________________
ગાંધી જીવું
આ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ ૭ પ્રબુદ્ધ જીવન
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૭ પૃષ્ઠ ૪૫ અંતિમ
સામયિક ‘અગ્રણી’માં કરે છે અને કહે છે, 'પણ જગુ કોણ દેતો ?' – એટલે તમને જીવવા કોણ દેવાનું છે ? મતલબ કે એમના ખૂનનો નિરધાર એ ક્યારનો કરીને જ બેઠો હતો. એ વખતે પા ભાગલાની કોઈ વાત નહોતી કે નહોતી ૫૫ કરોડની વાત.
અને દેખાવકારો એમને ગાડીમાં બેસીને જવાની રજા ન આપે ત્યાં સુધી એ એમની સાથે ચાલતા રહેશે. પરંતુ ગાંધીજીનો નીકળવાનો સમય થાય તે પહેલાં પોલીસે દેખાવકારોને પકડી લીધા. હવે આ વખતે ભાગલા સ્વીકાર્યાંની કે ૫૫ કરોડની વાત ક્યાં હતી? ૪. ૨૯ જુન ૧૯૪૬ના રોજ ચોથો પ્રયત્ન ક૨વામાં આવ્યો. ગાંધીજી ખાસ ટ્રેન વાટે મુંબઈથી પૂના જતા હતા. ત્યારે નેરળ અને કર્જત વચ્ચે પાટા પર મોટા પથ્થરો મૂકી ટ્રેન ઉથલાવવાનું કાવતરું કરવામાં આવ્યું હતું. રાતનો વખત હોવા છતાં મોટરમેનની સાવધાનીને કારણે ગંભીર અકસ્માત ન થયો. છતાં એન્જિનને નુકસાન થયાની વાત નોંધાઈ છે. અને, આ પ્રયાસ બાદ ગાંધીજીએ આના પરથી સ્પષ્ટ સમજાશે કે એ કહેવાતા હિંદુવાદીઓ ખૂન પ્રાર્થનાસભામાં એ ઘટનાનો ઉલ્લેખ કરતાં કહ્યું કે હું સાત વાર આ કરવાના કાવતરાં તો કેટલાંય વરસો પહેલેથી ઘડતા આવ્યા હતા. રીતના પ્રયાસથી બચી ગયો છું. હું એમ મરવાનો પણ નથી, હું તો એમને તો પોતાનું પાપ ઢાંકવા બહાનાની જરૂર હતી. જે વખતે જે ૧૨૫ વર્ષ જીવવાનો છું. આ વાતનો ઉલ્લેખ નથુરામ ગોડસે પોતાના મળ્યું તે ખરું. મહાત્માની ટપલી ત્ત ધીરુબહેન પટેલ
૫. અને ૬. ૨૦મી જાન્યુઆરીના રોજ મદનલાલ પાહવાએ બોંબ ફેંકી હત્યાનો નિષ્ફળ પ્રયત્ન કર્યો અને ૩૦મી જાન્યુઆરીએ નથુરામ ગોડસેએ ગાંધીજીનું ખૂન કર્યું. તા. ૧૨મી જાન્યુઆરી ૧૯૪૮ પછી થયેલી આ ઘટનાઓ પ્રસંગે ભાગલા અને ૫૫ કરોડના મુદ્દા ઊભા થયા હતા, તે પહેલાં એ ક્યારેય નહોતા.
all ક્રäJelterje pops []] [ કાઢણુ lle ty!e loops [3] કઢણુ late tJe pillc nay telease tJe loops [3]lc f y lee ye [996 [3]l
[ સુપ્રસિદ્ધ સાહિત્યકાર અને ગાંધી યુગની સાત્ત્વિક નીપજ જેવી નારીપ્રતિભા ધીરુબહેન પટેલ ગાંધીજીના નિકટના વર્તુળમાંનાં એક એવા ગંગાબહેન અને બોમ્બે કોનિકાના પત્રકાર ગોરધનભાઈ પટેલનાં સુપુત્રી છે. એ સાહિત્યનાં અધ્યાપિકા ધીરુબહેને ૪૫ જેટલાં પુસ્તકો લખ્યાં છે, ગુજરાતી સાહિત્યનાં ઉચ્ચ સન્માનો મેળવ્યાં છે અને બાળ સાહિત્ય-કિશોર સાહિત્યના સંવર્ધનના ઉપક્રમોમાં સક્રિય છે.]
ત્યારે મને ચોથું વ૨સ ચાલતું હતું. સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના આગળ પડતા સૈનિક અને પૂ. ગાંધીજીના નિકટના વર્તુલમાંના એક એવા મારા માતુશ્રી ગંગાબહેન પટેલની આંગળી પકડીને એક સોહામણી સાંજે જૂહુના સાગરતટ પર મને બાપુજીની સાયપ્રાર્થનામાં સામેલ થવાનો લહાવો મળ્યો હતો. પ્રાર્થના પત્યા પછી કોઈએ કહ્યું, ‘બાપુ, આ ગંગાબહેનની દીકરી, બહુ હોંશિયાર છે.’
‘એમ કે ?’ કહીને એમર્ણ નજર માંડીને પૂછ્યું, 'હું હોશિયાર છે? તને શું શું આવડે છે ?’
‘મને વાંચતા આવડે છે. લખતા પણ આવડે છે.' મેં નીડરતાથી કહી દીધું. પણ અફસોસ ! આ વાતનો એમના ઉપર કોઈ પ્રભાવ ન પડ્યો. એમણે તો પૂછ્યું, ‘તને કામ કરતા આવડે છે ?' હજી તો કામની વ્યાખ્યા મારા મનમાં સ્પષ્ટ થાય એ પહેલાં એમણે
આગળ
મારા મનમાં ઘણા વિચારો કુદરડી ફરવા માંડ્યા. બાપુજી આમ કાંકરો કાઢી નાખે તે કેમ ચાલે ? તે સાથે જઠું તો બોલાય નહીં એટલી સમજ એ વયે પણ હતી. બાની સાથે રોજ સવાર
ચલાવ્યું, 'કપડાં ધોતાં આવડે ? વાસણ માંજતાં આવડે ?” મારી વિકેટ ધડ દઈને પડી ગઈ. શરમાઈને માથું ધુણાવી ના પાડ્યા સિવાય કોઈ આરો ન હતો.
‘તો પછીનું શાની હોંશિયાર ?' કહીને તેઓ બીજા કોઈ સાથે સમજાયું. વાતે વળગ્યા.
મારો
ગાંધી જીવતતો અંતિમ અધ્યાચ વિશેષ
hષાંક
સાંજની પ્રાર્થના વખતે પાસે બેસતી એટલે અર્થ થોડાઘણા સમજાયન સમજાય તોયે શબ્દો યાદ રહી જતા. ભારે થઈ!
આત્મસન્માન અને સત્ય વચ્ચેની આ અજબ મૂંઝવણમાં ઓચિંતો મારા મનમાં દીવો પ્રગટ્યો. આસપાસની વાતચીતમાં બધાએ જરાક પોરો ખાધો એટલે મેં તરત જ ઝુકાવ્યું.
‘બાપુ ! મારો રૂમાલ હું જાતે જ ધોઉં છું !'
‘એમ કે ?’ કહીને એ ખડખડાટ હસી પડ્યા અને હેતથી મારા ડાબા ગાલ પર ટપલી મારીને બોલ્યા, ‘તો તું હોંશિયાર ખરી!' આજે એ પ્રસંગ યાદ આવે છે ત્યારે મારા એ ડાબા ગાલ પર હળવેથી હાથ ફેરવી લેવાનું મન થાય છે એટલું જ નહીં, પણ એ સાંજ પછી મારા મનમાં જે શ્રમનો મહિમા અને શ્રમજીવીઓ પ્રત્યેનો
આદર પ્રગટ્યો અને જીવનભર રહ્યો તથા એકલું પાંડિત્ય કંઈ કામનું નથી, મનની અને શરીરની સજ્જતા અને કાર્ય કુશળતા હોય તો જ માણસ બે પાંખે ઊડતા પક્ષીની જેમ આકાશને આંબી શકે એ સત્ય
મારી દિનચર્યામાં એ સાંજથી જ જે પરિવર્તન આવ્યું તે આજ લગી કોઈ ને કોઈ સ્વરૂપે ટકી રહ્યું છે એના મૂળમાં છે એ બાપુની ટપલી
ઇતિહાસ આપણો છે, આપણે ઇતિહાસના નથી.
વનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક
f all i dj talale Je [[G [alc
ગાંધી જીવતતો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ! ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવતતો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક
