Bandhan Ane Mukti

Author(s): Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala

Page 49

(૧) સ્પર્શેન્દ્રિય - (ચામડી) ગરમ-ઠંડુ-નરમ-કઠોર વિગેરે ૮ પ્રકારે અનુભવ થાય. (૨) રસનેન્દ્રિય (જીભ) ખાટાં-મીઠાં-કડવાં-તિખા-તુરાં પાંચ સ્વાદનો અનુભવ થાય. (૩) ઘ્રાણેન્દ્રિય - (નાક) સુગંધ-દુર્ગધ (૨)નો જેથી અનુભવ થાય. (૪) ચક્ષુરક્રિય-(આંખ) લાલ-પીળો-લીલો આદિ પાંચ ભેદ (રંગ)નો અનુભવ થાય. (૫) શ્રોત્રેક્રિય - (કાન) સચિત્ત-અચિત્ત-મિશ્ર ૩ પ્રકારે સંભળાય છે.
પાંચ ઈન્દ્રિય અને છઠું મન એમ એ છને વ્યંજનાવગ્રહ, અર્થાવગ્રહ, ઈહા, અપાય, અને ધારણા એ પાંચે ગુણતાં ૩૦ ભેદ થાય. તેમાંથી ચહ્યું અને મનને વ્યંજનાવગ્રહ ન હોય માટે ૨૮ ભેદ થાય છે. નામ સ્મક્રિય રસનેન્દ્રિય પ્રાણેન્દ્રિય શ્રોત્રેક્રિય ચક્ષુરેન્દ્રિય મન ટોટલ બહુ ૫ ૫ ૫ ૫ ૪ ૪ ૨૮ અબહુ
( ૫ ૪ ૪ ૨૮ બહુવિધ ૫ ૫ ૫ ૫ ૪ ૪ ૨૮ અબહુવિધ ૫ ૫ ૫ ૫ ૪ ૪ ૨૮ લિમ ૫ ૫ ૫ ૫ ૪ ૪ ૨૮ અક્ષિપ્ર ૫ ૫ ૫ ૫ ૪ ૪ ૨૮ નિશ્રિત ૫ ૫ ૫
૪ ૪ ૨૮ અનિશ્રિત ૫ ૫ ૫
૪ ૪ ૨૮ સંદિગ્ધ ૫ ૫
૫ ૪ ૪ ૨૮ અસંદિગ્ધ ધ્રુવ ૫ ૫ ૫ ૫
૪ ૪ ૨૮ અધુવ ૫
xxx < <<<<<<<<
૪
૨૮
૨૮
૩૩૬
ઉપરના ૩૩૬ અને બુદ્ધિના ૪ એમ કુલ ૩૪૦ ભેદ થાય છે. ૨. શ્રુત જ્ઞાનાવરણીય કર્મઃ
શાસ્ત્રને સાંભળવાથી, અક્ષરજ્ઞાન મેળવવાથી કે વધુમાં વધુ ભણવાથી આ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તે કારણે બીજા શબ્દમાં વધારે જ્ઞાનીને શ્રુતકેવળી કહેવાય છે. આવું જ્ઞાન વારંવાર ભણવા છતાં ભૂલી જવાય, કંઠસ્થ કરવા માટે ઘણો પુરુષાર્થ કરે તો પણ યાદ ન રહે. (સંસારના અનેક કાર્યો યાદ રહે પણ ધર્મના કાર્યો ક્રિયાઓમાં પ્રમાદ નડે, અજ્ઞાનતા નડે) તો સમજવું કે શ્રુતજ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ઉદય છે. તેના ૧૪ અને ૨૦ ભેદ છે. મતિજ્ઞાન પછી શ્રુતજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય. એ બે સમ્યક પ્રકારે પ્રાપ્ત-પ્રગટ થાય એટલે જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થઈ સમજવી. પાંચે જ્ઞાનની પ્રાપ્તિનો આવો જ ક્રમ છે. • બુદ્ધિના ૪ પ્રકારઃ ૧. પપાતિકી, ૨. વનચિકી, ૩. કાર્મિકી, ૪. પારિશામિક. ૨૪.