________________
પાઠ છે, જેમાં ભગવાનને વિદેહ તરીકે અને ત્રિશલા રાણીને વિદેહ કન્યા તરીકે ઓળખાવ્યા છે. અહીં “વિદેહ” એ નામ માતાના કુળ સાથે સંબંધ રાખે છે. ત્રિશલા માતા વૈશાલીના રાજા ચેટકની બહેન હતી. આ કુટુંબ વિદેહ તરીકે વિખ્યાત હતું. તેથી ત્રિશલા રાણી વિદેહદત્તા નામે ઓળખાય છે અને ભગવાનને પણ સાળનું વિદેહ નામ મળ્યું છે. ભગવાન વિદેહમાં ત્રીશ વર્ષ રહ્યા હતા. “કલપસૂત્ર” અને તેની ટીકાઓમાં પણ આ જ વર્ણન મળે છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે, ભગવાનને વિદેહ સાથે વિશેષ સંબંધ છે. દિગંબર આઠ પૂજ્યપાદની “દશભક્તિમાં અને આ જિનસેનના
હરિવંશપુરાણમાં ભગવાનના જન્મ વિદેહના કંડપુરમાં બતાવ્યો છે. આ દરેક પ્રમાણેથી પુરવાર થાય છે કે, ક્ષત્રિયકુંડ તે મધ્યમ દેશ એટલે આર્યાવર્તના વિદેહમાં એક નગર રૂપે હતું (પૃ. ૨૧ થી ૨૩)..
“સૂત્રકૃતાંગ' અને “ભગવતી'માં ભગવાનને વૈશાલિક તરીકે સંબોધ્યા છે, એટલે ભગવાન વિદેહના હોવાથી “વિદે” તરીકે અને વિશાલી નગરી સાથેના વિશેષ સંબંધથી “વૈશાલિક” તરીકે પ્રસિદ્ધ હતા. કહેવાની મતલબ એ છે કે, ક્ષત્રિયકુંડ તે વૈશાલીનું પરું કે તેની પાસેનું એક નગર હતું. (પૃ. ૨૨-૨૩).
ભગવતીસૂત્રમાં વર્ણન છે કે ભગવાન બ્રાહ્મણકુંડના બહુશાલ ચૈત્યમાં પધાર્યા. બ્રાહ્મણકુંડની પશ્ચિમે ક્ષત્રિયકુંડ ગ્રામ હતું. ત્યાંના વતની જમાલી ક્ષત્રિયે બહુશાલ અત્યમાં ભગવાન પાસે જઈ ૫૦૦ રાજપૂત સાથે દીક્ષા લીધી. આથી
