Prabuddha Jivan 2015 Year 63 Ank 01 to 03

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 229

અનેકાંતવાદ, ચીર્વાદ માર્ચ ૨૦૧૫ • પ્રબુદ્ધ જીવન છે અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ૨૦ પૃષ્ઠ ૮૧
પાદ, સ્વાદુવાદ અને
અનેકાdવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને યવાદ વિશેષક F અનેકન્તિવીદ, સ્યાદ્ધવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક 4 અનેકોdવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક 4 અનેકન્તિવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને વયવાદ વિરોષક ૬ અનેકન્તિવાદ, સ્વાસ્વાદ
અને કાન્ત-સ્યાદ્વાદ યા યહ સિદ્ધાન્ત વસ્તુ-સ્વરુપ કો ઉપસ્થિત કરતા હૈ. વહ અપને-અપને દૃષ્ટિકોણ કે અનુસાર વસ્તુ જે ૬ સમીચીનતયા સમઝને-સમઝાને મેં અત્યન્ત સમર્થ હોને સે દર્શન કે સ્વરૂપ કો માનકર પરસ્પર મેં વિવાદ કરને વાલે લોગોં મેં સમઝીતા ? ૐ કે ક્ષેત્ર મેં તો બડા ઉપયોગી મહત્ત્વપૂર્ણ માના હો જાતા હૈ; કિન્તુ કરાને મેં સમર્થ હૈ. આજ સંસાર મેં સર્વત્ર ત્રાહિ-ત્રાહિ કી પુકાર
વ્યક્તિ, પરિવાર, સમાજ, રાષ્ટ્ર ઔર યહાં તક કિ સંપૂર્ણ વિશ્વ મેં સુનાઈ પડતી હૈ. અશાંતિ સે ત્રસ્ત માનવ શાંતિ કી અભિલાષા છે સુખ-શાન્તિ સ્થાપિત કરને કી દૃષ્ટિ સે ભી બડા હી મહત્ત્વપૂર્ણ કરતે હૈ, લેકિન ઉનકો પૂર્ણ શાંતિ નહીં મિલતી. શાંતિ કા યથાર્થ ઓર ઉપાદેય સમઝા જાતા હૈ. ઇસ સમ્બન્ધ મેં જૈનાચાર્યો ને તો ઉપાય હૈ-વિભિન્ન દ્રષ્ટિકોણો કા સમન્વય યા એકીકરણ. કિસી ભી અપના દૃષ્ટિકોણ પ્રબળતાપૂર્વક હી હૈ, કિન્તુ દુનિયા ભર કે વસ્તુ કો યદિ પૂર્ણ રુપ સે સમઝના હે તો ઇસકે લિએ વિભિન્ન છે સમાજશાસ્ત્રિયોં ઔર રાજનીતિજ્ઞોં ને ભી ઇસ સંબંધ મેં અપને દૃષ્ટિકોણ સે ઉસકા નિરીક્ષણ કરના આવશ્યક હૈ ક્યોંકિ ઐસા $ ૬ વિચાર મુક્ત-કંઠ સે રખે હૈ, જિનસે સિદ્ધ હોતા હૈ કિ સંપૂર્ણ વિશ્વ કિએ બિના; વસ્તુ કા પૂર્ણ રૂપ સમઝ મેં નહીં આ સકતા. કિસી ભી હું # વ્યાપ્ત ધર્માધતા, સામ્પ્રદાયિકતા, અસહિષ્ણુતા, આતંકવાદ આદિ બાત પર વિભિન્ન દૃષ્ટિકોણોં સે વિચાર કરને કા નામ હી સ્યાદ્વાદ છે જે હું સભી સમસ્યાઓં કો સમાપ્ત કર સામાજિક સૌહાર્દ ઔર સમરસતા ઔર એક દૃષ્ટિકોણ સે કિસી વિષય પર વિચાર કરના એકાન્તવાદ રે ૐ કા વાતાવરણ બનાને મેં અનેકાન્તદૃષ્ટિ અત્યન્ત સમર્થ હૈ. યહાં હૈ. એકાન્તવાદી અપને દૃષ્ટિકોણ સે સ્થિર કિએ હુએ સત્ય કો પૂર્ણ સું ક તક ભી કહા જા સકતા હૈ કિ એકમાત્ર અનેકાન્તદૃષ્ટિ હી ઇસકા સત્ય માનકર અન્ય લોગોં કે દૃષ્ટિકોણ કો મિથ્યા બતાતે હૈં. ૬ ૪ સમીચીન ઉપાય હૈ, અમોઘ ઉપાય છે. પ્રમાણ સ્વરૂપ હમ યહાં કતિષય મતભેદ તથા સંઘર્ષો કા કારણ યહી એકાત્ત દૃષ્ટિ હૈ. જૈનદર્શન કા ? હૈ જૈનાચાર્યો ઔર વિશ્વ-પ્રસિદ્ધ દાર્શનિક, સામાજિક એવં રાજનીતિક સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાન્ત ભિન્ન-ભિન્ન મતભેદોં કો દૂર કરને મેં સર્વથા સમર્થ શું ચિન્તકો કે કથન | વિચાર ઉદ્ધત કર રહે હૈ. આશા હૈ, ઇનસે હૈ.”૭ ૬ અનેકાન્તદૃષ્ટિ કી વ્યાવહારિક જીવન મેં ઉપયોગિતા ભલીભાંતિ
-પ્રો. ઉદયચન્દ જૈન, વારાણસી $ હું સ્પષ્ટ હો સકેગી
વિરોધી સે પ્યાર કરને કી અદ્ભુત કલા સિખાતા હે અનેકાન્તવાદ- ૩ તીન લોક કા અદ્વિતીય ગુરુ હૈ અનેકાન્તવાદ,
જિસ પ્રકાર મેં સ્યાદવાદ કો જાનતા હું ઉસી પ્રકાર ઉસકો માનતા ઉસકે બિના લોકવ્યવહાર ભી નહીં ચલ સકતા
ભી હું. મુઝે યહ અનેકાન્ત બડા પ્રિય હૈ....પહલે મેં માનતા થા કિ ‘તસ્યાનેકાન્તવાદસ્ય લિંગ સ્વાચ્છબ્દ ઉચ્યતા
મેરે વિરોધી અજ્ઞાન મેં હૈ. આજ મેં. વિરોધિઓ સે પ્યાર કરતા હું. હું તદુક્તાર્થે બિના ભાવે લોકયાત્રા ન પ્રવર્તતે '૪
ક્યોંકિ અબ મૈ વિરોધિયોં કી દૃષ્ટિ સે અપને કો દેખ સકતા હું. મેરા ક અર્થ-ઉસ અનેકાન્તવાદ કા ચિહ્ન “સ્યાત્’ શબ્દ હૈ. ઉસે કહે અનેકાન્તવાદ સત્ય ઔર અહિંસા ઇન્હીંયુગલ સિદ્ધાન્તોં કા પરિણામ છે & બિના લોક-યાત્રા ભી નહીં ચલ સકતી હૈ. જેણ વિણા લોગસ્સ વિ વવહારો સવહા ણે શિવહી
-મહાત્મા ગાંધી 3 તસ્ય ભુવણેક્કગુરુણો ણમો અણગંતવાયસ્સT'
સામ્પ્રદાયિકતા, ધર્માધતા, અસહિષ્ણુતા આદિ અર્થ-જિસકે બિના લોકવ્યવહાર ભી બિલકુલ નહીં ચલ સકતા, અનેક સમસ્યાઓં કા સમાધાન છે અનેકાન્તવાદ# ઉસ તીન લોક કે અદ્વિતીય ગુરુ અનેકાન્તવાદ કો મૈ નમસ્કાર કરતા “જૈનાચાર્યો કી યહ વૃત્તિ અભિનન્દનીય હૈ કિ ઉન્હોંને ઈશ્વરીય જ
આલોક કે નામ પર અપને ઉપદેશ મેં હી સત્ય કા એકાધિકાર નહીં છું ૐ સર્વ વિવાદોં કા વિનાશક (સમાધાન) હે અનેકાન્તવાદ- બતાયા. ઇસકે ફલસ્વરૂપ ઉન્હોંને સામ્પ્રદાયિકતા ઔર ધર્માન્જતા શું પરમારમસ્યજીવ નિષિદ્ધજાત્યધસિન્થરવિધાનમ્ |
કે દુર્ગુણોં કો દૂર કર દિયા, જિસકે કારણ માનવ-ઇતિહાસ ભયંકર સકલનયવિલસિતાનાં વિરોધમથને નમામ્યનેકાન્તમ્ ા દ્વન્દ્ર ઔર રક્તપાત કે દ્વારા કલંકિત હુઆ. અનેકાન્તવાદ અથવા
અર્થ-જો સંપૂર્ણ પરમાગમ કા પ્રાણ હૈ ઔર જિસમેં સભી નય સ્યાદ્વાદ વિશ્વ કે દર્શનોં મેં અદ્વિતીય હૈ.....સ્ટાદ્વાદ સહિષ્ણુતા ઓર હૈ ઇસ પ્રકાર વિલાસ કરતે હૈ કિ જન્માન્ય વ્યક્તિયોં કે હસ્તિ-દર્શન ક્ષમા કા પ્રતીક છે; કારણ વહ યહ માનતા હૈ કિ દૂસરે વ્યક્તિ કો મૈં ૬ સંબંધી વિવાદ કી ભાંતિ સર્વ વિવાદ સહજ હી સમાપ્ત હો જાતે હૈ, ભી કુછ કહના હૈ. સમ્યગ્દર્શન ઔર સ્યાદ્વાદ કે સિદ્ધાંત ઔદ્યોગિક ? શું ઉસ અનેકાન્તવાદ કો મૈ નમસ્કાર કરતા હું.
પદ્ધતિ દ્વારા પ્રસ્તુતિ કી ગઈ જટિલ સમસ્યાઓં કો સુલઝાને મેં ૨ * વિભિન્ન દૃષ્ટિકોણોં કે સમન્વય કી અદ્ભુત કલા સિખાકર અત્યધિક કાર્યકારી હોંગે.' $ શાન્તિ સ્થાપિત કરતા તે અનેકાન્તવાદ
-ડૉ. એસ. વી. નિયોગી, ભૂતપૂર્વ ચીફ જસ્ટિસ શું સ્યાદવાદ વિભિન્ન દૃષ્ટિકોણોં કા સમન્વય હમારે સામને
તથા કુલપતિ, નાગપુર વિશ્વવિદ્યાલય . અનેકાંતવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને તયવાદ વિશેષાંક અનેકાંતવાદ, ચાટ્વીદ અને તેયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, ચાટ્વીદ અને તેયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, ચાર્વાદ અને
અનેકીત્તવાદ, સ્યાદ્વવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક અનેકાન્તવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને વયવાદ વિશેષાંક - અનેકોત્તવાદ, સ્યાદ્વવાદ અને વયવાદ વિશેષુક ક અનેકાન્તવાદ, સ્યાદ્વવાદ અને નયવાદ વિશેષક અનેકાંન્તવાદ, સ્વાસ્વાદ