________________
અનેકાંતવાદ, ચાટ્વી પૃષ્ઠ ૬૦ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ૯ માર્ચ ૨૦૧૫ મવાદ, સ્યાદ્વાદ અને
અને નયવાદ વિરોષક 4 અનેકન્તિવીદ, સ્યાદ્ર્વાદ અને વાયવાદ વિશેષાંક 4 અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્ વીદ અને વયવીદ વિશેષાંક 4 અનેકન્તિવાદ, ચાર્વાદ અનેકન્તિવાદ, સ્યાદ્વીદ અને નયવાદવિશેષાંક 4 અનેકોત્તવાદ, સ્યાદ્વાદ
* યોગ્ય નથી.
Divakara: would the system established by ancesશું સાદુવાદ એ સ્પષ્ટ કરે છે કે અહીં જે વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે
tors held true on examination? In case it
does not, I am not here to justify if for the હું તે અંશાત્મક છે. અંશના સંબંધે છે. પૂર્ણ વસ્તુ માટે નહીં. એકાંત
sake of loving the traditional grace of the ક અંશ જુએ છે, અનેકાંત સમગ્રતામાં વાત કરે છે. હાથીની પીઠ કઈ
dead irrespective of the wrath I may have ki શું અપેક્ષાએ ટેકરા જેવી પણ છે તેમ કહી શકાય. આ કથન અંશાત્મક
to face. છે પૂર્ણ સત્ય છે. પણ પૂર્ણતા માટે આંશિક સત્ય છે. પાવર પૉઈન્ટ
(Vardhamana Dvatrimisika 6/2)
In Sanmatitarka Divakara furthers address: ૐ પ્રેઝન્ટેશન એકાંતવાદનું દ્યોતક છે કારણ કે તેમાં બધું જડાઈ જાય
All doctrines are right in their own respect $ છે. જ્યારે વ્યાખ્યાન અનેકાંતવાદનું દ્યોતક છે. સ્યાદ્વાદ, શાયદવાદ
tive spheres but if they eneroach upon the છે કે સંશયવાદ નથી.
province of other doctrines and try to refuse બ્રહ્માંડમાં એવી મંદાકિનીઓ છે જે edge on દેખાય છે જાણે
their views, they are wrong. A man who
hold the view of the cummulative characશું કે રેખાખંડ. પણ જ્યારે તેને face on જોઈએ તો ખબર પડે કે તે
ter of truth never says that a particular view હું તો ચક્ર જેવી મંદાકિની છે. આમ આંશિક સત્ય અને પૂર્ણસત્ય અલગ
is right or a particular view is wrong? અલગ હોય છે.
ઈસુની ત્રીજી સદીમાં રાજા વિક્રમાદિત્યના દરબારમાં આચાર્ય કે બ્રહ્માંડ પણ અલગ અલગ દિશામાં, અલગ-અલગ દેખાય છે. સિદ્ધસેન દીવાકારે સત્યના સ્વભાવ વિષે નીચે પ્રમાણે વિસ્તારથી અલગ-અલગ પ્રકાશમાં અલગ અલગ દેખાય છે. તેના સંપૂર્ણ સમજાવ્યુંશું સ્વરૂપનો અહેસાસ કરવો નામુમકીન લાગે. બ્રહ્માંડના આંશિક ભાગો વિક્રમાદિત્ય : સત્ય શું છે? શું તે એ છે જે વારંવાર એ જ રૂપે હૈં ૬ સત્ય છે પણ તે પૂર્ણ સત્ય નથી. બધાને સાથે મૂકીએ તો સત્યનો દૃશ્યમાન થાય છે કે જેને મોટેથી કહેવામાં આવે છે કે જેને બહુ જ ૬. અહેસાસ થાય. સત્યનો પડછાયો જોઈ શકાય પણ પૂર્ણ સત્ય નહીં. આત્મવિશ્વાસ અને ઓથોરીટીથી કહેવામાં આવે છે, કે જેને લગભગ 3
સ્યાદ્વાદ એક દૃષ્ટિબિંદુ છે જે આપણને દર્શાવે છે કે બ્રહ્માંડનું ઘણાંખરા લોકો માને છે? હું કઈ રીતે, કેવી રીતે અવલોકન કરવું જોઈએ. કોઈપણ વસ્તુને પૂર્ણ દીવાકર : આમાનું કાંઈ જ સત્યને સ્થાપિત કરી શકે નહીં. દરેકે શું
રીતે સમજવાના પ્રયત્નમાં વિવિધ દૃષ્ટિબિંદુથી તેનું અવલોકન કરવું દરેક જણને સત્યની પોતાની વ્યાખ્યા હોય છે અને તે એકતરફી ૐ જોઈએ, તો જ તે પૂર્ણ રૂપમાં આપણી સમક્ષ આવી શકે અને તેનો (શરતી એકાંતવાદી) હોય છે. અંદાજ નીકળી શકે.
| વિક્રમાદિત્ય : આપણા રીત-રિવાજો વિષે આપનું શું કહેવાનું ? C અનેકાંતવાદ અને સ્યાદ્વાદ વસ્તુ સ્વરૂપનું સાચા સ્વરૂપમાં જોવા છે? શું તેને આપણા પૂર્વજોએ સ્થાપિત કરેલા છે અને તે સમયની શું દિગ્દર્શન કરવાવાળા સિદ્ધાંતો હોવાથી તે આત્મશાંતિની સાથે સાથે કસોટી પર સાચા સાબિત કયા છે? $ વિશ્વશાંતિને સ્થાપવાના પણ સિદ્ધાંતો છે. “અનેકાંતવાદ સાથે દીવાકર : શું પૂર્વજોએ સ્થાપેલા રીત-રિવાજોને કસોટીની એરણ ઉં ૩. અનુસંધાન'-તે ભારતની અહિંસા સાધનાની ચરમ સીમા છે. તેને પર તપાસવામાં આવ્યા છે? જો ન તપાસવામાં આવ્યા હોય તો હું શું દુનિયા જેટલી જલ્દીથી સ્વીકાર કરશે તેટલી જલ્દી દુનિયામાં શાંતિ તેના વિષે કશું કહેવા માગતો નથી કારણ કે મારે પૂર્વજોનું માન સ્થપાશે.
રાખવાનું છે. તેના માટે મારે ભલે ગમે તે સહન કરવું પડે. Acharya Siddhasena Divakara (3rd century A.D.) ex
| (વર્ધમાન દ્વાર્નિંસીકા ૬/૨) શું pounded on the nature of truth in the court of king
સનમતીતારકામાં દીવાકર સ્વામિ કહે છે : u Vikramaditya in the following way:
ધર્મની બધી વિચારસરણીઓ તેનામાં સાચી છે. પણ તેઓ શું Vikramaditya : What is truth? Is it that which is said re
peatedly, that which is said loudly, that જ્યારે બીજા ધર્મની વિચારસરણીઓમાં પ્રવેશ કરે અને તેમને ખોટી છે whichis said with authority or that which is પાડવા પ્રયત્ન કરે તો તે બધી જ ખોટી છે. જે માણસ સત્યની હૈં agreed by the majority?
બહુલતાની વિચારસરણીના ગુણને જાણે છે, તે કદી પણ એમ 8 Divakara:
None of the above. Every one has his own નહીં કહે કે કોઈ એક ધર્મની વિચારણી સાચી છે કે તે ખોટી છે.' ?
definition of truth and it is conditional. Vikramaditya : How about traditions? Have they been es
tablished by our ancestors and have they ઈન્ડિયન પ્લેનેટરી સોસાયટી, વરલી, મુંબઈ- ૪૦૦ ૦૧૮ been passed the test of time?
ટેલિફોન : ૨૨૨-૨૮૯૪૮૬૭૮. અનેકાંતવાદ, સ્થીર્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક અનેકાંતવાદ, ચાર્વાદ અને તયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને
અનેકાન્તવાદ, સ્યાદવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્થાવાદ અને નયવાદ વિશેષુક અનેકાન્તવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને વયવાદ વિશેષક = અનેકodવાદ, સ્યાદ્ વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ૬ અનેકodવાદ, સ્પીદ્વાદ
