Bandhan Ane Mukti

Author(s): Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala

Page 34

(૪) કર્મબંધથી (હેતુથી) બચવાનો ઉપાય :
એક જ સ્થળે પ્રવૃત્તિ અનુસાર કાંતો નુકસાન થાય અથવા ફાયદો થાય. તેમ ઉપર જણાવેલા પાંચે કર્મબંધના હેતુની સામે પક્ષે એવા પાંચ શક્તિશાળી ઉપાયો છે જેના કારણે ધારેલું પરિણામ સારું સુખાકારી આવે. પાપનો બંધ ઓછો થાય. તે પાંચ નીચે મુજબ છે.
(૧) સમકિત ખોટી માન્યતાના સામે સાચી દ્રઢમાન્યતા. આ ગુણના કારણે સમ્યક્ત પામનાર આત્માનો અર્ધ પુદ્ગલ પરાવર્તનકાળ ઘટે છે. મોક્ષ પ્રાપ્તિ આ ગુણના કારણે જ થાય. આ ગુણ આચાર-વર્તનને સુધારે છે, વ્યવહારમાં પ્રીતિપાત્ર થવાય.
(૨) વિરતિ ઃ બ્રેક વિનાનું જીવન તે અવિરતિ. જ્યારે બ્રેકવાળું ત્યાગ ભાવનાવાળું જીવન-વિરતિ. મને જરૂર નથી એવું સંતોષી જીવન જીવનાર આરંભ સમારંભ ઓછા કરે. જીવન સાધનામય શાંતિથી પસાર કરે. આર્તધ્યાન ન કરતાં ધર્મધ્યાન કરવાનો આગ્રહ રાખે. ન મળે તો દુઃખનો અનુભવ ન કરે.
(૩) અપ્રમતઃ વિવેક-જયણા સહિત જે જીવન જીવે તેને ક્યાંય જાકારો અનુભવવો પડતો નથી. થોડા સમયને થોડી શક્તિઓને ખર્ચી એ ઘણું મેળવી લે છે. સમયનો સદુપયોગ પાપથી બચાવે છે. સમય ઘણો મૂલ્યવાન છે. અપ્રમત્ત આત્મા જીવનમાં શક્તિશાળી સ્તુર્તિવાન દેખાય છે. અકાળે વૃદ્ધાવસ્થા આવતી નથી.
(૪) સમતાઃ જીવનને સફળ કરવાનું, કષાયોને જીતવાનું સર્વોત્તમ સાધન સમતા, પરપંચાત, પરનિંદાથી બચવા જીવનનું ક્ષેત્ર નાનું કરવું પડે. પગ પહોળા કરનાર દુઃખી થાય છે. તેથી સમતાને સુખ-શાંતિ-સમાધિ આપનાર સર્વોત્તમ સાધન કહ્યું, મિત્ર વર્તાવ્યો છે. સમતાથી આનંદનું ફળ પ્રાપ્ત થાય.
(૫) શુભયોગ(ગુતિ) મન-વચન-કાયાના અશુભ વ્યાપાર ઉપર કાબૂ એટલે શુભયોગ. મન માનતું નથી પણ મનાવવું પડે, વચન વેડફાઈ ન જાય તે માટે કિંમતી બનાવવું પડે. કાયા બેકાબૂ બની જાય છે પણ ધ્યાન-યોગ-દ્વારા તેના ઉપર નિયંત્રણ લાવવું પડે છે. જે દિવસે એ ત્રણે તમારા કલ્યાણકારી મિત્ર થશે, તે દિવસથી તમારો શાશ્વત સ્થાને જવાનો માર્ગ ખૂલી જશે. પછી અશુભ બંધ કરાવવાની કોઈનામાં તાકાત નથી. શુભ બંધ સ્વ સ્થાને પહોંચાડશે.
કર્મની નિર્માણ જગ્યા (ફેકટરી)ની વિચારણા કર્યા પછી એ નિર્માણ થએલા કર્મનો સ્વભાવ-સમય-માત્રા અને સ્થાન ને પણ જાણી લેવાની જરૂર છે. એ સમજાઈ જશે તો કર્મના ઉદય-અનુભવ વખતે પૂર્વ તૈયારી કરવાની સમજ પડે. - સાધુ શુદ્ધ ગોચરી મળે તો સંયમવૃદ્ધિ અને ન મળે તો તપોવૃદ્ધિષાને પરા આર્તધ્યાન ન કરે.