Karmaprakrutigatmaupashamanakaranam

Author(s): Shivsharmsuri, Gunratnasuri
Publisher: Bharatiya Prachyatattva Prakashan Samiti

Page 305

अल्पबहुत्वम् ] चारित्र मोहनीयोपशमनाधिकारः
[ २४७ (२९) ततो हास्यपट्कोपशमनकालो विशेषाऽधिकः, क्रोधोपशमनकालतो हास्यषट्कोपशमनकालस्य विशेषाऽधिकत्वात् ।
(३०) ततः पुरुषवेदोपशमनकालो विशेषाऽधिकः ।
यतो हास्यषट्कोपशमनकालतः समयोनावलिकाद्विकेनाऽधिकपुरुषवेदोपशमनकालो भवति पुवेदारूढस्य, न सर्वस्य, कथमेतदवसीयत इति चेद् ? उच्यते-यद्यपि हास्यषटकं पुरुषवेदं च युगपदुपशमयितुमुपक्रमते, तथाऽपि हास्यषट्के सर्वथोपशान्तेऽपि पुरुषवेदस्य समयोनावलिकाद्विकेन बद्धनूतनदल मनुपशान्तं तिष्ठति, तदपि तावता कालेनोपशमयतीति कृत्वा पुरुषवेदोपशमनकालो समयोनावलिकाद्विकेनाऽधिको भवति ।।
(३१) ततः स्त्रीवेदोपशमनाद्धा विशेषाधिका, पुरुषवेदोपशमनकालतः स्त्रीवेदोपशमनकालो विशेषाऽधिकः, किं कारणमिति चेद् ? उच्यते- श्रेणिमारोहतः पूर्वपूर्वत उत्तरोत्तरसमये विशोधिः प्रवर्धते, तेन प्रागुपशम्यमानप्रकृतीनामुपशमनायां कालः प्रभूतो गच्छति, पश्चादुपशम्यमानप्रकृतीनामुपशमनायां कालो हीनो हीनतरो व्यतिक्रमति, तत्र विशुद्धराधिक्यादिति संभावयामहे।
(३२) ततो नपुसकवेदोपशमनकालो विशेषाऽधिकः । हेतुस्तु पूर्ववदवगन्तव्यः ।
(३३) ततः क्षुल्लकभवो विशेषाऽधिकः । षट्पञ्चाशदधिकद्विशतावलिकाप्रमाणः पूर्वतश्च विशेषाऽधिकः ।
(३४) तत उपशान्ताऽद्धा द्विगुणा, उपशान्तमोहगुणस्थानककालः पूर्वतो द्विगुणो भवतीत्यथः ।
(३५) ततः पुरुषवेदस्य प्रथमस्थितिर्विशेषाऽधिका । (३६) ततः क्रोधस्य प्रथमस्थितिर्विशेषाऽधिका ।
अन्तरकरण क्रियायां पूर्णायां क्रोधस्य पुरुषवेदस्य च प्रथमस्थितिर्भवति, तस्यां च क्रमेण नपुंसकवेदहास्यषटकपुरुषवेदानुपशमयति । तत्र हास्यषट्के सर्वथोपशान्ते पुरुषवेदस्य प्रथमस्थितिरपगच्छति, ततः परं क्रोधस्य प्रथमस्थितिमनुभवन् क्रोधत्रिकं चोपशमयन्नपि क्रोधवेदकाऽद्धाचरमसमयपर्यन्तमुपशमयति, तत आवलिकाऽनन्तरं क्रोधस्य प्रथमस्थितिरपगच्छतीति कृत्वा पुरुषवेदस्य प्रथमस्थितितः क्रोधस्य प्रथमस्थितिर्विशेषाऽधिका भवति, आधिक्यं च तस्याः किश्चिन्न्यूनपुरुषवेदप्रथमम्थितिसत्कत्रिभागेन संभवति । कथमेतदवसीयत इति चेद् ? उच्यते, क्रोधस्य प्रथमस्थितौ क्रमशश्चत्वारि कार्याणि भवन्ति, प्रथमं नपुसकवेदोपशमना द्वितीयं स्त्रीवेदोपशमना तृतीयं च पुरुषवेदेन सह हास्यषट्कोपशमना चतुर्थं च समयोनावलि