________________
ભેદ-પ્રકાર કહ્યા છે. અવાંતરે કષાયોને ઉપશમાવવાનું ઉત્તમમાં ઉત્તમ સાધન ચારિત્ર છે. જેમ જેમ પાપનો ક્ષય થતો જાય. વૈરાગ્ય ભાવના વૃદ્ધિ પામતી જાય તેમ તેમ ચારિત્રધરની યોગ્યતા વધતી જાય.
પરિહારવિશુદ્ધિ ચારિત્રમાં વિશેષ પ્રકારની સાધના તપ-જપ-સાથે કરવાની હોય છે. અઢાર મહિનાની ૯ સાધુ-શ્રમણોના સાથે સંકળાયેલી આ સાધના શાસ્ત્રમાં બતાડેલ વિધિ પ્રમાણે કરવાની હોય છે. સુક્ષ્મ સંપરાય અને યથાખ્યાત ચારિત્ર ૧૦માં ગુણસ્થાનકથી ૧૪માં ગુણસ્થાનક સુધીની પ્રગતિમય સંયમયાત્રા છે. અને તો જ એ નિર્મળ ચારિત્રવાન નિરતિચારી આત્મા પરમપદ-મોક્ષના અધિકારી બની શકે છે.
ટૂંકમાં સંવર તત્ત્વના ૬ વિભાગમાં ૫૭ ભેદ ઉપર પુનઃ પુનઃ વિચાર કરીશું તો સ્વચ્છંદી સ્વમતિથી જીવન જીવનારા જીવો શાસ્ત્રમતિ અને ગુરુની નિશ્રામાં સંયમી જીવન જીવવાના અનુરાગી થશે. દષ્ટિ બદલવાથી પાપમય બુદ્ધિ સુધરી પુણ્યમય બુદ્ધિ જાગૃત થઈ જશે. જ્યાં પાપ ઘટે ત્યાં કર્મ ઘટે અને કર્મ ઘટે તો ઘર્મ-પુણ્ય વધે. આ વૃદ્ધિના કારણે એક દિવસ સંવર તત્ત્વની કૃપાથી કહો આત્મા મોક્ષનો અધિકારી અવશ્ય
બને.
પહેલા જ કહ્યું તેમ મોક્ષના અધિકારી ચારિત્રવાન આત્મા છે. ચારિત્રવાન એટલા માટે કે તેણે સર્વ રીતે વિરતિમય-અપરિગ્રહમય-અકષાયમય જીવન જીવવાનું શરૂ કર્યું છે. તેથી એ આત્મા દ્રવ્ય ચારિત્રવાન હોય કે ભાવ ચારિત્રવાન હોય, એ જોવાની જરૂર નથી. ભાવ ચારિત્રવાન પણ તરત જ દ્રવ્યચારિત્ર માટે જરૂરી ઉપકરણ ઓઘો-મુહપત્તી લઈ ચારિત્રવાન થઈ મોક્ષે જાય.
• ભરત ચક્રવર્તી, ૧૫૦૦ તાપસો. ૧૦૮
