________________
ચતુર્વિશતિક,
[ ૯ શ્રીસુવિધિ“સર્વે જેનાં, વ વઢવત્તા
રેન નાં “શિવો' જેવો, પેનાર દિ વારિત છે” અર્થાત્ સમસ્ત સુરોમાં કંદર્પ વધારે શૂરવીર છે, કેમકે મહાદેવે તેને બાળી મૂક્યો છતાં પણ તેણે તેની પાસે વિવિધ વે ભજવાવ્યાં. - વળી આ સંબંધમાં મહર્ષિ ભર્તુહરિકૃત શૃંગાર-શતકને વસન્તતિલકા વૃત્તમાં રચાયેલો નિગ્ન-લિખિત આદ્ય કલોક પણ વિચારી લઈએ.
"शम्भुस्वयम्भुहरयो हरिणेक्षणानां
येनाक्रियन्त सततं गृहकर्मदासाः। वाचामगोचरचरित्रविचित्रिताय
तस्मै नमो भगवते कुसुमायुधाय ॥" અર્થાત––જેણે શંભુ (મહાદેવ), સ્વયંભુ (બ્રહ્મા) અને વિષ્ણુને ગૃહિણીઓનું ગ્રહકાર્ય કરનારા કિંકરો બનાવ્યા, તે પાણીથી અગોચર ચરિત્રવાળા વિચિત્ર કંદર્પને મારા પ્રણામ હો.
આ ઉપરથી કંદ જૈનેતર દેવોની દુર્દશા કરવામાં કેવો અગ્ર ભાગ ભજવ્યો છે તે જોઈ શકાય છે.
આ કંદર્પ જૈન મુનિવરોની પણ ખબર લીધી છે. દાખલા તરીકે, તેજ ભવમાં મોક્ષે જનારા એવા રથનેમિને પણ આ કંદર્પરૂપી સેતાને સપડાવ્યા હતા. એ વાતના ઉપર નીચેની ગાથા દિવ્ય પ્રકાશ પાડે છે.
કરો મદENT નિમાયા વધારે રકમો
रहनेमी रायमई रायमई कासी ही ! विसया ॥" અર્થાતુ-ચદ-નન્દન, મહાત્મા, બાવીસમા તીર્થંકર શ્રીને મનાથના બાંધવ, પંચમહાવ્રતધારી અને ચરમશરીરી એવા રથનેમિ રાજીમતી ઉપર રાગ બુદ્ધિવાળા થયા. આથી કરીને ખરેખર વિષય તિરસ્કારને પાત્ર છે.
આ ઉપરથી જોઈ શકાય છે કે કંદર્પનું મુખ્ય બળ અબલા છે અને પાંચે ઈન્દ્રિયોના અને ખાસ કરીને સ્પર્શનેન્દ્રિયના વિષયો એ એને પૌષ્ટિક આહાર છે. આ કંદર્પના પંજામાં સપડાયેલો
૧ આની માહિતી માટે જુઓ સ્તુતિ-ચતુર્વિશતિકા (૫૦ ૨૪-૨૫). ૨ સરખાવો
"हरिहरचउराणणचंदसूरखंदाइणो वि जे देवा । नारीण किंकरतं कुणंति भी धी विसयतिण्हा ॥" [हरिहरचतुराननचन्द्रसूर्यस्कन्दादयोऽपि ये देवाः ।
नारीणां किंकरत्वं कुर्वन्ति धिर धिर विषयतृष्णाम् ॥] ૩ સંરકત-છાયા
यदुनन्दनो महात्मा जिनभ्राता व्रतधरश्चरमदेही। रचनेमी राजीमत्यां रागमतिरकार्षीत् ही विषयाः ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
