________________
29
અક્ષરા માન્યા. સને ૧૮૩૪માં એક ખીજા સ્તૂપના અક્ષરો જોઇને પેાતાની એ માન્યતાને વધારે મજબૂત વલણ આપ્યું. વળી તે તે લિપિ સેમેટિક વર્ગ ની હાવાનું પણ જાહેર થયું છતાં તે દરેક પ્રયત્ન ભૂલભરેલા લેખાયા અને સને ૧૮૩૮ પછી મિ. પ્રિન્સેપે, મિ. નૅરિસ અને જનરલ કનિંગહામે તે લિપિના અક્ષરાને ખરાખર એળખી લીધા ત્યારે ખરાબ્દી લિપિની સંપૂર્ણ વર્ણ માળા તૈયાર થઈ ગઈ.
આ રીતે મિ. જેમ્સ પ્રિન્સેપે આ વિષયમાં માટે કાળા આપ્યા છે. ત્યાર પછી જેમ્સ ફર્ગ્યુસન, મેજર કિટ્ટો, એડવર્ડ ટામસ, એલેકઝાંડર, કનિંગહામ, વૉલ્ટર ઇલિયટ, મેડાઝ ટેલર, સ્ટીવન્સન, ડૉ.ભાઉદાજી, ૫. ભગવાનલાલ ઈંદ્રજી (કાઠિયાવાડના), ડૉ. રાજેન્દ્રલાલ મિત્ર (માઁગાળી) વગેરેએ હિંદના ભિન્ન ભિન્ન દેશામાં પ્રયત્ન કરી આ વિષયમાં ખૂમ પ્રગતિ કરી છે.
૫. ભગવાનલાલ ઇંદ્રજીએ હિદના પશ્ચિમ વિભાગમાં અનેક શિલાલેખા, તામ્રપત્રા ઉકેલ્યા હતા, અને વિશેષ સ્મરણીય ખની શકે તેવા એડિસાના ખડગિરિ, ઉયગિરિની હાથીગુફામાંના સમ્રાટ્ ખારવેલના લેખને યુદ્ધ રીતે ઉકેલી અતાવી નામના મેળવો.
સને ૧૮૪૪માં લડનની રાયલ એશિયાટિક સાસાયટીએ ઈસ્ટ ઈંડિયા કંપનીને આ કામમાં મદદ આપવા વિનંતિ કરી. ૧૮૫૧માં કર્નલ કનિંગહામે બહુ બુદ્ધિમાની વાપરી, સ્ટ ઇડિયા કંપનીના ગળે એ વાત બરાબર ઉતારી ત્યારે સને ૧૮૫૨ માં ક્રિયાલેાજિકલ ડીપાર્ટમેટ' ખેલવામાં
