________________
लास्यांग प्रकरण
नीकी नमनिका शङ्का वितडं गीतवाद्यता ।
1621 विवर्तनं रथ(?थर)हरं स्थापना सौष्ठवं ततः ॥१५१५॥ सुवा मसृणतोपारस्तथाङ्गानङ्गमित्यपि ।
1622 कोमलिका चाभिनयस्ततो मुखरसस्तथा ॥१५१६॥ एवं सप्ताधिकास्त्रिशल्लास्याङ्गानां समासतः । 1623
देश्याद्यानाम्-. देशी लास्यांगों के संक्षेप में सैतीस भेद इस प्रकार है : १. चालि, २. चालिवट, ३. तूक, ४. मनस, ५. लेडि, ६. उरोडकण ७. ढिल्लाई,८. त्रिकलि, ९. किन्तु, १०. देशीकार, ११. निजापन, १२. उल्लास, १३. थसक, १४. भाव, १५. सकलास, १६. लय, १७. ढाल, १८. छेवा, १९. अंगहार, २०. लंधित, २१. विहसी, २२. नीकी, २३. नमनिका, २४. शंका, २५. वितड, २६. गीतवाद्यता, २७. विवर्तन, २८. थरहर, २९. स्थापना, ३०. सौष्ठव, ३१. नुवा, ३२. मसूणता, ३३. उपार, ३४. अंगानंग, ३५. अभिनय, ३६. कोमलिका और ३७. मुखरस।
__-अर्थतेषां लक्ष्यलक्षणवेदिना ।
लक्ष्माण्यशोकमल्लेन कथ्यन्ते साधुनाधुना ॥१५१७॥ 1624 लक्ष-लक्षणों के ज्ञाता साधु अशोकमल्ल अब उनके लक्षणों का निरूपण कर रहे हैं।
१. चालि
बाहुकट्यूरुपादानामेकदा चालनं . यदा । ... तालतौल्ययुतं नातिमन्दं नातिद्रुतं तथा ॥१५१८॥ 1625
मधुरं सविलासं च कोमलं व्यस्रभावभाक् ।
तदा चालि समाचष्टाशोकमल्लो नृपाग्रणीः ॥१५१९॥ 1626 जब बाँह, कमर, जांघ और पैर को एक ही समय ताल-मात्रा के साथ न बहुत मन्द और न बहुत शीघ्र गति से मधुरता, हावभाव, कोमलता तथा व्यस्रभाव पूर्वक चलाया जाय, तब महाराज अशोकमल्ल उसे चालि नामक लास्यांग कहते हैं ।
२. चालिवट
शैघ्यसांमुख्यबहुला सैव
चालिवटो मतः ॥१५२०॥
३८३