Book Title: Dharmna Dash Lakshan
Author(s): Hukamchand Bharilla, Ramniklal M Shah
Publisher: Todarmal Smarak Trust

Previous | Next

Page 132
________________ ૧૦૭ ઉત્તમ ત૫) શુદ્ધાપયોગરૂ૫ રહેવા માટે નિરંતર ઉદ્યમશીલ રહેવું એ જ વાસ્તવિક વૈયાવૃત્તિ છે. કદાચિત્ રોગ વગેરેના કારણે પોતાનું કે બીજા સાથ મુનિરાજનું ચિત્ત સ્થિરતાને પ્રાપ્ત ન થઈ રહ્યું હોય તો “પગ દબાવવા' વગેરે દ્વારા એમના ચિત્તને સ્થિરતામાં લાવવું એ પણ વૈયાવૃત્તિ છે; પરંતુ કોઈ કારણ વિના આરામથી પગ દબાવતા-દબાવડાવતા રહેવું એ કદીય વૈયાવૃત્તિ હોઈ શકે નહીં; અને હોય તોપણ તે તપ નથી, અંતરંગતપ તો કદીય નહીં. કદીક કોઈ મુનિરાજ ભયંકર પીડાથી આક્રંદ કરતા હોય. એમનું ચિત્ત સ્થિર ન થતું હોય એવી સ્થિતિમાં એમને ખાલી ઉપદેશ દેવાથી એમના પરિણામોમાં સ્થિરતા આવવી સંભવિત નથી. પરંતુ જો એમની સેવા કરતાં-કરતા એમને સંબોધિત કરવામાં આવે તો સ્થિરતા ઝડપથી પ્રાપ્ત થઈ શકે. એકમાત્ર આ કરણે જે શારીરિક સેવાને વૈયાવૃત્યતાપમાં સ્થાન પ્રાપ્ત વિનય અને વૈયાવૃત્યતાના સંબંધમાં વિચાર કરતી વેળા આપણે આ ન ભૂલવું જોઈએ કે આ અંતરંગ તપ છે, બાહ્ય પ્રવૃત્તિમાત્ર સાથે એમને જોડી યોગ્ય નથી. સ્વાધ્યાય પણ અંતરંગ તપ છે. સ્વાધ્યાયને પરમ તપ કહેવામાં આવ્યું છે. (સ્વાધ્યાયઃ પરમં તા:) પરંતુ આજ તો આપણે સવારે ઊઠીને સર્વ પ્રથમ સમાચાર–પત્રોનો સ્વાધ્યાય કરવા લાગ્યા છીએ. અહીંતહીંથી કાંઈપણ વાંચી લેવું એ સ્વાધ્યાય નથી, આત્મહિતકારી શાસ્ત્રોનું અધ્યયન-મનન-ચિંતન એ પણ ઉપચારથી સ્વાધ્યાય છે. વાસ્તવિક સ્વાધ્યાય તો આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત થવું એ જ છે. સ્વઅધિ+અય= સ્વાધ્યાય. “સ્વ” એટલે પોતાનું, ‘અધિ” એટલે જ્ઞાન અને અય' એટલે પ્રાપ્ત થવું – આ પ્રમાણે પોતાનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થવું એ જ સ્વાધ્યાય છે; પર નું જ્ઞાન તો પરાધ્યાય છે. યદ્યપિ સ્વાધ્યાયના ભેદોમાં વાંચવું, પૂછવું ઇત્યાદિ આવે છે તથાપિ થદ્વા-તધા ગમે તે વાંચવું, પૂછવું એ સ્વાધ્યાય નથી. શું વાંચવું, કેવી રીતે વાંચવું, શું પૂછવું, કોને પુછવું, કેવી રીતે પૂછવું? ઇત્યાદિ વિવેકપૂર્વક કરવામાં આવેલ વાચન, પૃચ્છના આદિ જ સ્વાધ્યાય કહેવામાં આવેલ છે. મંદિરમાં ગયા, જે કોઈપણ શાસ્ત્ર હાથ આવ્યું તેનું જે પાન ખૂલી

Loading...

Page Navigation
1 ... 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218