________________
જીવ એટલે લાકડાંની નાવમાં પ્રવાસ કરનાર આત્મા જ્યારે નીચ ગોત્રીય જીવ પત્થરની નાવમાં બેસી સંસાર સમુદ્રને પાર કરવાનો પુરુષાર્થ કરનાર આત્મા. બીજી રીતે જ્ઞાનાવરણીયાદિ ચાર ઘાતીકર્મ એટલે અધ્યાત્મશાસ્ત્ર અને વેદનીયાદિ ચાર અઘાતીકર્મ એટલે શરીર શાસ્ત્ર અધ્યાત્મ ઉચ્ચકોટીનું જીવનમાં પ્રવેશે એટલે શરીરની નશ્વરતા સમજાઈ જાય અને તેના દ્વારા છેલ્લી સાધના સધાઈ જાય.
* ગોત્રકર્મ કેવી રીતે બંધાય ?
* કષાયોના કારણે નીચગોત્ર કર્મ બંધાય.
* ભાષાસમિતિ ઉચ્ચ ગોત્રકર્મ બાંધવા કામ આવે છે.
* ભૂતકાળ કે વર્તમાન કાળનું કર્મ પશ્ચાતાપથી વધે-ઘટે. * તીર્થંકર નામકર્મ ઉચ્ચકુળમાં જન્મવાથી બંધાય.
* ગોત્રકર્મ કેવી રીતે ખપે ?
સારા કાર્યો કરવાથી નીચકુળનો બંધ અટકે.
* સારી રસોઈની જેમ સારું જીવન ભૂલ સુધારવાથી થાય.
* રોગ કે ધન વારસામાં મળે છતાં ભોગવતા આવડે તો અટકે.
* ડૉક્ટરનો પુત્ર કર્મ તેવા બાંધે તો જ ડૉક્ટર થાય.
* ગોત્રકર્મ સાથે સંકળાયેલા મહાપુરુષો
* કુરગુડુ મુનિએ તપ ન કર્યો પણ તપસ્વીની સેવા કરી તરી ગયા.
* ઈલાચીએ રાગનો ત્યાગ કર્યો તો કેવળી થયા.
* અઈમુત્તા મુનિ જીવ વિરાધનાથી કર્મ બાંધતા હતા પણ પ્રાયચ્છિત્તથી તર્યા. * સાતે કર્મના શુભબંધથી નામકર્મ શુભ બંધાય.
* હરિકેષી મુનિ નીચ ગોત્રકર્મમાંથી મુનિપણાના કારણે ઉચ્ચગોત્રીય થયા. * હંસ પક્ષી કાગડાના સંગથી દુ:ખી થયો.
* દર્શાણભદ્રનું પ્રભુવીરનું અદ્વિતીય સામૈયું અભિમાનના કારણે કલંકિત થયું. છ ખંડથી સુભૂમચક્રીને સંતાષ ન થયો તો ડૂબી મર્યા.
★
ગોત્રકર્મના ૨ ભેદની વ્યાખ્યા :
૧) ઉચ્ચગોત્ર કર્મ : જે કર્મ ઉદયથી ઐશ્વર્ય અને સત્કાર વરેગે૨થી સંપન્ન ઉત્તમ જાતિ અને ઉત્તમ કુળમાં જીવનો જન્મ થાય.
૨) નીચગોત્ર કર્મ : જે કર્મના ઉદયથી એશ્વર્ય આદિથી રહિત નીચજાતિ અને નીચ કુળમાં જન્મ થાય.
હવ
