઉન્માદી હિંદુઓ અને શીખોને એમ લાગતું હતું કે તેઓ મુસ્લિમ તરફી છે, ઉન્માદી મુસ્લિમોને એમ લાગતું હતું કે તેઓ હિંદુ અને શીખ તરફી છે. કેટલાક નાદાન લોકોને એમ લાગતું હતું કે તેઓ અંગ્રેજ તરફી છે. એ કારણે એવા લોકો એમનો વિરોધ કરતા હતા, એમને પાગલ ગણતા હતા, એમને અનેક પ્રશ્નો પૂછતા હતા અને એનો એમની પાસે જવાબ માંગતા હતા. જેમ કે, તમે આ તે એમ સૌ કોઈ ઉ૫૨ વિશ્વાસ કેમ કરતા રહો છો? તમે ફરેબી અંગ્રેજો ઉપર ભરોસો
હતા. કોઈને ગમે કે ન ગમે, કોઈ વખોડે કે વગોવે, કોઈ ધિક્કારે
કે તિરસ્કારે, કોઈ સ્વીકારે કે ગાળ દે-તેઓ પોતાને સત્ય અનેજેમકે, તમે મુસલમાનોની તરફદારી અને અંગ્રેજોની ખુશામત કરતા રહ્યા છો. તમે હિંદુઓને બરબાદ કર્યા છે. તમે લૉર્ડ માઉન્ટબેટનને બહુ માથે ચઢાવો છો. બીજી ગોળમેજી પરિષદમાં તમે પોકારી પોકારીને કહેતા હતા કે હિંદુસાતનને આઝાદી મળશે ત્યારે વાઈસરોયનો જે બંગલો છે તેમાં કાં તો હરિજન બાળકો રહેશે અથવા એમાં હૉસ્પિટલ ખોલવામાં આવશે. જ્યારે આજનું લૉર્ડ માઉન્ટબેટન સાથેનું તમારું વલણવર્તન એની સાથે મેળ નથી ખાતું. તમે ઢોંગી છો, બદમાશ છો, પાગલ છો. પ્રશ્નોના આવા પ્રહારો અને આક્ષેપોની આવી ઝડી વર્ચય શાંતિ અને સ્વસ્થતા ટકાવી રાખવા કેટલા મુશ્કેલ હોય, છતાં ગાંધીજી એ ટકાવ્યાં છે, તેઓ વિચલિત નથી થયા. મોટાઈના દંડ પણ મોટા હોય છે. મહાત્મારૂપી મોટાઈ જેમને મળી હતી એ ગાંધીજીએ એવા દંડ ચૂકવ્યા છે.
છતાં ગાંધીજી પણ માણસ હતા. નિરાશ ને નારાજ થયેલી પ્રજાની
ક્રમ રાખો છો ? આપણા દેશના રાજકીય પક્ષો પોતાની રાજકીય
મુરાદ પાર પાડવા માટે હિંસાનો પ્રયોગ કેમ કરે છે ? તમે દેશના ભાગલા પ્રેમ થવા દીધા ? તમે લોકો વર્ષોથી બ્રિટીશ લશ્કરના આદી થઈ ગયા છો, જ્યારે તે અહીંથી ચાલ્યું જશે ત્યારે તમારી હાલત શું થશે ? ૧૫મી ઑગસ્ટ પછી કોંગ્રેસનું શું થશે અને તેનો શો પ્રોગ્રામ રહેશે ? ૧૫મી ઑગસ્ટ પછી બંને દેશોમાં બે કૉંગ્રેસ રહેશે કે એક જ? કે પછી કૉંગ્રેસની આવશ્યકતા જ નહીં રહે ? શું કૉંગ્રેસ હવે સાંપ્રદાયિક સંસ્થા બની રહેશે ? તમે હિંદુ મંદિરોમાં કુરાની આયાતો પઢો છો પણ મસ્જિદમાં જઈને ગીતા કે રામાયણના પાઠ કરવાનું શૌર્ય કેમ બતાવતા નથી? જ્યારે તમે કુરાનની આયાતો પઢો છો. અને એમ પણ કહો છો કે બધા ધર્મો તો સમાન છે, તો તમે તમારી પ્રાર્થનામાં જપ અને બાઈબલમાંથી કેમ કોઈ રજૂ નથી. કરતા? ત્રીસ વર્ષો સુધી તમે અંગ્રેજો સાથે અહિંસાત્મક લડાઈ કરી, છેવટે એનું આવું પરિણામ કેમ આવ્યું ? જે ડોમિનિયન સ્ટેટસ આપણને મળવાનું છે, શું એમાંથી રામરાજ્ય પેદા થઈ શકશે ? ઈન્ડિયન રીપબ્લિકનનો પ્રેસિડન્ટ કોણ થશે ? કાયદેઆઝમ જિન્હા પાકિસ્તાન ગવર્નરજનરલ બની ગયા અને આપણે ત્યાં ગવર્નરજન૨લ અંગ્રેજ વાઈસરોય બની બેઠા, એ કેવો હિસાબ? તમે હંમેશા સત્યના પૂજારી રહ્યા પણ બધી જગ્યાએ તો જૂઠ જૂઠ જ છે. કોણ નીચાં છે, કોણ ઊંચા છે ? સત્ય શું છે ? સહિષ્ણુતા ક્યાં ગઈ ? સત્ય, અહિંસા, સહિષ્ણુતા જ્યારે ક્યાંય દેખાતાં નથી ત્યારે એ કહો કે એને માટે જવાબદાર કોણ? આપણે આપણા સંઘને હિંદુભારત કહીને શા માટે ન ઓળખવો જોઈએ ? એના ઉપર હિંદુધર્મની અમીટ છાપ શા માટે ન લગાવવી જોઈએ ? પ્રશ્નો પ્રશ્નો
ગાંધી જીવતતો અંતિમ અધ્યાય વિશેષ
hષાંક
અને પ્રશ્નો. ગાંધીજી કેટલાના જવાબ આપે અને શું આપે ? કેવળ પ્રશ્નો જ નહીં એમની ઉપર આક્ષેપો પણ ઘણાં કર્યા છે.
ઉદ્વિગ્ન મન પાકેલા ગુમડા કરતા પણ વધુ ત્રાસ આપે છે.
1જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી
મનોદશા તેઓ સમજતા હતા. એમની પાસે આ લોકોની આશાઅપેક્ષાઓ શી હતી, એ પણ તેઓ સમજતા હતા. પરંતુ એ વખતે, એ વાતાવરણમાં એમની સ્થિતિ તો તેઓ પોતે એક પ્રવચનમાં કહે છે તેમ “ોયા, સબક રેશનૅ ગાંઠ ને વેદ'બાળો મેરી સ્થિતિ હૈ। તેઓ બધી બાજુથી એકલા અટૂલા પડી ગયા હતા. ગઈકાલ સુધી એમને પડ્યો બોલ ઝીલનારમાંથી કોઈ એમનું હવે સાંભળતું પણ નથી. તેઓ કહે છેઃ ‘મેરે ને જે મુતાવિ તો વુછ હો નહીં । ઢોળા વદી નો ોંગ્રેસ રેગી। મેરી આન વતતી હાં હૈ? મેરી ચલતી તો પંનાવ ન દુઆ રતા, ન વિદાર હોતા, ન ગોખાવતી ! આન મેરી વોટું માનતા નદી । મૈં વત્તુત જોટા બારમી હા, છ વિન મેં હિન્દુસ્તાન મેં કટ્ટા બારમી થા । ત્તવ સવ 泰 મૌનથ આવતો ન હોયે મેરી માની નહિન્દુ બીલ ન મુસ્લમાન ) | જોંગ્રેસ ખાન હૈ વહાઁ ? વજ્જ તો તિતરવિતર હો શરૂં હૈ। મેરા તો અન્યરોવન ચલ રહા હૈ। આન સવ મુફ્ફે છોડ સતે હૈં। શ્ર્વર મુન્ને નહીં છોડે।'' વળી આગળ વધતાં તેઓ કહે છેઃ
અધ્યાય વિશેષાંક
વનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક
dj legle mye 99pG |
मेरी बात पर आप चाहें मुझे धन्यवाद दे, चाहे गालियां दे, मैं तो अपने વિનવી રી વાત આપમે વાળા ।''
કોંગ્રેસના વલણથી નારાજ લોકોનો તેમની પાસે કૉંગ્રેસ સામે ઉપવાસ કરવાના આગ્રહ વખતે તેઓ કહે છે:
'आज हिन्दुस्तान में कौन सी ऐसी चीज हो रही है जिससे मुझे खुशी સ। તો શ્રી મૈ પડા હૂં, જ્યોજિ જોંગ્રેસ વહુત બડી સંસ્થા દો પડું હૈ। સ સામને મૈં ૩પવાસ નહીં ર સતા । લેવિન આન મેં મઠ્ઠી મેં પડ઼ા હૂં મૌર્ વિન મેં ગંગાર અને દર્દી હૈ। પિી મૈં બિંયા પો છું, અદ મેદ સર કરી નાનતા હૈ ।"
||B[d) tale +2)!e [9pplG |
