________________
કહેવાય છે કે, સમકિતધારી જીવ ઉપયોગવાન હોય છતાં તેનાથી પાપ થઈ જાય તો તે પાપનો બંધ અલ્પ થાય. નિર્બસ પરિણામ ન હોવાના કારણે પાપ કરવું નથી એવી જાગૃતિના કારણે અલ્પપ્રમાદથી પાપ થાય તેથી પાપનો બંધ અલ્પ દર્શાવ્યો. (વંદીતું સૂત્ર) એવું પાપ પણ મોક્ષાભિલાશી જીવે કરવું ન જોઈએ. થાય તો પ્રાયચ્છિત લેવું કરવું જોઈએ.
(૫) ભાવનાઃ ભાવના અને ભાવના શબ્દ અર્થની દૃષ્ટિએ વિરોધાભાસી છે. અહીં પણ સંયમી જીવન સંયમી (વિવેકવાળું) બને. સંયમી જીવનમાં ચિત્તની પ્રસન્નતા રહે. સંયમીદ્રવ્ય યા ભાવથી અસંયમીન બને તેના માટે બાર ભાવના પડતાને લાલબત્તીરૂપે ડગમગતાને ચેતવણી રૂપે અને સંયમીને સ્થિર થવા રૂપે બતાડવામાં આવી છે.
જોવા જાઓ તો ઉપરના પાંચ વિચારો સાધુજીવન સાથે જ પ્રરૂપેલા છે. પણ એક દિવસ જો શ્રાવકને મુમુક્ષુ થવું હોય, મુમુક્ષુને સંયમ પ્રાપ્ત કરવું હોય તો વૈરાગ્યનો રંગ લગાડવા માટે આ ભાવનાઓથી ભાવિત થવું પડશે. આત્મા સંયમી કયારે બને? ક્યારે એ માર્ગે જવા તૈયાર થાય? કેવા સંયોગે એ ક્ષણિક સુખને દુઃખરૂપ માને ! તે માટે સંયમ ગ્રહણની પૂર્વ ભૂમિકારૂપે ત્રણ કારણો ઉપકારી પુરુષોએ દર્શાવ્યા છે. (૧) પૂર્વભવે ચારિત્રધર્મનું અપૂર્ણ આરાધન કરેલ-તે આ ભવે પૂર્ણ કરવા આગળ વધવા ચારિત્રઅંગિકાર કરે. (૨) ત્યાગી-વૈરાગી મહાપુરુષોના શ્રીમુખે બાર ભાવના યુક્ત ક્ષણિક સુખ-શાશ્વત સુખની વાતો ઉપદેશાભુત દ્વારા સાંભળી સંયમ લેવાની ભાવના થઈ. (૩) સ્વાર્થ ભર્યો સંસાર છે. કોઈ કોઈનું નથી. જીવ એકલો આવ્યો છે. જે પારકું છે તેને મારું માનું છું. વિગેરે ખાટા-મિઠા અનુભવો કરી સંસાર દાવાનલથી મુક્ત થવા-શાંતિના ઘરમાં વસવા સંયમનો સ્વીકાર કરે. “સસનેહી પ્યારા રે, સંયમ કબ હી મીલે' એ ભાવના રોજ એ જીવે ભાવવી જોઈએ.
भावना हम सुपचारित्र
HEહાર છISSIOSજ0/.?
(૬) ચારિત્ર જેનું ચરિત્ર આદર્શ તેનું ચારિત્ર આદર્શ-વંદનીય કોઈપણ આત્મા મોક્ષે જો ગયો હોય તો તે દ્રવ્ય-ભાવથી ચારિત્રવાન હોવા જોઈએ. “ચારિત્ર વિન કલ્યાણ નહિ. ચારિત્ર પરમ આધાર'. એવા એ ચારિત્રધર્મના પરિશતિ અનુસાર પાંચ
૧૦૭
