________________
તો ગળ્યો લાડવો લાગે. રસ-શુભ કર્મ સાથે સંકળાયેલ હોય તો શુભફળ આપે. શેરડીના રસ સમાન મીઠો સમજવો અને અશુભ કર્મ બંધાય તો અશુભ ફળ આપે લીમડાના કટુરસ સમાન. તેના ચાર-ચાર ભેદ પણ થાય છે.*
(૪) પ્રદેશબંધ બંધાતા કર્મોમાં પુદ્ગલોનું નક્કિ થવું તે. ઉદા. લાડવા કિલોના ૫ બનાવો તો તે ૨૦૦ ગ્રામના પ્રમાણે થાય ને ૧૦ બનાવો તો ૧૦૦ ગ્રામના હિસાબે નાની સાઈઝના થાય. કેટલાક કર્મનો ઉદય જો તાવ રૂપે હોય તો સંપૂર્ણ ક્ષેત્રવ્યાપિ સમજવો અને માથુ કે પેટ દુઃખતું હોય, ગુમડુ થયું હોય તો તેટલા સ્થળક્ષેત્ર પૂરતો પ્રદેશ બંધ સમજવો.
ઉપરના ચારે પ્રકારોથી જ્યારે કર્મ બંધાય છે ત્યારે પ્રતિબંધ અને પ્રદેશબંધ મુખ્યત્વે યોગ એટલે મન-વચન કાયાની પ્રવૃત્તિથી થાય છે. તે જ રીતે સ્થિતિ અને રસનો બંધ કષાયના કારણે થાય છે. જેટલી માત્રામાં કષાય તીવ્ર તેટલો સ્થિતિ-રસનો બંધ વધારે. માટેજ યોગ અને કષાયથી સાવધ રહેવા સમજાવેલ છે. (૬) કર્મબંધના પ્રકાર (પગથિયા) :
આ જીવે મિથ્યાત્વાદિ કારણે કર્મનો બંધ કર્યો. કરતી વખતે કર્મના સ્વભાવનો પણ નિર્ણય કરી લીધો. હવે એ બંધાયેલું કર્મ પાપના પ્રાયચ્છિાદિ કારણે એક સરખું જ બંધાય કે તેમાં કાંઈ બાંધ છોડ હોય? બીજા શબ્દમાં કોઈ વ્યક્તિ સાથે અજાણપણે કે જાણાપણે ઝઘડો થયો. વેર લેવા માટે ઝઘડો થયો કે ઝઘડો થયા પછી ભૂલી ગયા. આ પ્રકારોમાં ઝઘડો મુખ્ય હોવા છતાં પરિણામ જુદા જુદા હોવાથી ઓછા વધુ કર્મ ભોગવવા પડે તેમ કર્મ બંધના ૪ પગથિયા છે. તે પણ વિચાર કરી લઈએ.
(૧) ઋષ્ટ : (શિથિલ) સોયના ઢગલાને મુખેથી ક મારવાથી તે તરત છૂટી થઈ ગઈ. અનિચ્છાએ કે વિનાકારણે અચાનક ઝઘડો તો થયો પણ ક્ષમાની આપલે કરી બન્ને છૂટા થઈ ગયા. પ/૧૦ મિનિટમાં ભૂલી ગયા. (ઉદા. અઈમુત્તામુનિ પ્રાયચ્છિત્ત કરતાં કેવળી થયા.)
| (૨) બ૮ (ગાઢ) થએલા ઝઘડા માટે ૫-૧૦ દિવસમાં સમજૂતી કરી લીધી. મિચ્છા મિ દુક્કડ આપી પાપથી છૂટા થયા. (ઉદા. સોયના પડીકાને ખોલ્યા પછી સોય નજીવા પ્રયત્નથી છૂટી થાય તેમ. મેતારજ મુનિને ઉપસર્ગ કરનાર સોની સાચું સમજાતાં તરી ગયો.) કા એક ઠાણીયા, બે ઠાણીયા, ત્રણ ઠારીયા અને ચાર ઠારીયા અશુભમાં ૧ થી ૪ પ્રકારે અને
શુભમાં ૨ થી ૪ એમ ટોટલ સાત પ્રકારે હોય છે. બીજી રીતે (૧) મંદ, (૨) તીવ્ર, (૩). તીવ્રતર, (૪) તીવ્રતમ.
