________________
ક્ષત્રિયકુંડ
(૩) લ૦ મહાવીરે દીક્ષાને ખીજે દિવસે કાલ્લાગ૧૮ સનિવેશમાં છઠ્ઠું તપનું પારણું કર્યું છે. જૈન સૂત્ર પ્રમાણે કાલ્લાગ એ મળે છે. ૧ વાણિજ્યગ્રામ પાસેનુ અને ૨ રાજગૃહી પાસેનું. આ બન્ને સ્થાના લછવાડથી ચાલીસેક માઈલથી પણ વધુ દૂર છે. ત્યાં પહોંચી ખીજે દિવસે પારણું કરવાનું બની શકે નહીં. એટલે તર્કસંગત વસ્તુ એ જ છે કે, ભગવાને વૈશાલી પાસેના ક્ષત્રિયકુંડના જ્ઞાતખંડમાં દીક્ષા લીધી અને બીજે દિવસે વાણિજ્યગ્રામ પાસેના કાલ્લાગમાં જઇ પારણું કર્યું.
૧૮
(૪) ભગવાને દીક્ષાના વર્ષે ક્ષત્રિયકુંડથી વિહાર કરી કોરગ્રામ, કાલ્લાગ સન્નિવેશ, મારાક સન્નિવેશ વગેરે સ્થાને વિચરી અસ્થિક ગ્રામમાં ચામાસું કર્યું. બીજે વર્ષે મારાક, વાચાલ, કનકખલ આશ્રમપદ, શ્વેતામ્બી જઈ રાજગૃહી આવીને ચામાસું કર્યું. આ ઉલ્લેખ પ્રમાણે ભગવાન ચામાસા બાદ શ્વેતાંખી જાય છે અને પાછા વળી ગંગા નદી વઢાવીને રાજગૃહી પધારે છે. આથી ચાસ છે કે, લખવાડવાળું ક્ષત્રિયકુંડ અસલી નથી. કારણ કે તેની પાસે શ્વેતાંખી નગરી જ નથી અને ત્યાંથી રાજગૃહી જતાં ગંગા ઊતરવી પડતી નથી. એટલે માનવું પડે છે કે, ક્ષત્રિયકુંડ ગંગાની ઉત્તરે વિહારમાં હતુ. અર્થાત્ ક્ષત્રિયકુંડ વશાલી પાસે હતું.
[ ‘પ્રસ્તાવના :' પૃષ્ઠ—XXV થી XXVIII ] વૈશાલીની પશ્ચિમે ગટકી ની હતી. તેની પશ્ચિમે બ્રાહ્મણકુંડપુર, ક્ષત્રિયકુંડપુર, વાણિજ્યગ્રામ, કોરગ્રામ, અને કાલ્લાગ સન્નિવેશ વગેરે પરાં હતાં. બ્રાહ્મણકુંડ અને ક્ષત્રિયકુંડ
