________________
ક્રિયાનું ક્ષેત્ર ઘણું વિશાળ છે. આ આત્મા સામાન્ય રીતે ક્ષણેક્ષણે ક્રિયા (જોવાબોલવા-ખાવા-ચાલવા-ઉઘવા આદિ) કરે જ છે. શ્વાસોશ્વાસની સામાન્ય ક્રિયા ચાલુ તો એ આત્મા સચેતન-જીવવાળો અન્યથા મૃત સમજાય છે.
પાપના બંધ માટે નવતત્ત્વમાં ૨૫ ક્રિયા બતાડી છે. તેના ઉપર દૃષ્ટિ નાખશું તો સ્પષ્ટ સમજાશે કે-આ જીવ ઈચ્છાએ કે અનિચ્છાએ સકારણ કે નિષ્કારણ, રાગભાવે કે દ્વેષભાવે, અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ રીતે દિવસ કે રાત્રે, લાભ યા નુકસાન માટે ક્રિયા કરે છે. એ ક્રિયા અજ્ઞાનતાના અથવા મિથ્યાત્વના કારણે પાપકર્મનો બંધ કરે છે. પછી તેનું પરિણામ જન્મ-મરણની વૃદ્ધિ સિવાય શું આવે?
અઈમુત્તા મુનિએ બાલ્યાવસ્થાના કારણે પાણીના ખાબોચિયામાં પોતાના હાથમાં રહેલ પાત્ર તરવા મુકયું, હવાના કારણે એ પાત્ર ડોલાવવા લાગ્યું. તે જોઈ બાળમુનિ ઘણા આનંદમાં આવી ગયા. આ બધી પ્રવૃત્તિ નિર્દોષ ભાવે બાળક્રિડારૂપે એ મુનિ કરતા હતા. પણ જ્યારે વડીલમુનિ પોતાનું કાર્ય પતાવી બાળમુનિ પાસે આવ્યા અને આ બાળમુનિની પ્રવૃત્તિ જોઈ બોલ્યા, “હે મુનિ ! તમે આ શું કર્યું ! સચિત પાણીને અડકાય નહીં તમે પાપ કર્યું પ્રાયશ્ચિત રૂપે લઘુ પ્રતિક્રમણની ક્રિયા કરી લો.”
મુનિ પાપની વાત સાંભળી પશ્ચાતાપ કરવા લાગ્યા. અને ઈરિયાપથિકી ક્રિયાની (ઈરિયાવલિની ક્રિયા) શુદ્ધ અને ઉચ્ચભાવે અંતરની સાક્ષીએ વિધિ-ક્રિયા કરતાં ઘાતી કર્મોનો ક્ષય કરી કેવળજ્ઞાનને પામ્યા. ધન્ય મુનિરાજ !
આવી રીતે પાપપ્રવૃત્તિ સંસાર વધારે ને પશ્ચાતાપ પૂર્વક કરેલી આરાધના જન્મમરણ ઘટાડે. આ જીવે અનંતકાળ સુધી અનંતા જીવોની ભાગીદારીમાં નિગોદાદિ સ્થળે દુઃખ દાઈ સમય વિતાવ્યો. કાળક્રમે એજ જીવે આશ્વવના પાપકર્મના બંધના દ્વાર બંધ કરી સંવરના દ્વાર ખોલવાનો પાપમાર્ગથી પુણ્યના માર્ગે કાર્યો કરવાનો નિર્ધાર કર્યો જેથી અનંત આત્માની સાથે શાશ્વતી જગ્યાએ જવાનું પહોંચવાનું સંસારથી મુક્ત થવાનું સ્વપ્નને સાકાર કરવાના પગલા ભર્યા.
પાવવસેસ હિંસMયાણાં, અવસાણ, ગુરુપમાયરિયા
ભેણા અન્યત્યદંડમ્સ, હૃતિ ચઉસે જિણકખાયા વીતરાગ જિનશ્વર દેવે અનર્થદંડવિરમણવ્રતના (૧) પાપોપદેશ (૨) હિંસકપ્રદાન (૩) અપધ્યાન આચરણ અને (૪) ગુરુપ્રસાદ આચરણ એ ચાર ભેદો કરેલા છે. ૧. કષાયભિક્ષુની જેમ વગર માગેલી સલાહ આરંભ સમારંભ કરનારી જાતિ
(ખેડુત-ભરવાડ-કુંભારાદિ)ને આપવા જેવું પરોપદેશાય પાંડિત્ય. ૨. ચોરપલ્લીના ચોરની જેમ વિષ અગ્નિશસ્ત્ર વિ. હિંસક વસ્તુ બીજાને આપવા.
૧૦૧
