Karmaprakrutigatmaupashamanakaranam

Author(s): Shivsharmsuri, Gunratnasuri
Publisher: Bharatiya Prachyatattva Prakashan Samiti

Page 232

उपशमनाकरणम
१७४ ]
| गाथा ४२ युगपदुपशमश्रेणि प्रतिपद्य मानेषु चतुर्यु जन्तुषु संचलनक्रोधेनोपशमश्रेणि मधिगच्छतो जन्तोः क्रोधस्य यावती प्रथमस्थितिः,ततो विशेषाधिका मंजलनमानेनोपशश्रेणिमधिगच्छतो जन्तोनि. स्य,ततो विशेषाधिका मंज्वलनमाययोपशमश्रणि मधिगम्छरो जन्नोर्मायायाः,ततोऽपि विशेषाऽधिका संज्वलनलोभेनोपशमश्रेणि प्रतिपद्यमानम्य उन्नोलो भम्य । तत्राऽपि संज्वलनक्रोधेन पुरुषवेदेन चोपशमश्रेणि प्रतिपद्यमानस्य पुरुषवेदस्य प्रथस्थितितः संज्व ननक्रोधस्य प्रथमस्थिति विशेषाऽधिका ।
बाऽनुदयवतीनां प्रकृती।। प्रथमथितिरावलिकामणा भवति, मा चाऽऽवलिका दर्शनत्रिकोपशमनाऽधिकारगतमिथ्यात्वमिश्रयोगवलिकावच्च ननावलिका ज्ञातव्या। अन्तरकरणमुपरितन भागाऽपेश या गमानस्थितिकम्, मर्वामा प्रकृतीनां द्वितीयस्थितिसन्कप्रथमनिषेकाणां समानत्वात. अधस्तनभागमाश्रित्याऽन्तरकग्णं विषमस्थितिकम् । उदयवतीनां प्रकृतीनां प्रथमस्थितेरन्तम हूर्तपात्रत्वेन तत्राऽपि वेदम्य प्रशमस्थितितः संज्वलनक्रोधम्य प्रथ.
टिप्पणो० जयघवलायां प्रथमस्थित्यन्तरकरणाऽऽयामयोरवस्थितत्वं निर्दिष्टम् । अयं भाव:--
अन्तरकरणक्रियायाः प्रथमसमयात्प्रभृति चरमसमयं यावत्प्रतिरन्तर रणायामश्चाऽवस्थिती भव. तिः । अन्तरकरणक्रियाकाले पूर्वपूर्वसमयेषु क्षीणेषु सत्सु ग्थमस्थितावन्त रकरणस्यकः ममयः प्रविशति, अन्तरकरणे च द्वितीयस्थितिरेकसमय प्रविशति, एवं प्रतिसमय द्वितीयस्थितिीयते। प्रथमस्थित्यन्त राऽऽ. यामौ चाऽवस्थितौ भवत इति जयधवलाकारमतम् । तथा च तद्ग्रन्थ:-"एवमेदेरणायामेणंतर करेमाण
स जाव अंतरकरणं समप्पह ताव अंतरम्मि उक्लिरिज्जमाणदिदिनो अवटिदपमाणाओ चेव भवति पदम द्विदोए वि अवट्टिदायामो चेव होइ कि कारणम् ? पढमद्विदोए एगनिसेगे हेढागलिदे उवरिमेदिदि पढमटिदिए पविसदि,अंतरट्टिदोसु एगनिसेगस्म पढमट्टिदीए पवेस उबलं भादो। तकाले चेव बिदियट्रिदिए आदिट्ठीदिवि अतरट्ठिदीसु पविसहि त्ति,एदेण कारणेन अंतरायामो पढमट्टिदीयायामो च अवट्टिदो चेव होदि। "इति । लब्धिसारेऽपि प्रथमस्थितिरन्तराऽऽयामश्चाऽवस्थिताम , इत्युक्त-तद्घटना त्वेवं दशितावेदनत उदयसमयेषु क्षीयमाणेषु सत्सु गुणश्रेणे:समय उदयालिकां प्रविशति.गुणश्रेणि चाऽन्तरकरणस्य समयः प्रविशति,प्रन्तरकरणेच द्रितीयस्थते: समयःप्रविशति, तथा च तद्ग्रन्थ:-"प्रत्रान्तरकरणप्रा. रम्भसमयादारभ्य प्रथमस्थित्यन्तर ऽऽयामौ व्यवस्थितप्रमाणौ द्रष्टव्यो। उदयावल्यामकेस्मिन्समये गलिते गुणश्रेणिसमयस्यै कस्योदयावल्यां पवेशात । एवं द्वितीयस्थितिीव हीयते। प्रथमस्यित्यन्तराऽऽयामौ तद. वस्थावेवेति निश्चेतव्यम् । (लब्धिसार०२४७) इति । प्रथमस्थित्यन्त राऽऽयामो तदवस्थौ स्वीकृत्य द्वितीयस्थितिश्च होयमाना स्वीक्रियेत, तीयं समस्योत्तिष्ठति, तथा हे-अतः प्राग्गुणश्रेण्यायामो गलिताऽवशेष प्रामीत, इतःप्रभृत्यवस्थितोऽभ्यपगन्तव्यः,यतोऽपूर्वकरणप्रथम समयात्प्रति यद्गुरगश्रणिशीर्ष प्रथम समय प्रासीत् तदेव द्वितीयसमयेऽपि भवति स्म, वेदनत उदयसमयेष क्षीणेसु सत्सु गुणश्रेण्या उपयु परि न वर्धते स्म इत्यर्थः, एव तावद् बक्तव्यं यावदन्तरकरणक्रियायाः पूर्वसमयः,किन्त्वतः प्रभृति अन्तरकरणक्रियाप्रथमसमयात्प्रतिसमयं गुणश्रेण्यायामैकैकसमयस्य प्रवेशात , गुणश्रेण्यायामोऽवस्थितः स्वीकर्तव्यः । न" कुचिदप्युपशमवेणिमारोहकस्यानिवृत्तिकरणेऽवस्थितगुणश्रेष्यायामः प्रतिपादितः ।