________________
અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્ય માર્ચ ૨૦૧૫ • પ્રબુદ્ધ જીવન · અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ૯ પૃષ્ઠ ૫૫ વાદ, સ્વાદુવાદ અને
શું આ તો ધર્મના ટેકેદારોએ ઊભી કરેલી ભાંજગડ છે. કયા ધર્મમાં હતો કે આગબોટ પરથી કોઈએ તેને ધક્કો માર્યો ન હોત તો હું તે શું શું કહ્યું છે કે નિર્દોષ બાળકોને એક સાથે ૧૩૨ કે વધારેને મારી નાની બાળકીને બચાવી શક્યો ન હોત. આમ બોલવાના શબ્દો છું નાખવા?
બરાબર હોવા જોઈએ, નહીં તો બોલવું પણ નકામું છે. અને ધારો હિન્દુ ધર્મમાં લખ્યું છે કે જ્ઞાના દેવતુ કેવલ્યમ્ ! એટલે જ્ઞાન જ કે કોઈએ તેને ધક્કો માર્યો હોય અને તેને પરાણે સમુદ્રના પાણીમાં 2 મોક્ષ અપાવી શકે. મર્યા પછી નહીં, મર્યા પહેલાં, આ જીવનમાં નાખ્યો હોત-તો પણ આવા પ્રસંગોએ એ બોલવાની જરૂર ન હતી, હું અને તે અનેકાંતવાદથી શક્ય છે કારણ કે તેમાં નથી હરીફાઈ, કારણ કે તે અપ્રસ્તુત કાર્ય ગણાય. હું નથી ઈર્ષ્યા, બધા પ્રત્યે સમભાવ છે. કોઈના પ્રત્યે દ્વેષ નથી. કોઈ અનેકાંતવાદ સત્યના અંશો છે. જે ભેગા થઈને પૂર્ણ સત્ય તરફ કું
ખોટા નથી અને કોઈ પૂર્ણપણે સાચા પણ નથી. બધામાં આનંદની આપણને લઈ જઈ શકે છે. બધાને પોતાના મંતવ્યો હોય છે અને જે B વાત છે. આ મોક્ષ નહીં તો શું? ગીતામાં કહ્યું છે કે નહિ જ્ઞાનેન બધા જ પોતપોતાની રીતે સાચા છે. અનેક એકાંતવાદો મળીને ૪ સદેશ પવિત્રમિહવિધાતા-જ્ઞાનથી પવિત્ર કાંઈ જ નથી. કયું જ્ઞાન? અનેકાંતવાદ બને છે. મહાવીર સ્વામીએ આપેલો અનેકાંતવાદ કે અનેકાંતવાદનું જ્ઞાન. અનેકાંતવાદના જાણ્યા પછી હું સહમત થયો માનવજાત માટે આશીર્વાદ છે, જો આપણે તેને અનુસરીએ તો. એ કું છું કે આ મહાસિદ્ધાંત જો જીવનમાં ઉતરે તો જીવન પાર પડી શકે. અનેકાંતવાદ બહુ આયામી સાપેક્ષવાદ છે. લોકો તેને જૈનોનો હું શું આપણે સાચા છીએ તે એકાંતવાદ માનવાનો નથી અને બીજા ખોટા પાયાનો સિદ્ધાંત કહે છે. પણ હું તો કહીશ કે તે પૂરી માનવજાનતે હું
છે, સાચા નથી તે એકાંતવાદને પણ માનવાનો નથી. વ્યક્તિગત જીવવા માટે પાયાનો સિદ્ધાંત છે. 3 જીવન એ ઉદ્ધતાઈ છે. એક જ ધર્મ સાચો અને બીજા બધા ધર્મો જુદી જુદી દૃષ્ટિએ સત્યને પામી તેનું સંયોજન કરી સત્યને કે
ખોટા તે પણ અજ્ઞાન જ છે. અજ્ઞાનમાં દીવા પ્રગટે નહીં. અર્થપૂર્ણ પામવાનો આ સિદ્ધાંત છે. માત્ર એક દૃષ્ટિએ સત્યને શોધવું તે શું શું આચરણ અને બોલવાનું જ માનવીને માનવી બનાવે છે. સત્યના માત્ર અંશને પામવા જેવું છે. બધી દૃષ્ટિનું સંયોજન આપણી હૈં $ એક કથા છે કે એક પાયલટ દીકરાએ માતા-પિતાને વિમાનની પાસે સત્યના બધા અંશોના સંયોજનનું ચિત્ર રજૂ કરશે જે સત્યના 3 ૬ મુસાફરી કરાવવાનો વિચાર કર્યો. વિમાનને ઉડાડતી વખતે તેણે સ્વરૂપની ઝાંખી હશે. એ પણ અંતિમ સત્ય તો નહીં જ હોય પણ છે તેના માતાપિતાને કહ્યું કે જ્યાં સુધી વિમાન ફરી પાછું જમીન પર અંતિમ સત્યની નજીક તો ખરું.
ઉતરે નહીં ત્યાં સુધી કાંઈપણ બોલતા નહીં. વિમાને બરાબર ઉડીને કોઈપણ વસ્તુને ઘણા ગુણો અને પાસા હોય છે. ઘણી રીતે તે રે હું જમીન પર ઉતરાણ કર્યું ત્યારે પાયલટની માતાએ કહ્યું કે, દીકરા, અસ્તિત્વ ધરાવે છે. તેથી તેના બધા જ રૂપોમાં તેને સમજવું, તે શું છે તારા કહેવા પ્રમાણે વિમાન ઉતરાણ ન કરે ત્યાં સુધી બોલતા નહીં માનવીની પોતાની અક્ષમતા-સીમા હોઈ શક્ય નથી. છું પરંતુ હવે જ્યારે વિમાને ઉતરાણ કર્યું જ છે ત્યારે તેને કહું છું કે અનેકાંતવાદનો મહાસિદ્ધાંત એક દિશાનો નથી પણ અનેક રુ હું તારા પિતાજી બહાર ફેંકાઈ ગયા છે. આવું ન બોલવાનો તો કોઈ દિશાનો છે. એકતરફી નથી પણ બહુતરફી છે. શું અર્થ નથી. ક્યારે બોલવું, કેટલું બોલવું, શું બોલવું-ન બોલવું અનેકાંતવાદનું આંશિક રૂપમાં વર્ણન કરી તેના બીજા અંશોનું હું બધાનો વિવેકથી વિચાર કરવો જોઈએ. આ સંદર્ભે એક કથા છે. નિરોપણ કરનાર સિદ્ધાંત સ્યાદ્વાદ છે. તે અનેકાંતવાદનો ટેકેદાર છું એક આગબોટ મહાસાગરમાં સફર કરી રહી હતી. તેના ઉપરથી વાદ છે. અનેકાંતવાદનું વાહન છે. # એક નાની છોકરી પાણીમાં પડી ગઈ. કેપ્ટન ડેક પર ઊભો હતો. સત્ય એટલું ગૂઢ અને રહસ્યમય છે કે માત્ર એક જ થીએરી શું છું તેણે આ જોયું ને દુ:ખી થઈ ગયો. તરત જ તેણે જોયું કે એક વૃદ્ધ (વાદ) તેના સ્વરૂપને પૂર્ણ રીતે રજૂ કરી જ ન શકે. અનેકાંતવાદ એ ૬ $ માણસ સ્ટીમરમાંથી કૂદ્યો અને તે નાની બાળકીને બચાવી લીધી. તરફ આંગળી ચીંધે છે. તેથી સ્યાત્ શબ્દ એ કોઈપણ વાદને શરતી હૈં ઠે કેપ્ટન આ બનાવથી ખૂબ જ પ્રભાવિત થઈ ગયો. તેણે વૃદ્ધ માણસની રજૂ કરે છે. આમ નિરપેક્ષતા સ્થાન પામતી નથી અને ધર્માધતા હૈ 0 હિંમતને બિરદાવવા અને તેને માન આપવા તે સાંજે સ્ટીમરમાં અદૃશ્ય થાય છે. હું જબ્બર પાર્ટી આપી, જેમાં સરસ ભોજન, સંગીત વગેરે રાખવામાં સપ્તભંગીની દરેક ભંગિમાં વિરાટ ગૂંચવણભરેલ, ગૂઢ, બહુરૂપી ઉં { આવ્યા હતા. અને છેવટે કેપ્ટને વૃદ્ધ માણસને તેના હીરોઈક કાર્ય સત્યને સમય, અંતરિક્ષ, વસ્તુ અને રીતિનું સાપેક્ષ દૃષ્ટિએ વર્ણન છું હું માટે બે શબ્દો બોલવા કહ્યું. તે વૃદ્ધ માણસે કહ્યું કે હું તે નાની કરે છે અને સમજાવવા પ્રયત્ન કરે છે, જેથી સત્યની સંયોજન સ્વરૂપે હું
બાળકીને બચાવી શક્યો ન હોત જો કોઈએ મને પાણીમાં સૌ પ્રથમ ઝાંખી થાય. સત્યની ગૂઢતાને નજર અંદાજ કરીને તેનું સાદા રૂપમાં છે ધક્કો માર્યો ન હોત. તથ્યમાં તેનું કહેવાનું એમ હતું કે જો કોઈએ વર્ણન કરવું તે એક અંધશ્રદ્ધાત્મક પગલું બને છે. છું એને તરતાં ન શીખડાવ્યું હોત તો તે બાળકીને બચાવી શક્યો ન સપ્તભંગીની સાત ભંગિમા નીચે પ્રમાણે છે, જે સત્યની ગૂઢતાને શું હોત. પણ તેના શબ્દો બરાબર ન હતા અને અર્થ એમ નીકળતો અનેકાંતવાદના સિદ્ધાંત પ્રમાણે તપાસે છે. તેની ગૂઢતાને સમજવા
અનેકાન્તવાદ, ચાર્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાન્તવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્ વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાન્તવાદ, સ્યાદવીદ
અનેકાન્તવાદ, સ્વાદુવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક
અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વીદ અને વયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને તયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને તયવાદ વિશેષાંક F અનેકાંતવાદ, ચાર્વાદ અને
