________________
मिनस्तुतयः]
चतुर्विशतिका.
સ્પષ્ટીકરણ ५०-भीमांसा
આ પદ્ય “ઈન્દ્રવજ” વૃત્તમાં રચાયેલું છે અને એનું લક્ષણ નીચે મુજબ આપવામાં भाव छ:
" यस्यां त्रिषट्सप्तममक्षरं स्याद्
हस्वं सुजचे ! नवमं च तद्वत् । गत्या विलजीकृतहंसकान्ते !
___तामिन्द्रवज्रां ब्रुवते कवीन्द्राः॥"--श्रुत यो० २० આનો અર્થ એ છે કે હે સુન્દર જંઘાવાળી (અમદા)! જે વૃત્તમાં ત્રીજા, છઠ્ઠા અને સાતમા અક્ષરો હસ્વ હોય અને તેની માફક નવો અક્ષર પણ હસ્વ હોય, તેને હે ગતિ વડે લજજાસ્પદ કરી છે હંસની પ્રજાને જેણે એવી (પવિની)! કવીશ્વરો “ઈન્દ્રવજા કહે છે. આ વૃત્તના દરેક ચરણમાં ૧૧ અક્ષરો હોય છે અને વળી તેના પાંચમા તેમજ ત્યાર પછીના છઠ્ઠા અક્ષર ઉપર વિશ્રામ લઈ શકાય છે. એમાં ર, ત અને ૪ એમ ત્રણ ગણો હોય છે અને છેવટના બે અક્ષરો દીર્ઘ હોય છે. આ વાત ધ્યાનમાં આવે તેટલા માટે આ પદ્યનું પ્રથમ ચરણ વિચારીએ.
- ~ ~ - ~ - - हा मोह। त मोऽक ष । माणा
त ज ग ग । पध-यम
આ પદ્યમાં કંઈ નવીન પ્રકારના યમના દર્શન થતા નથી. પરંતુ તૃતીય પદ્યમાં જે ચમક આરંભ કરવામાં આવ્યો હતો, તેને અત્ર અતિમ દર્શન થાય છે.
जिनदर्शनस्य प्रभावः
संसाररूपः सुबृहन्नुदन्वा
नलछि पीडानिवहं नुदन् वा । यदर्शनात् प्रापि जनेन नाकः स्तूयाजिनांस्तान् भुवने न ना कः? ॥ ६६ ॥
-उपजातिः
टीका संसारो रूपं यस्य स संसाररूपः सुबृहन्-सुमहान् उदन्वान-समुद्रोऽलक्छि । यदर्शनात् पीडौघं नुदन्-प्रेरयन् । वा चशब्दार्थे । नुदन् स्वर्गविशेषणम् । एवंविधा [सन् ] नाकः-स्वर्गः प्रापि-प्राप्तवान् (प्तः) जनेन । तान् जिनान् को ना-पुरुषो न स्तूयात् ? किन्तु स्तूयादेव ॥ ६६ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
