________________
ઈંદિય કસાય અવય, જીગા પંચ ચઉ પંચ તિમિ કમા, કિરિયાઓ પણવીસ, ઈમા ઉતાઓ અમુકમસો.
- નવતત્ત્વ (આશ્રવ) ૨૧ અર્થઃ ઈન્દ્રિય, કષાય, અવત, યોગ (ના ભેદો) ક્રમશઃ પાંચ, ચાર, પાંચ ત્રણ (કુલ-૧૭) છે. ઉપરાંત ક્રિયા પચ્ચીસ છે. આ રીતે આશ્રવ તત્ત્વના ૪૨ ભેદ જાણવા.
વ્યવહારથી ઘર ભાડાનું અમુક સમય સુધી લીધું છે. તેમાં રહેવા માટે જવું છે પણ ઘરને બારી બારણા નથી ઈલેકટ્રીક ફીટીંગ કે લાદી જમીન ઉપર પાથરી નથી. ભીંતોને પ્લાસ્ટર, રંગ-રોગાન કર્યા નથી. તો ચાર દિવાલ જેવા ઘરમાં રહેવા માટે જવાય ? જઈશું ?
ના. તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્રમાં એક ગતિમાંથી બીજી ગતિમાં જવાની પ્રવૃત્તિ-ક્રિયાને યોનિ'એ નામે સંબોધિ છે. આવી યોનિઓ* નવ પ્રકારની ત્યાં દર્શાવી છે. જ્યારે જીવવિચાર-નવતત્ત્વમાં ગર્ભજ-સમુર્છાિમ, ઉપપાત, અંડજ પોતજ) એમ ૩(૫) કહી છે. જન્મ ધારણ કર્યા પછી આશ્રવ તત્ત્વના જે ૪૨ ભેદ છે તેનો સહવાસ આ સંસારી આત્માએ કરવો ન જોઈએ. આશ્રવ એટલે કર્મને આવવાના દ્વાર એનાથી આત્મા જેટલો આજ સુધી મલીન હતો તેમાં વધારો થયો. જ્યાં સુધી બાહય રીતે આત્મા મલીન થતો જશે ત્યાં સુધી કાંઈજ સુધારો થવાનો નથી.
લાજવંતિ વનસ્પતિને સ્પર્શ કરો એ અમુક સમય માટે કરમાઈ જાય. તેમ લોહચુંબક લોખંડને સ્પર્શ કરે તો લોખંડ ચુંબઈ એક બીજાને ચોટી જાય. તેમ આ ૪૨ પ્રકારો (કાર્મણ વર્ગણાને) શદ્ધ આત્માને મલીન કરી દે. માત્ર મલીન થતા આત્માને મલીન ન થાય તે માટે ખાસ ઉપરના મુખ્ય પાંચ અવાંતર ૪૨ ભેદથી અલિપ્ત રહેવું જોઈએ. તો જ મનમંદિર શુદ્ધ રહેશે-થશે.
મુખ્ય પાંચ ભેદમાં સર્વપ્રથમ ઈન્દ્રિય આવે છે. આજ સુધી ઈન્દ્રિયના ગુલામ (પરવશ) થયા ન હોત તો એ ઈન્દ્રિયો ના કારણે જે દુઃખદાઈ પરિણામ ભોગવવા પડે છે તે ભોગવવાનો અવસર ન આવત. આ પાંચ ઈન્દ્રિયને બીજી રીતે પાંચ પ્રાણ કહેવાય છે. પ્રાણ એટલે જીવનમાં જીવવા માટેની ઉપયોગી વસ્તુ. જ્યારે શરીરમાંથી આત્મા જાય છે ત્યારે શરીરવ્યાપી સ્પર્શ, જીભ દ્વારા સ્વાદ, નાક દ્વારા ગંધ, ચક્ષુ દ્વારા જોવાનું અને કાન દ્વારા સાંભળવાનું બંધ થઈ જાય. જે વાત આપણે સૌ સારી રીતે જાણીએમાનીએ છીએ. * સચિત્ત, અચિત્ત, સચિત્તઅચિત્ત, શીત, ઉષ્ણ, શીતોષ્ણા, સંવૃત, વિવૃત, સંવૃત નિવૃત. • ઈન્દ્રિયના વિષય-૨૩, કષાય-૧૬, અવતિ-૫, યોગ-૧૫, ક્રિયા-૨૫, કુલ-૮૪ પણ થાય.
