________________
મારા પ’જાબના પ્રવાસ
[ ૨૧૭
ગમે તે રીતે ટ્રેનમાં દાખલ થઈ જાય છે. અને ટિકિટ-કલેકટર આવવાની જ્યાં જ્યાં સંભાવના હોય ત્યાં ત્યાં તે ચક્રાર દૃષ્ટિથી તરત જ સીટ ઉપરથી ઊઠી જાય છે. પણ આવે વખતે દુનિયામાં જે ત્યાજય સ્થાન તે જ તેઓનું શરણધામ બને છે! ડબામાં છુપાવાનું સ્થળ પાયખાનું. જેટલીવાર ગાડી ઊભી રહે તેટલી વાર પાયખાનું બંધ કરી તેમાં ભરાઈ રહેવું એ તેવાએની યુક્તિ. આ સ્થિતિ ગાડીમાં પહેલી જ વાર અનુભવાઈ,
એક બલૂચી સ્ત્રી અને પુરુષ અને વગર ટિકિટ બેઠેલાં. ભયના વખત આવે કે પેલી બાઈ પાયખાનામાં ઘૂસે. પણ આ પાપ કયાં સુધી છાનું રહે ? કારણુ, બાઈ પાયખાનામાં જાય ત્યારે ભાઈ બહાર રહી જાય, અને ભાઈ છુપાય ત્યારે ખાઈ છૂટી પડી જાય. એક ને એક તા પકડાઈ જ જાય. આજીજી કે ટિકિટ-કલેકટરની હિંદુ જાતિ સુલભ દયાથી કદાચ મેક્ષ મેળવે તા પેસેજરાની કિકિયારીનુ બંધન તેને શિરે ઊભું જ હોય. પાયખાનામાં છુપાયેલ માણસ ત્યાં વધારે વખત લે તેને નભાવી લેવાની ક્ષમા કાંઈ બધા પેસેંજરામાં ઘેાડી હેાય ? કાઈ કહે : ‘ આટલી બધી વાર કેમ ?’ કાઈ કહે : ‘આ તેા બીમાર રહે છે. રખે પાયખાનામાં મૂર્છા આવી હોય.’ કાઈ કહે
*
ના, ના. એ તે ટિકિટ વિના જ ખેડેલ છે. ’ કેટલાક કુતૂહલીએ વિલંબ સહન ન કરી શકવાથી પાયખાનાને ધક્કા મારે, અને જો તેમાં પેલી બાઈ હોય તો કેટલાક મશ્કરીઆએ બહારથી ખૈરાંઓને કહે કે જાએ તમે ઊધડાવા. આ રીતે ટિકિટ બતાવવાના ભયમાંથી મુક્તિ મેળવવા ઇચ્છનાર પેલી અલૂચી ખાઈ કે ભાઈ ને ઊલટાં કેટલાં બનાવતાં; અને કેટલી ગાલીએ ખાતાં એ દૃષ્ય જોવામાં અને મનુષ્યપ્રકૃતિની વિવિધતાનું અંતર વિચારવામાં રેલવેના ઘણાયે માર્ગ કપાઈ ગયા. વધારે આકર્ષક તે! એ હતું કે જ્યારે પેલાં બન્ને બહાર હાય અને અચાનક ચાલતી ગાડીએ ટિકિટ-કલેકટર આવે ત્યારે કાઈ કાંઈ ભાષા જ ન સમજે ! ટિકિટ-લેકટર ખેલે હિંદી કે અંગ્રેજીમાં. ત્યારે તે ખેલે બલૂચી ભાષામાં. કાણુ કાને શું કહે છે એ જેવાના તમાશામાં જ પેસેજરાના—ખાસ કરીને મારા-પૈસા વસૂલ થઈ જતા, અને સિનેમા નહિ જોવાના ખેદ આમ શમી જતા. જો કાઈ ટિકિટકલેકટર પાકા ભેજાને આવતા તે જ આવા છૂપા ચારાને ઉતારતા. હિ તા એક એ ધમકી આપી ફરી આવું ન કરવાની મિથ્યા ચેતવણી આપી, ક્રૂરી આવું કરવાની જ કૃતિથી તાલીમ આપી જતેા. શું બલૂચીએ કે શું પડાણા, જરા જબરા અને ખંધા તે રેલવેમાં સ્વતંત્ર.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
