________________
છેડો આવવાનો જ નથી. નિર્જરા એટલે પૂર્વે બાંધેલા કર્મને ઉદય વખતે સમતા-શાંતિસમાધિથી ભોગવી લેવા તે કર્મોની નિર્જરા કરવી. તે જ રીતે કર્મના બંધનો વિચાર છે. ઓછો બંધ ઓછો ભોગવટો. સ્પષ્ટ બંધમાં જો કામ પૂર્ણ થતું હોય તો પછી નિકાચિત સુધી રાહ જોવાનીને સમયને બગાડવાની જરૂર જ નથી.
૫૭-ભેદની ટૂંકી મુલાકાત ઃ
(૧) સમિતિ : આ વિભાગના પાંચ ભેદ-પ્રકાર છે. ચતુર્વિધ સંઘમાંથી કોઈ પણ જીવને આ વિભાગમાં પ્રવેશ લેવો પડે. આ વિભાગના જે પાંચ ભેદ છે તે સર્વવિરતિધર કાળજી રાખે અને અણુવ્રતધારીએ કાળજી રાખવા પ્રયત્ન કરે. જીવ માત્રને કાળજી રાખવાની જ છે ? જોઈ જોઈને ચાલવું, જરૂર પડતું બોલવું. શુદ્ધ આહારાદિની ગવેષણા કરવી, કોઈ પણ વસ્તુ લેતા-મુક્તા દૃષ્ટિ પડિલહેણ, ભૂમિ પડિલહેણ જયણાપૂર્વક કરવી. અને ત્યાજ્ય વસ્તુને ત્યજતી વખતે જીવદયા ને નજર સામે રાખી ઉપયોગપૂર્વક નિર્દોષ ભૂમિમાં પરઠવી.
ઝીણવટથી જોવા જઈએ તો આ વિભાગને શરીર-કાયા સાથે ઘણો ઘનિષ્ઠ સંબંધ છે. પાપ પ્રવૃત્તિ કાયા દ્વારા અશુભ ભાવે પરિણામે જો કરવામાં આવે તો કર્મબંધ વૃદ્ધિ પામે. તેનાથી બચવા માટે ખાસ આચાર ઉપર નજર રાખવા વિવેકી થવા અહીં સૂચવવામાં આવ્યું છે. દીવો લઈને કૂવામાં પડનારને મહામૂર્ખ કહેવાય.
समिति
३) गुप्ति
कायगुप्ति
बचनगुप्ति
(૨) ગુપ્તિ : ગોપવવું. બીન જરૂરી ન વાપરવું. માનવી પાગલ કેમ થાય છે ? માનવી બ્લડપ્રેશર-ડાયાબિટીશનો બિમારી કેમ બને છે ? માનવી અશાંત-દુ:ખી કેમ બને છે. હાથે કરીને અકાળે જો વૃદ્ધાવસ્થાને આમંત્રવી હોય તો એક જ માર્ગ છે, શક્તિ ઉપરાંત મન-વચન-કાયાને વાપરો. શરીર વિજ્ઞાનીઓનું કહેવું છે કે, તમારા મનવચન-કાયાને કાબુમાં રાખો ‘કમ ખા, ગમ ખા, નમ જા''ના વિચારો આચરણમાં મૂકનારને પસ્તાવું પડતું નથી. વૃદ્ધાવસ્થામાં પણ જે સ્વસ્થ-તંદુરસ્ત સ્વાવલંબી જીવન જીવે છે તેનું મુખ્ય કારણ ગુપ્તિ છે. તેથી જ વીતરાગ જિનેશ્વર ભગવંતે બીજા વિભાગમાં પાપથી બચવા ગુપ્તિની પ્રરૂપણા કરી છે.
૧૦૫
