Karmaprakrutigatmaupashamanakaranam

Author(s): Shivsharmsuri, Gunratnasuri
Publisher: Bharatiya Prachyatattva Prakashan Samiti

Page 250

१९२ ]
उपशमनाकरणम
[ गाथा ४८
पुरूपवेदस्योपशमनामभिधाय क्रोधस्योपशमनां प्रदिदर्शयिषुराह
तिविहमवे यो कोहं कमेण सेसे वि तिविहतिविहे वि । पुरिससमा मंजलणा पढमठिई थालिगा अहिगा ॥४८॥ त्रिविधमवेदक: क्रोधं क्रमेण शेषानपि त्रिविधत्रिविध नपि।
पुरुषसमाः संज्वलना प्रथमस्थितिरावलिका माधिका ।४८॥ इति पदसंस्कारः । यस्मिन्समये पुरुषवेदस्याऽवेदको जातः, तस्मादेव समयादारभ्याऽप्रत्याख्यानप्रत्याख्यानावरणसंज्वल नक्रोधान् युगपदुपशमयितुमारमते, पुरुषवेदम्य प्रथ मस्थितितः संज्वलनक्रोधसत्क याः प्रथमस्थितेविशेषाऽधिकत्वात्पुरुषवेदस्य प्रथमस्थिनो समाप्तायामपि संज्वलनक्रोधम्य प्रथमस्थि तिरवशिष्यते । तस्याः प्रथमममयात्प्रभृति एते पदार्था भवन्ति(1) क्रोधत्रिकोपशामनाप्नारम्भः। (२) ममयोनाऽऽवलिकाद्वियेन पुरुषवेदस्य बद्धदलिक यदनुपशान्तं तिष्ठनि, तस्योपशमनासक्रमौ भवतः, उपशमनाविधेः मङ्क मविधेश्च प्रागुक्तत्वेन पिष्टपेषणप्रसंगान पुनरत्राऽभिधीयते । (३) अभिनवस्थितिवन्धरसघाताश्चारभ्येते, स्थितिबन्ध पूर्वोक्तः । तद्यथा-अपगतवेदाद्धायाः प्रथमममये संज्वलनचतुष्कस्य स्थितिबन्धोऽन्तमुहूतेन्यूनद्वात्रिंशद्वार्षिक, मोऽपि पूर्वपूर्वतः संख्ये. य भागहीनो भवति, शेषकर्मणां च संख्येयसहस्रवार्षिकः पूर्वपूर्व नश्व संख्येयगुणहीनो भवति । (४) अल्पबहुत्वमपि पूर्ववद् द्रष्टव्यम्,तथाहि-मोहनीयस्य ग्थितिबन्धः सर्वाऽल्पः ततो ज्ञानावरणदर्शनावरणाऽन्तरायाणां मंख्यातगुणः स्वस्थाने मिथस्तुल्यः, नतोऽपि नामगोत्रयोः संख्यातगुणः, ततो वेदनीयस्य विशेषाऽधिकः । पुरुषवेदोदयस्याऽपगमनात्सम योनाऽऽवलिकाद्वये गते सति पुरुषवेदः सर्वथोपशान्तो भवति । यावत्मज्वलनकोधस्य प्रथमस्थिता आवलिकात्रिकं शेपं तावदप्रत्याख्यानावरणप्रत्यारव्यानावग्णय लिक संज्वलन क्रोधे पंक्रमयति । ततः परं मंज्वलन क्रोधस्य प्रथमस्थितौ समयोनाऽऽवलिकात्रिके शेपे सति संज्वलनकोधस्य पतद्ग्रहता नश्यति । ततः प्रभ
लब्धिसारे संज्वलन कोधस्य पतद्ग्रहतायामपगतायामप्रत्यारव्यानावरणप्रत्याख्यानाव. णयोलिक. संज्वलनमाने एकालिकापयन्तं संक्रमयति."अपगतवदे प्रथमसमयादारभ्य संज्वलनकोधप्रथमस्थिति। वलिकयावशेषा यावद्भवति तावदप्रत्यारव्यानप्रत्यारव्यानक्रोधहयद्रव्यगुणसङ्क्रमेणगृहीत्वा सम्वलनतो. घे संक्रमयति । तत्र प्रथमासक्रमावलिद्वितयोपशमनावलिस्तृतीयोच्छिष्टावलिरिति व्यपदिश्यते । तत:परं तद्व्यं सक्रमावलिचरमयपर्यन्तं सज्वलनमाने संक्रमय ति" इति यदुक्तं तन्न सम्यग्हेतुपूर्व कमवबुध्यते, प्रद्यप्रभृत्यावलिकाद्विकं यावदप्रत्याख्यानावरणप्रत्यारध्यानावरणकषायाणामनुपशान्तत्वेनाऽऽवल का. द्विकपर्यन्तं तयोः सहक्रमसंभवात् ।