________________
પ્રવચનસારહારની ટીકા, “અભિષાનચિંતામણિ' અને સારસ્વામીકૃત ‘પૂર્વમીમાંસા ”ની ટીકામાં ક્ષત્રિય અને રાજા શબ્દોને એકાઈક બતાવ્યા છે. “કપસૂત્રમાં૨૪ સિવાર્થ રાજાને દંડનાયક, યુવરાજ, કેટવાલ વગેરે ૧૯ પદાધિકારીઓથી વીંટાયેલા વર્ણવ્યા છે. સાથેસાથ રાજા અને નરેન્દ્ર શબ્દથી સંબોધ્યા છે. દિગંબરોનાં “દશભક્તિ”, “મહાવીર ચરિત્ર” અને “તાંબરીય શ્રીહેમચંદ્રાચાર્યના “વીરચરિત્રમાં ત્રિશલાને દેવી તરીકે સંબોધી છે. આ દરેક પ્રમાણેથી સિદ્ધાર્થ શા અને ત્રિશલા રાણી હતાં, એ નિર્વિવાદ સત્ય છે. ડે. હવે માને છે કે, બૌદ્ધકથામાં વૈશાલીના સ્વર્ણકળશવાળાં, રજતકળશવાળાં તથા તામ્રકળશવાળાં ઘરાના ત્રણ ભાગે વર્ણવ્યા છે અને “ઉપાસકદશાંગમાં વાણિયગામનાં ઊંચ, નીચા તથા મધ્યમ એમ ત્રણ કુળ સૂચવ્યાં છે. આ બન્ને વર્ણનપાડા એકરૂપે જ છે. તેમની આ કલ્પના બમણું રૂપ છે. કેમકે ઉપાસકદશાંગમાં તે તે સ્થાને શ્રીગૌતમસ્વામીએ પ્રભુ પાસે ક્યા કુળની શિક્ષા લેવી, તેની આજ્ઞા માગી છે. બીજા સૂત્રમાં પણ અન્યાન્ય નગરોના ભિક્ષાવર્ણનમાં આવા જ પાઠો છે. આ પાઠને બૌદ્ધ કથાના વૈશાલી વર્ણનના પાઠ સાથે કઈ રીતે સરખાવી શકાય? - શ્રીમતી સ્ટીવન્સને તે ડે. હર્બલેની ભૂલને કાયમ રાખી તેમાં એક નવી ભૂલને વધારો કર્યો છે કે, “ભ૦ મહાવીર વૈશ્યકુલોત્પન્ન હતા. ૯ આ તે તેની ભયંકર ભૂલ છે.
શ્રીબલદેવ ઉપાધ્યાયે “ધર્મ ઔર દર્શન” પૃ૦ ૮૫ માં અને તેના જ આધાર ૫. કલ્યાણુવિજયજીને “શ્રમનુ
