Karmaprakrutigatmaupashamanakaranam

Author(s): Shivsharmsuri, Gunratnasuri
Publisher: Bharatiya Prachyatattva Prakashan Samiti

Page 258

२०० उपशमनाकरणम्
| गाथा ४६ णिवत्तियाणि ततो संखेज्जेसु हितिणं बंधेसु गतेसु अस्सकन्नकरणद्धा गता भवति " इति । कषायप्राभचूर्णौ स्वश्वकर्णकरणाऽद्धायामपूवस्पर्धकप्रक्रिया नोक्ता, तथैव प्रथमस्थितेः प्रथमाऽर्धाऽश्वकणकरणाद्धासंज्ञा इत्यपि नोक्तम्, किन्तु यावत्प्रथमाऽधस्तावत्स्पधकमवमित्येवोक्तम् । तथा च तद्ग्रन्थः "तदो संखेज्जेहिं द्विदिबंधसहम्सेहिं गदेहिं तिस्से लोभम्स पढमहिदिए अहं गद ताधे पुण फद्दयगदं संतकम्मं ।" इति । प्रथम स्थितिमत्कप्रथमार्ध प्रमाणामश्वकर्णकरणाद्धां व्यतिक्रम्य किट्टिकरणाऽद्धां प्रविशति ।।
किट्टीकरणाडा--"षिहयति भागोत्थ" इत्यादि, लोमवेदकाऽद्धायाद्वितीयस्त्रिविभागः किट्टिकरणाद्धासंज्ञ इत्युक्तः,नत्र किट्टिकरणाऽद्धायाः प्रथमममये संज्वलनलोमस्य स्थितिबन्धो दिनपृथक्त्वप्रमाणः शेषकर्मणां पुनः वर्षपृथक्त्वप्रमाण: उक्तं च कर्मप्रकृतिचूर्गों- 'इयाणिं किकिरणडा-तिसे पढमसमते लोभसंजलणाए द्वितिबंधी दिवसपुछत्तं सेसाण कम्माणं हितिबंधो वाससहस्सपुहुत्तं" इति । टीकाकारपि तथैवोक्तम् । कषायप्राभृतचूर्णिकारस्तु प्रथमस्थितेः प्रथमाऽद्धान्त उपयुक्तस्थितिबन्ध उक्तः,तथा च तद्ग्रथः- "तदो अबस्स चरिमसमए लोहसंजलणस्स हिदिबंधो दिवसधत्तं । सेसाणं कम्माणं द्विदिषंधो वस्ससहस्सपुधत्त" इति । किट्टकरणाऽद्धायाः प्रथमसमयात्प्रभृति सत्तागतेभ्यः पूर्वस्पर्धकेभ्योऽपूर्वस्पर्धकेभ्यश्च दलिकं गृहीत्वा प्रतिसमयमनन्ता. मिट्टीः करोति ।।
किट्टयो नाम पूर्वस्पर्धकेभ्योऽपूर्वस्पर्धकेभ्यश्च वर्गणा गृहीत्वा तासामनन्तगुणहीनरसतामापाद्यैकोत्तरवृद्धित्यागेन बृहदन्तरालतया व्यवस्थापनं यथा स्पधषु यासामेव वर्गणानामसत्कम्पनयाऽनुभागविभागाः शतमेकोत्तरं द्वयुत्तरमासीत् (१००-१०१-१०२), तासामेवाऽनुभागविभागा पञ्च पश्चदश पञ्चविंशति भवन्तीति (५-१५-२५) । उक्तं च कर्मप्रकृति - "किट्टी णाम अणुभागपंधलखणस्वरुपविपर्यासन अणुभागरचना ।" इति । अपूर्व स्पर्धकप्रक्रियायामत्यन्तनीरमतामापाद्य स्पर्धकेष्वेकोत्तरवृद्धाया वर्गणा व्यवस्थापयन्ति । अत्र स्वत्यन्ननीरसतामपाद्य स्पर्धकेषु वर्गणा एकोत्तरवृद्विपरित्यागेन व्यवस्थापयन्ति । .प्रत्र पृथक्त्वशब्दस्य बहुत्व वाचित्वेन प्रभूतानि वर्षसहस्त्राणि स्थितिबन्धो भवतीति व्याख्येयम । तेनोतरत्र स्थितिबन्धः प्रभूतवर्षसहस्राणि संगच्छते । ★लब्धिसारेऽपि तथैव प्रतिपादितं तद्यथा
पढमट्ठिदिपद्धते लोहस्स य होदि दिणपुधत्तं तु ।
वस्ससहस्सपुधत्तं सेसाणं होदि टिदिबंधो ॥ (लब्धिसार २८२) ॐ कृष्टिशब्दस्याऽथं उच्यते, कर्शनं कृष्टिः कर्मपरमार शक्तेस्तनूकरणामत्यर्थः 'कृश तनूकरणे" इति धात्वर्थमाश्रित्य प्रतिपादनात् । अथवा कृष्यते तनूक्रियत इति कृष्टिः प्रतिसमयं पूर्वस्पधंकजधन्य. वगंणाशक्तेरनन्तगुणहीनशक्तिवर्गणाकृष्टिरिति भावार्थ: । इति लब्धिसारः।