________________
ક્ષત્રિય કારણ કે ઉપલબ્ધ વિહારપાઠોથી સ્પષ્ટ છે કે, તે ક્ષત્રિયકંડથી દૂર અને જુદો હતે.
વળી ભગવાનના વિહારમાં ૧ વાણિયગામ પાસેનું કોલ્લાગ, ૨ ક્ષત્રિયકુંડ પાસેનું કેલ્લાગ અથવા કેલ્લા અને ૩ નાલંદા પાસેનું કેલ્લાગ; એમ ત્રણ કલાગ સન્નિવેશોદ મળે છે. ચંપા પાસે કાલાય ગામ હોવાનું પણ મળે છે. એટલે કેલ્લાગની શબ્દભ્રમણાથી તેની પાસેના સ્થાનને એક અથવા નિકટમાં માની લેવાય નહીં. કેલ્લાગ અનેક છે, તેમ વાણિજયગ્રામ અને ક્ષત્રિયકુંડ પણ તેનાથી જુદાં છે. | વાસુકુંડ એ ક્ષત્રિયકુંડ હતું. એ કલ્પના પણ નિરાધાર જ છે.
૧૧. ક્ષત્રિયકુંડ અને વાસુકુંડા આજના વેસાડગઢની ઈશાનમાં વાસુકુંડ છે. આધુનિક વિદ્વાને માને છે કે, તે જ પ્રાચીન ક્ષત્રિયકુંડ છે પણ તેનું કોઈ પ્રમાણ મળતું નથી. - ભગવાને વૈશાલીમાં વાણિજ્યગામની નિશ્રાએ એક નહિ, એ નહિ પણ બાર બાર માસાં કર્યો ત્યારે સમજી શકાય છે કે, વૈશાલી અને વાણિજયગ્રામની વચ્ચે નાવથી ઊતરી શકાય એવી જળપૂર્ણ નદી હેવાને કારણે મુનિઓને ગોચરીને પરિષહ પડે, ગૃહસ્થને પ્રભુનંદન અને ઉપદેશ શ્રવણને અંતરાય નડે એ સ્વાભાવિક છે. હવે જે વૈશાલીની ઈશાનમાં ક્ષત્રિયકુંડ નગર હેત તો ભગવાન કુડપુરમાં વધુ ચોમાસાં કરત. ભગવાનની જન્મભૂમિ, જ્ઞાતક્ષત્રિયની મોટી વસ્તી, બ્રાહ્મણની મેટી વસ્તી, જ્ઞાતખંડવન, બહુશાલ ચેત્ય
